بررسي نقش تغييرات كاربري اراضي روستاييان در بروز سيلاب (مطالعه موردي: حوزه آبخيز اترك استان خراسان شمالي)

سيل، پديده اي طبيعي است كه همواره تحولات سنگيني در زندگي جوامع انساني و گياهي به همراه داشته است. استان خراسان شمالي با داشتن ضرايب سيلخيزي و فرساي شپذيري بالا، همواره با خطر بروز سيلاب مواجه بوده و مساعد براي ايجاد سيلاب و تخريب هاست كه آمار سيلاب هاي مخرب در اين استان گوياي اين مطلب است. حوزه آبخيز بجنورد از زير حوزه هاي حوزه آبخيز اترك در اين استان همه ساله با سيلاب هاي مخرب مواجه بوده است. تغيير در پوشش گياهي كه عامل اصلي آن دخالت روستاييان است، باعث تغييرات عمده اي در وضعيت هيدرولوژيكي حوزه هاست. در اين تحقيق، حوض هي آبخيز بجنورد به جهت وضعيت آن در وقوع سيلاب هاي مخرب انتخاب شده و نقش تغييرات پوشش گياهي توسط روستاييان در اين منطقه بر ايجاد سيل و رواناب حوزه مورد مطالعه قرار گرفته است. با تهيه تصاوير ماهوار هاي از منطقه در دو مقطع زماني و استفاده از روش هاي سنجش از دور، ابتدا نقشه ي كاربري اراضي و پوشش گياهي حوزه تهيه گرديد؛ پس از آن با توجه به خصوصيات SCS فيزيكي حوزه مقادير شماره ي منحني نفوذ براي هر كاربري و حوزه برآورد و سپس با به كارگيري مدل هيدرولوژيك مقادير رواناب و دب يپيك لحظ هاي در هر دو مقطع زماني تعيين گرديد. نتايج به دست آمده نشان م يدهد به دليل تغيير كاربري اراضي و كاهش محسوس در پوشش گياهي منطقه، ميزان توليد رواناب و دب يپيك لحظه اي به ميزان قاب لتوجه اي افزايش يافته است. تغييرات كاربري اراضي توسط روستاييان تأثير قابل توجهي در تغييرات خصوصيات هيدرولوژيكي حوزه هاي آبخيز و سيلخيزي آن دارد. بديهي است بهره وري كامل از سرمايه گذاري مالي و نيروهاي انساني و منابع اقتصادي حوزه هاي آبخيز از قبيل اراضي زراعي، جنگلي و مرتعي، سدهاي بزرگ، راه ها و غيره جز با اجراي طرح هاي اصلاح كاربري اراضي و حفاظت خاك با مشاركت روستاييان و آگاهي سازي عمومي در جهت حفظ آب و خاك حاصل نمي شود.