جهاني شدن و تاثيرات آن بر شهرهاي جهان اسلام موردشناسي: كلانشهر مذهبي مشهد

یكی از پدیده هایی كه جامعه بشري در حال حاضر با آن مواجه است پدیده جهانی شدن می باشد، ابعاد و دامنه هاي این پدیده آنقدر وسیع و گسترده است كه تمام شئون زندگی بشري را در عرصه هاي مختلف علم، تكنولوژي، فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد تحت تاثیر خود قرار داده تا جایی كه برخی از صاحب نظران آن را به عنوان بزرگترین و مهمترین رخداد تاریخ بشري یاد كرده اند. اینك تطبیق مداوم نظام شهري به عنوان نظام باز با شرایط و تحولات نوین بیرونی ایجاب می كند تا در عرصه جهانی شدن به نقش آفرینی نیروها و عواملی كه بر سازمان فضای ی و نظام شهري موثرند بیش از پیش توجه گردد. امروزه در آستانه قرن بیست و یكم جهان با سرعتی غیر قابل تصور در حال تغییر است و بررسی تحولات جهانی طی نیم قرن اخیر نیز حاكی از این است كه شهر و شهر نشینی با تغیرات بنیادي كمی و كیفی روبه رو بوده و به تبع آن شهرها و كلان شهرهاي كشورهاي در حال توسعه به ویژه در كشورهاي اسلامی از این رخدادها دچار تحولات اساسی شده اند و این روند همچنان با شدت زیادي ادامه دارد . باتوجه به اینكه شهرها همیشه كانون تمامی تغیر و تحولات و جریانات ملی و فرا ملی بوده و خواهند بود؛ شهر مشهد نیز به عنوان دومین كلان شهر مذهبی جهان اسلام از این تحولات بی تاثیر نبوده و موج جهانی شدن تمامی جوانب این كلان شهر به ویژه رشد و توسعه شهري و همچنین تفكرات برنامه ریزي شهري حاكم بر آن را تحت تاثیر قرار داده است؛ به نحوي كه جنبه هاي زیادي از این تاثیرات هم اكنون در این شهر قابل مشاهده است. هدف این تحقیق پرده گشایی و توصیف فرایند پیچیده و گسترده جهانی شدن در ابعاد گوناگون آن و اثرات فضایی – مكانی آن بر شهرهاي اسلامی به ویژه كلان شهر مشهد بوده و تلاش می كند نشان دهد كه این فرایند در ابعاد مختلف تكنو لوژیكی، اقتصادي، فرهنگی به صورت دو گانه عمل كرده است . این در حالی است كه امروزه شهر مشهد با بهره گیري از فناوري ارتباطات و علوم كامپیوتري به عنوان دومین كلان شهر الكترونیكی كشور بعد از تهران به شمار می آید و در این زمینه شرایط مناسبی جهت سرمایه گذاریهاي داخلی و خارجی به دست آورده است . به طور كلی می توان گفت كاركردهایی همچون خروج از انزوا و گسترش ارتباطات جهانی، پیوستن به شبكه كلانشهري، درك ویژگی هاي هر مكان در بستر زمان و ایفاي نقش مناسب در بازآفرینی ظرفیتهاي بالقوه با نشانه هاي تاریخی- طبیعی براي تقویت پیوندها، از جنبه هاي مثبت فر ایند جهانی شدن و در عین حال رشد بی رویه شهر نشینی، رشد زاغه نشینی، افزایش مهاجرتهاي روستا – شهري، معضل ترافیك و غیره از اثرات منفی آن بر شهرهاي جهان اسلام و از جمله مشهد بوده و خواهد بود. كلمات كلیدي : جهانی شدن، نظام شهري، كلان شهر مشهد، جهان اسلام.