بررسي رابطه ابعاد تعالي شخصيت وعوامل مرتبه دوم ساختار شانزده عاملي شخصيت

شخصیت از دیدگاه روانشناسان عبارت است از الگویی نسبتا پایدار از خصوصیات و شیوههای رفتاری و كیفیت سازگاری شخص كه واجد دو ویژگی فردیت و همسانی بوده و او را از دیگران متمایز می كند )فیست و فیست، 9002 (. شخصیت، علاوه بر اینكه شامل الگوهای منحصر به فرد تفكر، احساس و رفتار است، در برگیرنده ساز و كارهای روانی پنهان یا آشكار كه در پس آن الگوها قرار دارد، نیز می باشد و این ویژگیها و الگوهای منحصر به فرد ممكن است به طور مستقیم دیده نشوند، یا این كه شخص ممكن است بخواهد تعمدا آنها را از دیگران مخفی نگه دارد)سرون و پروین، 9002 (. به طور كلی شخصیت یعنی مجموعهای از رفتارها و شیوههای تفكر شخص در زندگی روزمره كه هر چند با با ویژگیهای بی همتا بودن، ثبات )پایداری( و قابلیت پیش بینی مشخص میشود، ولی این مجموعه از ویژگی های پایدار و بی نظیر ممكن است در پاسخ به موقعیت های مختلف تغییر كند )شولتز و شولتز، 9002 (. رابرت، جكسون، دوكورت و كولین ) 9022 ( معتقدند شخصیت مفهومی چند وجهی است كه به صورت ساده میتوان آن را به چهار جزء تقسیم كرد: تواناییها، صفات، انگیزهها و روایات. تواناییها اموری هستند كه افراد قادر به انجام دادن آنها هستند، صفات منعكس كنندهی شیوههای معمول تفكر احساس و رفتار مردم هستند. انگیزهها در واقع آن چیزی هستند كه مردم به آن تمایل دارند و خواهان آن هستند و روایات منعكس كنندهی داستانهای ویژهی زندگی هر فرد می باشد. ریموند كتل الگوی شخصیتی خود را بر این فرض مبتنی كرد كه هر ویژگی مهم شخصیتی، دست كم با یك كلمه در زبان انگلیسی نشان داده میشود. این فرضیه واژگانی نام دارد. كتل بر این باور بود كه اگر افراد آن میزانی را كه از این صفات برخوردارند، اندازه گیری كنند. بدین ترتیب، كشف ساختارهای زیربنایی كه در همه ی افراد مشترك است، ممكن میشود. از تحقیقات پرسشنامهای كه او در مورد نمونههای وسیعی از افراد بهنجار )عادی( انجام داد، به این نتیجه رسید كه شانزده صفت پایه )عمقی( وجود دارند كه شخصیت انسان را وصف میكنند. این صفات را میتوان با استفاده از پرسشنامه شانزده عاملی شخصیت كتل ارزیابی كرد. كتل اسمهای خاصی برای هر یك از این عوامل دو قطبی به كار گرفت؛ كه عبارتند از: خوددار- غیرخوددار، كمهوش- باهوش، پایدار- هیجانی، متواضع- گستاخ، آرام- بیخیال، مصلحتاندیش- وظیفهشناس، كمرو- ماجراجو، انعطافپذیر- انعطاف ناپذیر، خوشباور- بدگمان، اهل عمل- تخیلی، رك- زیرك، خونسرد- نگران، وابسته به گروه- متكی به خود، محافظهكار- .) آزمایشكننده، نامرتب- مرتب، آرمیده- تنیده