معرفي روشي براي ارزيابي عملكرد عمليات آبخيزداري انجام شده : مطالعه موردي در حوزه آبخيز كاخك- گناباد

فرسایش خاك فرایندی است كه سالانه باعث هدر رفتن میل یونها تن خاك از عرصه های طبیعی و زراعی كشور میگردد . این فرآیند از طرفی باعث از دست رفتن عناصر غذایی خاك شده و از سویی دیگر موجب پر شدن مخازن سدها ، رسوبگیری كانالها و … میگردد . طرحهای آبخیزداری عمدتاً با هدف كنترل فرسایش خاك ، كنترل سیل و كاهش پیامد های مخرب ناشی از آنها تهیه و اجراء می شود. در ایران همه ساله برای اجرای طرحها ی آبخیزداری مبالغ قابل توجهی اعتبار تخصیص داده شده و هزینه می گردد . نكته مهم در این رابطه اثر بخشی و سوددهی طرح های آبخیزداری است كه بررسی و ارزیابی عملیات آبخیزداری انجام شده را طلب می نماید تا بتوان بر اساس نتایج حاصله ضمن تعیین راندمان عملیات آبخیزداری در خصوص اجرای طرح های مشابه در سایر حوزه های آبخیز نیز تصمیم گیری نمود .ارزیابی طرح های آبخیزداری از جمله مباحثی است كه نقش اساسی را دررفع مسائل فنی از یكسو و میزان سرمایه گذاری در اینگونه از طرح ها را از سوی دیگر دارد . به طوری كه نتیجه حاصل از ارزیابی می تواند مبنای علمی لازم را در اختیار تصمیم گیران قرار دهد . از اینرو در این مقاله سعی گردیده است تا ضمن ارائه نتایج بدست آمده از طرح تحقیقاتی انجام شده دریكی از زیر آبخیزهای حوزه آبخیز كاخك واقع در منطقه گناباد به مساحت 928 هكتار و با عنوان بررسی و ارزیابی عملكرد عملیات آبخیزداری اجرا شده اقدام به معرفی روش مناسب ارزیابی كه یكی از اهداف این طرح بوده است نیز شود. نتایج این بررسی حاكی از آن است كه با اجرای طرح آبخیزداری مقدار فرسایش و تولید رسوب به میزان قابل ملاحظه ای كاهش داشته است به طوری كه مقدار فرسایش سالانه خاك از 20 تن در هكتار به 12 تن در هكتار كاهش یافته است. كاهش مقدار فرسایش حوزه در رابطه مستقیم با افزایش تراكم پوشش گیاهی نسبت به زمان قبل از اجرای عملیات آبخیزداری می با شد . زیرا میزان تراكم پوشش گیاهی در زیر آبخیز مورد مطالعه از 22 درصد به 46 درصد افزایش یافته است . ضمناً میزان تولید نیز از 48 كیلوگرم به 177 كیلوگرم در هكتار افزایش یافته و وضعیت مراتع نیز از حالت خیلی فقیرتا فقیر عمدتاً به حد فقیرتا متوسط با گرایش مثبت ك ه قبلا منفی بوده تغییر یافته است . با توجه به نتایج بدست آمده می توان نتیجه گرفت كه روش ارزیابی طرح های آبخیزداری اجرا شده بر مبنای انجام مقایسه های تطبیقی كه حداقل عملیات میدانی را طلب كند روش مناسبی جهت دستیابی مورد انتظار از این نوع طرحها می باشد.