بررسي نقش بازارهاي سنتي در سازمان فضايي و ساختار كالبدي شهر ايراني- اسلامي نمونه موردي: بازار سرشور مشهد

یكی از فضاهای عمومی در شهرهای تاریخی ایران و شهرهای مسلمانان كه یكی از وجوه مطلوب تعاملات اجتماعی در آنها رخ می دهد، بازار است كه مفصل ارتباطی بناهای عمومی با فضای شهری است. این عرصه در كنار فعالیت های تجاری و زندگی روزمره مردم، نقش به سزایی در فعال بودن فضای شهری دارد. بازار كه از مهمترین فضاهای اجتماعی و شهری هر جامعه است، شبكه ای درهم تنیده از روابط اجتماعی و اقتصادی را در جوار بناهای عمومی دیگر شكل می داد و نقش تعیین كننده ای به عنوان عامل شكل دهی استخوان بندی و ساختار كالبدی شهر ایرانی اسلامی داشته است. بازار سنتی و قدیمی شهر مشهد به دلیل اقدامات صورت گرفته در پیرامون بافت مركزی شهر مشهد و خیابان كشی های صورت گرفته در دوره پهلوی اول و دوم، به چند تكه تقسیم شده كه بازار سرشور یكی از معدود بازمانده های این بازار به عنوان عنصری واجد ارزش است. هدف از این نوشتار تبیین نقش بازارهای سنتی در ساختار شهرهای ایرانی اسلامی و به طور خاص نقش بازار سرشور به عنوان بخشی از بازار قدیمی مشهد، در استخوان بندی شهری و سازمان فضایی است. بدیهی است حفظ حیات این عنصر مهم شهری در طول قرون گذشته، نشان از اهمیت بالای كاركردی و اجتماعی و اقتصادی آن داشته است. لذا در این پژوهش در گام نخست به ارائه مفاهیم نظری در ارتباط با عنصر بازار و جایگاه آن در سازمان فضایی شهر به عنوان یك فضای شهری پرداخته و سپس به بررسی نقش بازار سرشور در ساختار كالبدی و سازمان فضایی شهر مشهد می پردازیم.