پايش نوسانات درياچه اروميه با پردازش تصاوير ماهواره اي

امروزه، پایش ویژگی های سطحی زمین به ویژه منابع آب، یكی از مهترین كاربردهای اصیل فنآوری سنجش از دور را مطرح می كند. در محدودة كشور ایران حوضه های آبی كوچك و بزرگ متعددی مشاهده می گردد كه به ازای زمان دارای نوسان های قابل توجهی هستند. دریاچۀ ارومیه یكی از این حوضه های آبی هم است كه در شمال غرب كشور ایران قرار گرفته است و به عنوان وسیع ترین زیستگاه سخت پوستی به نام "آرتمیا" در سطح دنیا شناخته می شود. در سال های اخیر، با اجرای برنامه های سدسازی گسترده برروی رودخانه های اصلی، وقوع خشكسالی های هیدرواقلیمی چند دهۀ گذشته و به دلیل تبخیر زیاد منابع آبی، وسعت دریاچه كاهش یافته، درنتیجه خطوط ساحلی دست خوش تغییرهای قابل توجهی گشته است. حادث شدن چنین شرایطی باعث نمكی شدن بیش از حد آب دریاچه شده، بنابراین، تاثیرهای نامطلوب محیطی بر روی اكوسیستم های شكننده ظاهر شده است. با توجه به تبعات چنین فرآیندی، هدف اصلی مطالعۀ جاری پایش و تشخیص تغییرهای سطح دریاچۀ ارومیه در یك دورة زمانی طولانی مدت و همین طور در مقیاس فصلی است. به همین منظور، در مطالعۀ جاری ابتدا، اطّلاعات اخذ شده توسط ایستگاه های زمینی و داده های ماهواره های TOPEX/ Jason در طی سال های 1992 تا 2005 برای بررسی تغییرهای ارتفاع سطح آب دریاچۀ ارومی مورد استناد قرار گرفت. سپس به منظور مقایسه، تصاویر ماهواره ای چندطیفی ماهوارة لندست (شامل تصاویر سنجنده های ETM+ ،TM ، MSS ) و MODISو IRS از سال 1976 الی 2005 میلادی با هدف ایجاد مدل های تغییرهای زمانی و مكانی آب دریاچه در محیط نر مافزار ERDAS Imagine پردازش گردید. در مرحلۀ پیش پردازش، با آماده كردن داده های چند زمانه ای، تصحیح های اتمسفری انجام و به ترتیب با استفاده از نقاط كنترل زمینی كلیۀ تصاویر خام، زمین مرجع و تصحیح های ارتفاعی اعمال گردید. در مرحلۀ پردازش، كلیۀ سری های زمانی تصاویر ماهواره ای، به منظور استخراج محدوده های گسترش سطح آب طبقه بندی و خطوط ساحلی استخراج شدند.مدل های نهایی نشان دهندة ویژگی های گستردة دوره ای و تغییرهای چشمگیر فصلی در پارامترهای هندسی دریاچۀ ارومیه، به ویژه در طول دهۀ گذشته است. بیشترین تغییرها به دلیل كاهش ارتفاع آب دریاچه به مقدار 3/5 متر حادث شده است و این فرآیند به نوبه خود موجب ایجاد جابه جایی های اساسی در خطوط ساحلی، ب هویژه در جنوب شرق و سواحل شرقی دریاچۀ ارومیه گردیده است. ظهور چنین نوسان های معنی داری باعث كاهش 23 درصدی از سطوح آب دریاچه شده است كه خود باعث تسریع روند تبدیل اراضی آبی به زمین های لم یزرع و رسوب املاح نمكی در امتداد خطوط ساحلی شده است. درحال حاضر، پیآمدهای محیطی تحمیلی باعث شده كه اكثر گونه های زیستی بومی محدودة دریاچه و جزایر صد و دوگانه، در معرض تهدید جدی قرار بگیرند.