يكپارچگي فضايي در فرآيند توسعة پايدار با تاكيد بر منظومه هاي روستايي

توسعة پایدار روستایی فرایندی است كه ارتقای همه جانبة زندگی روستایی را از طریق زمینه سازی و ترغیب فعالیتهای همساز با قابلیتها و تنگناهای محیط (به مفهوم عام آن)مورد تاكید قرار میدهد. بر این بنیاد، توسعة پایدار روستایی جنبه های گوناگونی را شامل است، اما زمینه سازیهای ساختاری در چهار جنبة عام میتواند به كاركرد مناسب این فرایند بیانجامد. این جنبه ها عبارتند از: محیطی- اكولوژیك، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی- سیاسی و كالبدی- فضایی یكپارچگی فضایی در قالب رویكرد نظام وار، سكونتگاههای روستایی را در مقیاسهای گوناگون نقطه ای، محلی، ناحیه ای و منطقه ای و ملی، و البته همه جا به عنوان نظام های باز، مورد توجه قرار میدهد. بدینسان، هر سكونتگاه روستایی نه تنها به لحاظ كنش و واكنشهای بین اجزا و نیروهای مختلف درونی خود، بلكه از نظر تعامل با دیگر نظامهای سكونتگاهی (دیگر سكونتگاهها، اعم از روستایی و شهری) نیز پیوسته در روندی پویا قرار دارد. در این بین، آنچه كه اهمیتی تعیین كننده دارد، امكانات و قابلیتهای محیط نظام است كه به صورت امكانِ برپایی رابطة تعاملی با سیاستگذاریها، برنامه ریزیها و تخصیص اعتبارات و مانند آن تجلی مییابد. از سوی دیگر، با عنایت به رویكردهای نوین در جغرافیای كاربردی و توجه به نقش جوامع در ایجاد فضاهای گوناگون، بسیاری از اهداف برنامهیزی فضایی و ابعاد پایداری در پیوندی تنگاتنگ مورد توجه قرار دارند. در همین ارتباط، نگارندة این مقاله بر این باور است كه "توسعة پایدار" اصطلاحی نسبتا "خنثی" است و معنایی درخود (فی ذانه)ندارد؛ مگر آنكه نسبت آن با روندهای "پایداری" و یكپارچگی عرصههای فضایی سكونتگاهها سنجیده شود. افزون بر این، هم مباحث محیطی و هم برنامه ریزی، حاوی مجموعه هایی از دوگانه های مساله ساز است كه بیشتر به عنوان ابزارهای جدلبرانگیز عمل میكنند تا ابزار تحلیلی؛ از جمله محیط در برابر اقتصاد، جامعه در برابر طبیعت، شهركوچك در برابر روستا، خزش در برابر فشردگی.این مقاله كوشش دارد تا نشان دهد، هرگونه پایداری در روند توسعة روستایی، مستلزم نگرشی یكپارچه در قالب پارادایم فضایی است و این مهم میسر نخواهد شد، مگر با رویكردی مبتنی بر شبكه های منطقه ای در قالب پویش ساختاری- كاركردی