مديريت منابع آب در ايران (مطالعه موردي: چالشهاي انتقال آب از بهشت آباد به زاينده رود)

مدیریت پایدار منابع آب به عنوان یكی از مهمترین دغدغههاي قرن حاضر از مجموعه مباحث جدیدي است كه از دهه آخر قرن بیستم و اوایل هزاره سوم تاكنون ذهن دانشمندان و بسیاري از پژوهشگران سازمانهاي ملی و بین- المللی را به خود مشغول كرده است. در سالهاي اخیر به دنبال تشدید رخداد حوادثی چون تغییرات اقلیمی، تغییرات دماي زمین و گرمایش جهانی، تنش هاي آبی و به سبب اهمیت و تأثیر ملموس آب بر شرایط محیطی و اقتصادي- اجتماعی و در عین حال نقش بیبدیل آن در برنامهریزيهاي خرد و كلان، چگونگی مدیریت جامع منابع آب به عنوان یكی از اركان توسعه پایدار در ابعاد زمانی- مكانی مورد توجه محافل مختلف علمی بوده است. قرار گرفتن ایران در منطقه نیمه خشك و توزیع نامتناسب منابع آب، نزولات جوي و خاك در سطح كشور در كنار عواملی چون تغییرات اقلیمی، خشكسالی، حفظ محیط زیست، وضعیت خاص اكولوژیكی، حفظ الگوي فعلی پراكنش جمعیت، صنعت و كشاورزي و ایجاد تعادل منطقهاي متناسب با نیازهاي توسعه از یك سو و توجه به توزیع متوازن و مدیریت بهینه منابع آب از سوي دیگر، اجراي طرحهاي انتقال آب در كشور را به عنوان یك راهبرد موجب شده است. حوضه زایندهرود به دلیل تأمین آب شرب و بهداشتی استانهاي اصفهان، چهارمحال و بختیاري و یزد، دارا بودن توانهاي بالاي كشاورزي، گردشگري و نیز در برگرفتن قطبهاي بزرگ صنعتی و جمعیتی از اهمیت زیادي برخوردار است. رشد و توسعه عوامل فوق سبب شده تا نیازهاي آبی این حوضه رو به فزونی گذارد و به سبب نقصان منابع آبی درون حوضهاي، موضوع انتقال آب از مناطق مجاور به ویژه از بهشت آباد به زایندهرود مورد توجه قرار گیرد. ضروري است تاثیرات این انتقال قبل از اجرا از دیدگاههاي گوناگون در محیط فیزیكی، اجتماعی - اقتصادي، بیولوژیكی به منظور حفظ تعادل اجزا محیط و ارتباطات فی مابین مورد ارزیابی قرار گیرد. پژوهش حاضر اهتمام بر آن دارد تا در قالب رویكردي سیستمی و جامعنگر با روش آماري و اسنادي، چالشهاي انتقال بیش از یك میلیارد متر مكعب آب از بهشتآباد به زایندهرود كه اخیرا از طریق احداث سد، تونل و خطوط انتقال مطرح شده است را مورد بررسی قرار دهد. نتایج حاصله نشان میدهد كه پیچیده بودن این طرح به سبب تعدد عوامل درگیر نظیر اجتماعی، اقتصادي، فنی، زیست محیطی و مسائلی چون حفظ تعادل حیاتی منابع آبی، طولانی بودن مسیر، نیاز به سازههاي سنگین، سرمایه - گذاریهاي كلان، گستردگی مناطق تحت تأثیر، ریسكهاي این انتقال، مسائل حقابهبران و مسائل سیاسی از مهمترین چالش - هاي مدیران این طرح انتقال آب میباشد. انتقال آب از بهشت آباد به زایندهرود باید در قالب منافع ملی و مطالعات جامع منطقهاي ارزیابی شود و بر اساس مدیریت توأمان و واقع بینانه عرضه و تقاضا، جامعنگري در تمامی چرخه آب و اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین باشد