نسبت آزادي با پيشرفت و عدالت

در این نوشتار از تقید آزادي به پیشرفت و عدالت سخن میرود. نكته اصلی این است كه انسان براي پیشرفت روي به زندگی اجتماعی میآورد؛ ازاینرو، ناچار است كه حقوق خود را به پیشرفت جامعه خود مقید سازد و از حدود و ثغور آن تخطی نكند. در واقع، نظام تصمیمگیري اجتماعی باید به گونهاي عمل كند كه به پیشرفت ختم شود؛ در این صورت، پیشرفت اجتماعی در اختیارات افراد سرریز میشود و سهم تأثیر آنها در تصمیمگیريها بالا میرود و افزایش كمی و كیفی پیدا میكند. در حقیقت، آزادي در راه توسعه آزادي بهكار گرفته میشود كه به معناي توسعه حضور در فرآیند پیشرفت خواهد بود. از سوي دیگر، اگر آزادي مقید به پیشرفت باشد، ناگزیر مقید به عدالت هم میشود؛ زیرا شرط تحقق پیشرفت، عدالت است و ساختارهاي عادلانه سیاسی، فرهنگی و اقتصادي، بسترساز پیشرفت هستند؛ لذا حق آزادي نباید در مقابل حق پیشرفت و حق عدالت معنا شود؛ بلكه باید مقید به آنها باشد. اگر آزادي به پیشرفت و عدالت، گره بخورد، از آنجا كه مكاتب مختلف، تعاریف گوناگونی از این تكامل اجتماعی و عدالت ارائه میدهند، در تحلیل و تعریف آزادي نیز نقش خواهند داشت كه البته مكتب وحی به دلیل تكیه به توحید و ولایت و ایثار، تنها مكتبی است كه میتواند بسترساز آزادي اجتماعی و توسعه این آزادي باشد، ولی مكاتب مادي، به جاي آزادي، اسارت و استیثار تحویل میدهند.