مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - KIRIM TATAR YARLIKLARINDA “TİYİŞ (TİŞ)” VE DİĞER TERİMLER

Abstract :

Bu yazı hazırlamakta olduğum mufassal “Türkçe Etütleri” [Турецкие Этюды] kitabımın bir meselesi üzerine ön tebliğ niteliğindedir. Literatürde Moskova çarlarının Kırım hanlarına ödediği bir haraç teriminden bahsedildiği malumdur1. Söz konusu terim, Seyyid Muhammed Rıza’nın tarihinde “ ”طيش [Tiyiş=Tiş] (s. 99), V. V. Velyaminov-Zernov’un yayımladığı “Kırım Hanlığı Tarihine Dair Materyaller” [Материалах для истории Крымского ханства]’adlı eserde ise “ طييش ” ve “ طيش ” şekillerinde kaydedilmiştir2. Kırım Tatar yarlıkları ile orijinal Eski Rusça [belgeler] üzerinde yaptığım mukayeseli bir analiz sonucunda bu terimin [Rusça’daki] tam karşılığına ulaştım: “Дача” [Daça]. Orijinalinden okuyacak olursak (s. ”طيش قيلورغا بيورغان ايرديلار“ :( 592 [Tiyiş kılurga buyurgay irdiler]; tercümesi: “Tiyiş alınmasını emredecek idiler”3. Ya da orijinal haliyle: “ الا قرنى 4درت آشى آا باش تيشى زردوه و اوچ آشى آا باش تيشى سرط و اوچ آشى آا ” [Ala karnı dört kişige baş tiyişi zerdeva ve üç kişige baş tiyişi sert ve üç kişige]; tercümesi: “Ağaç sansarı kürkü dört kişiye baş tiyişi, zerdeva [ağaç sansarı] kürkü üç kişiye baş tiyişi ve sert [uzun süre kırlarda, köyden uzakta kalarak yozlaşmış manda] üç kişiye”.