ميزان راز آلودگي گفتمان روايي گلستان سعدي : تبييني بر پايه ي الگوي انتقادي ون ليوون

این نوشتار، حاصل تحقیقی است كه به بررسی چگونگی توزیع ساخت های گفتمان مدار در سطح عبارات، جملات و متن گلستان سعدی می پردازد؛ تا میزان صراحت و پوشیدگی مؤلفه های زبانی به كار گرفته شده در بیان مفاهیم توسط مؤلف گلستان را مورد مطالعه قرار دهد. جستار حاضر، بر مبنای این باور كه توجه به ساخت گفتمانی در بررسی انواع متون غیرعلمی، از جمله متون ادبی و داستانی، می تواند در شناخت، درك و تفسیر هر چه بهتر آن متون مؤثر افتد و با اتكا به این امر كه گفتمان قطعه ای زبانی و بامعناست كه از چهار ویژگی نظام مندی، جهت مداری، هدفمندی و كلان زبانی برخوردار می باشد؛ دست به بهره گیری از جنبه ی زبان شناختی الگوی ون لیوون (۱۹۹۶)، كه الگویی مطرح در زمینه ی تحلیل گفتمان انتقادی می باشد، زده و در صدد یافتن پاسخ به این سووال برآمده است كه چگونه یك اثر با بهره گیری از مولفه های زبانی، محتوا و درونه ای خود را در ساخت فرهنگی نسل های مختلف جاودان می سازد؟ مقاله، ضمن تقسیم ساخت های متنی گلستان به دو دسته ساخت های گفتمان مدار روایی و پیام گزار، متنی از باب نخست را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد و نشان میدهد كه مؤلفه های گفتمان مدار مبتنی بر پوشیدگی از قبیل حذف، منفعل سازی، تشخصی زدایی، نوع ارجاعی و طبقه بندی، در مقایسه با مؤلفه های مبتنی بر صراحت، از بسامد بالایی در گلستان برخوردارند. در آخر نیز، پس از محاسبه ی میزان رازآلودگی و تبیین آن، چنین نتیجه گیری می شود كه یكی از ابعاد راز ماندگاری سخن سعدی را باید در بهره گیری وی از مؤلفه های گفتمان مدار مبتنی بر پوشیدگی (از دیدگاه گفتمان شناسی نه عرفان و ادبیات) دانست كه برای وی این امكان را فراهم آورده است تا به خلاف بسیاری از متون، با بافت زدایی زمانی، مكانی، تاریخی، سیاسی و پوشیده كردن كارگزاران، كنشگران و كنش پذیران حكایات، پیام خود را از زبان اینان برجسته كرده و اثر خود را در ورای زمان، برای تمامی عصرها و نسل ها جاودان سازد.