عنوان :
المغني في شرح الموجز
عنوان برابر :
شرح موجز القانون= شرح سديدي
آوانگاري :
al-mugni fi s.-il mujaz= s.- mujaz-il qanun= sarh-u sadidi
مولف :
كازروني، محمدبن مسعود، - 758هـ. ق. Kazerouni, mohammad -ebne masud (- 1358)
تاريخ تاليف :
قرن 8هـ. ق.
آغاز :
الحمدلله من منهاج البيان ترياق الفاروق و هو ترياق الكبير و هو حار يابس ينفع المهوغ و النهوش و السمومه
انجام :
يجمع الادويه مسحوقه الشربه في المثقال الي درهمين مع الورد المذي و الله اعلم بالصلواب
مجموعه ها :
British Library
شماره مدرك در مجموعه :
34269-34271
اشياي مرتبط :
ميكروفيش , نسخه الكترونيكي
شناسه هاي افزوده - جزئيات :
سرعنوان هاي موضوعي :
داروشناسي -- متون قديمي تا قرن 14 , پزشكي سنتي -- متون قديمي تا قرن 14 , پزشكي اسلامي -- متون قديمي تا قرن 14
سرعنوان هاي موضوعي - جزئيات :
اصطلاحات موضوعي :
طب، اصول طب، ادويه مفرده، ادويه مركبه، امراض، امراض المختصه، امراض العامه، بيماري هاي اندام ها، كليات پزشكي، درمان
اصطلاحات موضوعي - جزئيات :
حقوق نسخه :
مالك حقوقي (خريداري نسخه ديجيتال)
توضيحات نقص نسخه :
افتادگي ندارد.
نام هاي ديگر مولف :
سديدالدين طبيب كازروني
آثار ديگر مولف :
1. ﺍﺫﻛﺎﺭ ﺍﻟﻨﻮﻭﻱ (ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﻣﺨﺘﺼﺮ)، - ، - ، ﺝ2، ﺹ861.
2. ﺍﻟﺘﺸﺮﻳﺢ، - ، - ، ﺝ8، ﺹ234.
3. ﺗﻜﻤﻠﺔ ﺍﻟﻤﻮﺟﺰ، - ، - ، ﺝ9، ﺹ133.
4. ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺕ ﺍﻟﻘﺎﻧﻮﻥ، 745، - ، ﺝ9، ﺹ478.
5. ﺷﺮﺡ ﻣﻔﺮﺩﺍﺕ ﺍﻟﻘﺎﻧﻮﻥ، - ، - ، ﺝ20، ﺹ736.
6. ﺍﻟﻤﻐﻨﻲ ﻓﻲ ﺷﺮﺡ ﺍﻟﻤﻮﺟﺰ، 745، - ، ﺝ30، ﺹ620.
7. ﺍﻟﻤﻨﺘﻘﻲ ﻓﻲ ﺳﻴﺮﺓ ﺍﻟﻤﺼﻄﻔﻲ، - ، - ، ﺝ31، ﺹ826. (فنخا، ج 36، ص 395)
معرفي اجمالي اثر :
از حمد و ثنا و صلوات آخر كتاب بر مى آيد كه مولف شيعه باشد (محمد بركت). نويسنده مى گويد يكى از علوم ضرورى بشر علم پزشكى است و من از ديرباز با كتب پزشكان آشنا بودم و در مجالس درس و طبابت آنها حضور مى يافتم تا آنكه خود را قابل براى فهم كتاب قانون بوعلى يافتم و به دو شرح آن يكى شرح فخرالدين رازى و ديگر شرح على بن ابى الخرم قرشى معروف به ابن نفيس دسترسى پيدا كردم و پس از آن بكتب پزشكى ديگر چون «كامل الصناعه» و «نخبه العلاج» و «مختار ابن هبل» و «جامع ابن بيطار» و «تيسير» «زهر بن زهر اندلسى» بر خوردم و آنها را بمطالعه گرفتم تا آنكه كتاب «موجز» ابن النفيس را ديدم و بر آن شدم كه اين كتاب را شرح كنم با مضافاتى از كتب مذكوره. لذا دست بشرح كتاب «موجز» زدم و به آخر از كتابهاى فوق نيز مطالبى به آن زياد كردم و حاصل اين كتاب شد. اما موجز كه خود مختصر كتاب قانون بوعلى سيناست بسيار مشهور و شرح آن نيز بنام شرح سديدى از معروفترين شروح آنست (عبدالله انوار).
نويسنده پس از آنكه مفصل از فوائد طب سخن مى راند مى گويد خواندن طب و مطالعه پزشكى براى افرادى چند در هر جامعه اى لازم است زيرا خواننده بدين وسيله طبيب مى شود و بكار پزشكى مى ايستد و رفع حاجت مردمان مى كند او پس از اين قول مى گويد چون كتاب «موجز» على بن ابى الحزم قرشى معروف بابن نفيس را در پزشكى نيكو يافتم بر آن شدم كه بشرح آن بپردازم پس از شرح ماحصل كارم اين كتاب شد. كتاب موجز در چهار فن است: اول در قواعد جزئى طب، دوم: در ادويه و اغذيه مفرده و مركبه، سوم: در امراض مختصه بعضو عضو بدن آدمى و اسبات و علامات و معالجات آن، چهارم: در امراض كلى و غير مختص بعضوى (عبدالله انوار)
متن «موجز القانون» نگارش ابن نفيس علاء الدين قرشى منسوب به قرش از ماوراءالنهر در گذشته در مصر به سال 687. چلپى در كشف الظنون ج 2 ص 1900 گويد: در سمرقند به سال 841 پايان يافته سپس چند شرح آن را معرفى نموده، درباره يكى از آنها گويد: و من شروحه: شرح السديدى اى سديد الدين الكازرونى. و چند سطر پائين گويد: و من شروح الموجز «المغنى» اوله: الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه ... مؤلف در ديباچه گويد: پس از بررسى قانون ابن سينا كه چكيده سخن بقراط و جالينوس و حنين اسحاق و ثابت قره و زكرياى رازى است و بررسى دو شرح آن از قطب شيرازى و ابن ابى حزم قرشى و مطالعه كامل الصناعه، مائه مسبحى، و نخبه العلاج ابن ابى صادق و مختار ابن هبل و ابن بيطار و تيسير زهر بن زهر، بر آن شدم كه «موجز قانون» قرشى را شرح كنم پس چكيده آن كتابها را برآن افزودم و آن را «المغنى فى شرح الموجز» ناميدم نام خود را نيز در خاتمه كتاب چنين مى آورد: [اقول و انا السديد الكازرونى] (علينقى منزوى)
شرح مزجى است بر كتاب «موجز» علاء الدين ابى الحزم قرشى معروف به ابن نفيس كه با استفاده از شروح كتاب «قانون» ابن سينا به خصوص دو شرح قطب الدين شيرازى وابن نفيس وبا اضافه كردن فوائدى كه شارح از دروس برهان الدين هنگام قرائت «قانون» درنزد وى از او اخذ كرده، تأليف شده است.
در اين كتاب از چهار فن بحث ميشود: 1- فى قواعد جزئى الطب اعنى علميه و عمليه بقول كلى 2- فى الادويه و الاغذيه المفرده و المركبه 3- فى الامراض المخصوصه بعضو دون اخر و اسبابها و علاماتها و معالجاتها 4- فى امراض لا تختص بعضو دون آخر و اسبابها و علاماتها و معالجاتها. (يوسف اعتصامى)
كازروني در مقدمه و پايان كتاب مي گويد: «با اينهمه، قانون شيخ آنچه همه كتابها دارد و فوائد و مطالب بسيار دارد كه ديگر كتابها ندارد و هنوز كل الصيدفى جوف الفراء (عبدالحسين حائرى) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3540)
تحليل موضوعي اثر :
اين اثر شامل موضوعات قواعد و اصول طب، ادويه و اغذيه مفرده و مركبه، امراض خاص هر عضو و امراض عام، و نشانه ها و شيوه درمان آن ها است.
ابن سينا، ابن على، حسين بن عبدالله بن سينا متوفى 427 ه-. ق. كتاب جامع و مفيدى در پزشكى نگاشته است بنام- قانون- كه بر اين كتاب شروح و حواشى و تلخيص بسيارى نگاشته شده است از جمله علاء الدين على بن ابى الحزم قرشى معروف به ابن نفيس متوفى 687 ه-. ق. آن را گزين كرده و بنام- الموجز- يا- موجز القانون- موسوم داشته است و سديد الدين كازرونى متوفى 754 ه-. ق. اين كتاب موجز را گزارش نموده و بنام المغنى فى شرح الموجز ناميده است كه همين كتاب موجود است. در اين كتاب از چهار فن بحث ميشود: 1- فى قواعد جزئى الطب اعنى علميه و عمليه بقول كلى 2- فى الادويه و الاغذيه المفرده و المركبه 3- فى الامراض المخصوصه بعضو دون اخر و اسبابها و علاماتها و معالجاتها 4- فى امراض لا تختص بعضو دون آخر و اسبابها و علاماتها و معالجاتها. (يوسف اعتصامى) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3541)
ارزيابي محتوايي اثر :
قانون ابن سينا شاهكاري در طب اسلامي و ايراني است. در ميان كتاب هاي خلاصه بر قانون، موجز ابن نفيس اهميت و شهرت بسياري دارد. اهميت موجز ابن نفيس به حدي است كه عليرغم آنكه خود، خلاصه قانون است، بر آن شرح هايي نيز نوشته اند و به عبارت ديگر از تفصيل به تلخيص و مجدداً از تلخيص به تفصيل روي آورده اند. در ميان شرح هاي نوشته شده بر الموجز يكي از مشهورترين شرح ها كتاب المغني في شرح الموجز است كه توسط سديدالدين كازروني از پزشكان شاخص قرن هشتم هجري نگارش يافته است. سديدالدين علاوه بر اين اثر كه مشهورترين آثار وي مي باشد، كتابي به نام تكمله الموجز و رساله اي در تشريح دارد. مرحوم پروفسور حكيم نير واسطي در كتاب تاريخ روابط پزشكي ايران و پاكستان به قرائني ذكر كرده كه سديدالدين در سنه 769 هنوز زنده بود. در حالي كه برخي مؤلفين وفات وي را به سال 745 نوشته اند. به هر حال سديدالدين در شرح موجز علاوه بر متن قانون از شروح مختلف به خصوص شرح قطب الدين محمود شيرازي استفاده هاي بسيار كرده است (المغني في شرح الموجز/شرح سديدي، 1387، در نرم افزار كتابخانه جامع طب 1.5).
فهرست مندرجات :
شرح على كتاب «موجز القانون» في اربعه فنون:
الفن الاول فى قواعد جزئى الطب و جعله فى جملتين
الجمله الاولى فى قواعد الجزء النظرى و تقع فى اربعه اجزاء
الجزء الاول العلم بالامور الطبيعيه. الجزء الثانى فى احوال بدن الانسان الجزء الثالث فى الاسباب الجزء الرابع فى العلامات.
الجمله الثانيه فى قواعد الجزء العملى من الطب و جعلها فى جزئين هما الاول فى علم حفظ الصحه و الثانى فى علم علاجات المرضى
الفن الثانى فى الاغذيه و الادويه المفرده و المركبه
الفن الثالث فى الامراض المختصه بعضو عضو و اسبابها و علاماتها
الفن الرابع فى الامراض التى لاتخص بعضو دون عضو. (ناصر النقشبندى) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3542)
كمبود در اصل اثر :
كمبود ندارد.
منابع مورد استناد در تاليف اثر :
اين كتاب شرحى است بر موجز علاء الدين على قرشى از سديد الدين كازرونى (زنده نزديك 750) و او در آن از شروح قانون بويژه شرح قطب شيرازى كازرونى و شرح قرشى و از سخنان استاد خود برهان الدين حسينى عبرى و از سخنان مجوسى و مسيحى و ابن ابى صادق و ابن هبل و ابن بيطار و زهر بن زهر (در تيسير) بهره برده است (دانش پژوه) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3542)
چاپ و تصحيح اثر :
نسخه هاي ديگر اثر با مشخصات زير چاپ و يا تصحيح شده است:
اين كتاب مكرر چاپ شده است.
چاپ: كلكته، 836 ص، 1249 ق.؛ هند، لكنو، نامى، 1307 قمرى، به اهتمام: قطب الدين احمد. كاتب خاتمه الطبع: ميرزا محمد مهدى
(فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3543)
نسخه هاي ديگر اثر :
12471. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6222
كاتب: طبيب، ابونصر حسن بن اسماعيل، تا: 751 ق؛ كنار برخى از برگها وصالى شده و مندرس است ولى به نوشته ها آسيبى نرسيده اين نسخه بدست يكى از شاگردان كازرونى از نسخه اصل بخط او رونويس شده و خط كازرونى كه مقابله و صحت نسخه را گواهى كرده، در پايان نسخه ديده ميشود.
317 برگ، شماره ثبت قديم: 76482 جديد: 5994؛ كاغذ: سمرقندى ضخيم، جلد: تيماجى قهوه اى رنگ ضربى با ترنج و نيم ترنج، تعداد صفحات: 633 صفحه، 23 سطر سطر، قطع: خشتى، اندازه: 15* 23 سم [شورا: ف: 19- 200]
12472. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 4/ 6601
آغاز نسخه: افتاده: بالكيفيه و ينبغى ان يكون معدلا لمزاج العضو و قوامه فيبرد ما هو اسخن و يسخن ما هو ابرد على ما يراه جالينوس ....؛
خط: نسخ نازيبا، كاتب: شرف متطبب قونوى، تا: اواخر رمضان 760 ق؛ عناوين به شنگرف يا مشكى درشت. تصحيح شده است با حاشيه نويسى نسبتا مفصل. در دو برگ پايانى يادداشت هاى پزشكى بسيارى به خط كاتب آمده است. لبه برخى از برگ ها ترميم شده است و برخى از برگ ها در ق 11 يا 12 ه- بازنويسى شده است.؛ جلد: تيماج قرمز با جدول ضربى، تعداد صفحات: 41 برگ، 239 ر- 280 ر، سطر، اندازه: 22* 5/ 28 سم [شورا: ف: 20- 147]
12473. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 36204
آغاز نسخه: بسمله. قال الامام الفيلسوف المحقق علاءالدين ابى الحسن على بن الحزم قرشى ... الفن الثالث فى الامراض؛ انجام نسخه: بل الاعتماد على علامات غلبه مل خلط و ما يطهر منه فى البدن قال الشيخ فاذا تركيت
نسخه حاضر ناقص الآخر و موجودى آن از فن ثالث تا باب اول از فن رابع مى باشد.؛ خط: نسخ، كاتب: قاضى، محمود بن احمد، تا: 14 جمادى الاولي 776 ق، جا: اصفهان؛ افتادگيها: انجام؛ عناوين و خطوط روى برخى عبارات به شنگرف، معلق به حواشى با رمز «12- نفيس الدين- آقسرايى»؛ واقف: رهبرى (اهدايى)، تاريخ وقف: مهر 1386؛ كاغذ: نخودى آهار مهره، جلد: تيماج ضربى ماشى با ترنج و دو سرترنج و حاشيه زنجيره اى، تعداد صفحات: 146 برگ، 29 سطر، اندازه: 16* 5/ 25 سم [اهدائى رهبر: 9- 412]
12474. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 993 ط
آغاز نسخه: بسمله الفن الثانى مشتمل على جملتين الاولى فى احكام الادويه ...؛ انجام نسخه: ... فاذا بال الدم فقد امن الفزع من الماء هذا. اقول و انا سديد الكازرونى هذا آخر شرح الموجز.
خط: تعليق، بى كاتب، تا: 779 ق؛ برگ اضافى آغاز نسخه مشتمل بر چند نسخه طبى در دو طرف است. دو برگ آغاز نسخه وصالى شده و بر پشت برگ آغاز، يادداشت هاى پراكنده اى ديده مى شود. تعليقات و استدراك سقطات در هامش صفحات وجود دارد. عناوين به قلم نسخ و شنگرف در هامش صفحات. در ذيل نسخه يك دستور پزشكى است به زبان تركى و صدر آن چنين آمده: «ترجمه كلام رازى». چند برگ الحاقى پايان مشتمل است بر چندين نسخه پزشكى به نقل از منابع به يك قلم.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج مشكى با ترنج و نيم ترنج، تعداد صفحات: 193 برگ، با احتساب برگ هاى الحاقى، 29 سطر سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 17* 5/ 24 سم [شورا: ف: 24/ 2- 99]
12475. تهران؛ مدرسه مروى؛ شماره نسخه: 737
آغاز نسخه: الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده ..؛
بى كاتب، تا: شايدقرن 8؛ شايد تحرير سده هشتم باشد.
تذكر: نام مولف با توجه به آغازآن از مرعشى 34/ 587 اقتباس شد؛، قطع: خشتى [مروى: ف:- 235]
12476. شيراز؛ خانقاه احمديه؛ شماره نسخه: 400
آغاز نسخه: آغاز موجود: الانسان لا الفرس و غيره فانه من المحتمل ان يكون الاجزاء الحاره.؛ انجام نسخه: و بال فيه فاذا بال الدم فقد امن الفزع من الماء هذا آخر شرح الموجز ... و مكافاه لعلوم و حكمه و على اله و اصحابه و اتباعه و سلم تسليماً دائماً كثيراً كثيراً.
خط: نسخ خوب، بى كاتب، تا: اواخرقرن 8، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ اوراق نونويس نستعليق 25 سطرى. متن به سرنج و شرح با مركب مشكى، برخى اوراق جدول بندى به سرخى، اوراق معلق به حاشيه تصحيحى. شش برگ اول و دو برگ آخر توسط محمدحسينى در ربيع الاول 1088 ق نونويسى شده. و چند برگ اول از نونويس افتاده است.
عنوان نسخه در اوراق نونويس آخر و شناسنامه «شرح موجز» تأليف: ابوعبدالله فضل بن ابى نصر آمده است اما در آخر نسخه كاتب نونويس، محمد حسينى در 3 ربيع الاول 1088 نگاشته است: «هذا آخر شرح الموجز و قد جمعت فيه خلاصه الكلام الحكماء الاولين و الآخرين من الامام المقدم بقراط و جالينوس ... و من شروح القانون و خصوصاً شرحين اللذين احمدهما لاستاد شيخ الكل فى الكل قطب الحق و المله و الدين الشيرازى و الثانى الذى للامام العلامه قرشى ...» اما آنچه از متن شرح خصوصاً آخر بخش قرابادين بر مى آيد. كتاب «المغنى» در شرح موجز قانون على بن ابى الحزم قرشى متوفى 687 ق. تأليف سديدالدين كازرونى زنده در 745 ق. است كه همو شرحى نيز بر متن قانون ابن سينا در 745 ق. نگاشته. اما آنچه در پايان بخش قرابادين نگاشته بعينه عبارت است از «من المثقال و الله اعلم و احكم بالصواب قال افضل الاطباء و الحكما شارح الكتاب و مؤلفه مولانا سديد المله و الدين الكازرونى طاب ثراه بمحمد و آله و صحبه الطيبين هذا ما التفت من القرابادين- المعتمد عليها و صلى الله على محمد و آله و صحبه» و در آغاز فن ثالث- برگ بعد از قرابادين- آورده: «بسمله، قال الامام ... الشيخ علاء الدين بن ... الفن الثالث فى الامراض .... و معالجاتها قال الشارح فريد دهره و وحيد عصره افضل المتأخرين سيدى و استادى و مولاى مولانا سديد المله و الدين الكازرونى طاب ثاره ... قد تحقق شرح الفن الاول من هذا الكتاب معنى المرض ... الخ».؛ واقف: على غياثى، تاريخ وقف: 27 رجب 1379؛ كاغذ: نخودى سمرقندى آهار مهره، جلد: تيماج خرمايى، تعداد صفحات: 205 برگ، 24 سطر سطر، اندازه: 13* 5/ 21 سم [خانقاه احمدى:- 638]
12477. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 9375
آغاز نسخه: نسخه: الطبيعى فوق الماء و تحت النار و هذه خفيه الاضافيه اى بالا ضافه الى الأرض.؛
فن اول كتاب مى باشد.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 8؛ از سده هشتم وبعضى برگها از سده دهم، متن شنگرف و در حاشيه تصحيح شده است.؛ جلد: گالينگور زرد، تعداد صفحات: 137 برگ، مختلف سطر، اندازه: 24* 15 سم [مرعشى: ف: 24- 161]
12478. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 819
آغاز نسخه: الفن الثانى يشتمل على جملتين. الجمله الاولى فى احكام الادويه و الاغذيه المفرده؛ انجام نسخه: تم شرح الفن الاول للموجز، و يتلوه شرح الفن الثانى بعون الله و حسن توفيقه.
فن دوم و سوم را دارد، سپس بخشى از فن يكم.؛ خط: نسخ تحريرى، بى كاتب، تا: قرن 8؛ نسخ تحريرى پخته، بى نام نويسنده و تاريخ، اين يكى بخامه نستعليق تحريرى از همان روزگاران. سربند و نشان شنگرف، متن زير خط شنگرفى.؛ كاغذ: سمرقندى نخودى، جلد: مقوايى تيماج قهوه اى پوشانده، ضربى مجدول، درون تيماج قهوه اى، عطف تيماج تازه تر 18* 26/ 5، تعداد صفحات: 250 برگ، 23- 25 سطر سطر، اندازه: 5/ 12* 17 سم [دائره المعارف بزرگ: ف: 2- 237]
12479. يزد؛ وزيرى؛ شماره نسخه: 1/ 2768
آغاز نسخه: بسمله و به نستعين، و عليه نتوكل، رب تمم بالخير، الحمد لله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده ...؛
نسخه كامل.؛ خط: نسخ، كاتب: ابن حكيم بغدادى، اسماعيل، تا: صفر 806 ق؛ عنوان و نشانه ها به شنگرف، شماره عمومى 18092؛ واقف: وزيرى (اهدايى)، تاريخ وقف:؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: مقوايى با تيماج عنابى ضربى داراى يك ترنج بزرگ و دو كوچك با گل وبوته درون تيماج آلبالوئى، تعداد صفحات: 288 برگ، 1- 289، 25 س 13* 20 سطر، اندازه: 17* 24 سم [وزيرى يزد: ف: 4- 1420]
12480. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 4468
خط: نستعليق، كاتب: على بن محمود، تا: روز يكشنبه آغاز ذى قعده 835 ق، جا: هرات؛ با يادداشت تملك سلطان محمد بن محمد حسين صدقى گرگانى و محمد بن رشيد الدين محمد مرشدى در كرمان و كرمانى ديگر در 860 و اندى،؛ كاغذ: كاغذ سمرقندى، جلد: عطف و گوشه ميشن رويه ابرى فرنگى، تعداد صفحات: 299 برگ، 25 سطر، اندازه: 18* 9/ 25 سم [ملك- ف: 1- 515]
12481. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 40
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم و به نستعين. الحمدلله ابدع بقدرته جواهر عقيله مجرده ...؛ انجام نسخه: قبل تحريره صوره الاتمام و وصل تسطيره الى غايه الاختتام على يدى افقر فقراء ... حسن بن حميد المنشى اللاهيجانى فى اول ربيع الثانى م سنه ست و اربعين فثمانمايه الهجرانى
چهار فن كامل؛ خط: نسخ، كاتب: منشى لاهيجانى، حسن بن حميد، تا: 1 ربيع الثاني 846 ق؛ كتاب آب ديده و بعض صفحات وصالى شده است. صفحات (141 تا 145 و 285 و 286 سفيد است).
اين كتاب شرحى است كه سديد الدين كازرونى بر كتاب (الموجز) تاليف: ابوالحسن علاء الدين على بن ابى الحزم (ابوالجازم) القرشى المعروف به ابن نفيس كه به نام هاى (شرح نفيس) و (شرح قرشى) نيز معروف مى باشد، نوشته و شروح ديگرى نيز بر آن نوشته اند. كه در جاى خود بيايد. مولف در پايان كتاب به نام خود و كتاب اشاره مى كند و آن را خلاصه كلام حكماى اولين و آخرين از قبيل سقراط و جالينوس و حنين و رازى و قطب الدين شيرازى و ابوالحسن علاء الدين ابى الحزم قرشى و ابوعلى سينا مى داند.
كتاب (الموجز) يا (الموجز القانون) خود شرحى است بر كتاب (القانون) يا (القانون فى الطب) تاليف دانشمند به نام ايرانى حجه الحق شيخ الرئيس شرف الملك ابوعلى حسين بن على بن سينا.؛ تعداد صفحات: 690 صفحه، 21- 27 سطر 8* 9 سطر، اندازه: 14* 5/ 24 سم [نشريه: 3- 384]
12482. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 13993
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ايدح بقدرته جواهر غفليه؛ انجام نسخه: الداعين الى الفلاح ... تسليما كثيرا
نسخه كامل؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: پنجشنبه 6 ربيع الاخر 852 ق؛ عناوين و متن بشنگرف. بعضى اوراق محشى. وقفى فاضل خان (سجع مهرش: بنده شاه جهان فاضلخان). تاريخ وقف 1065 هجرى قمرى بر مدرسه فاضلخان و تاريخ تحويل بكتابخانه آستان قدس 1363 هجرى شمسى. كاتب نامعلوم (اسم او را سياه نموده اند).؛ واقف: فاضل خان، تاريخ وقف: 1065 هجرى قمرى؛ كاغذ: حنائى، جلد: تيماج مشكى ساده، تعداد صفحات: 214 برگ، 33 سطر، اندازه: 15* 25 سم [آستان قدس- ف: 19- 536]
12483. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 13994
خط: نستعليق، كاتب: انصارى، امان الله بن عبدالله، تا: 852 ق؛ [الفبائى آستان قدس:- 537]
12484. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 25052
آغاز نسخه: بسم الله الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و ...؛ انجام نسخه: و انا سعيد الكازرونى [؟] هذا آخر شرح الموجز و قد جمعت خلاصه كلام الحكما ..
خط: نسخ و نستعليق، بى كاتب، تا: 874 ق، جا: سارى؛ بخش اساسى به شيوه نسخ و قمستهاى نونويس نستعليق به سياهى.
فرنگى در بخش نونويس.
عناوين مطالب در بعضى مواضع از حاشيه صفحات به سرخى تحرير يافته است. بعضا مطالبى از متن به صورت خطكشى به رنگ سرخ در فواصل سطور متمايز شده اند.
پاره اى توضيحات به قلم تحريرى در بسيارى از صفحات افزوده شده، ايضا عناوين مطالب متن بعضا به سرخى و قلم جلى است. تحشيه به قلم هاى مختلف صورت گرفته است.
نسخه هاى ديگر از اثر حاضر در كتابخانه مجلس شوراى ملى، كتابخانه ملى ايران و؟ نسخه حاضر در خاتمه با رساله اى كوتاه در دو صفحه با عنوان «فى الاوزان و الاكيان همراه شد و ذيل صفحه دوم با ثبت تاريخ فوت فتح على شاه و زايجه است. متاسفانه نام كاتب نسخه در رقم بعمد تراشيد و محو شده است. ايضا در بعضى موارد راده ها با مطالب منطبق نيستند كه حاكى از نقص مى باشد.
تكرار نقش مهر «دكتر امير عباس جلالى ...» در صفحه ظهريه، خاتمه و بعضى از اوراق داخلى نسخه ايضا يادداشت نامبرده در اهداء كتاب به كتابخانه ملى ايران در صفحه ظهريه.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: مقوايى، با رويه چرمى، ميشن مشكى، طرح ترنج و سرترنج ضربى، اندرون كاغذى ساده، فرسوده، تعداد صفحات: 366 برگ، 360+ 6 ورق آستر بدرقه، 21 سطر 120* 190 سطر، اندازه: 175* 25 سم [رايانه ملى:- 1703]
12485. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 6348
خط: نستعليق ريز، كاتب: طبيب كاشانى، [محمد] بن شريف، تا: روز چهارشنبه ميانه هاى ماه صفر 893 ق؛ (اين تاريخ در هامش است)، عنوان شنگرف، با مهر محمد طباطبائى.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج حنايى ضربى مقوايى، تعداد صفحات: 262 برگ، 26 س 11* 17 سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 17* 26 سم [دانشگاه تهران: ف: 16- 247]
12486. كاظمين؛ مكتبه الامام الصادق؛ شماره نسخه: 153
آغاز نسخه: بسمله، «ربنا هب لنا من لدنك رحمه و هئ لنا من امرنا رشدا» ... فلما كان احتياج عموم الناس الى الاحكام الطبيه و القواعد العلاجيه بين الوضوح لا يكاد يختفى ... و دهن الفاوند بأى وجه يزيل السعال المزمن و الاوجاع البارده.؛ انجام نسخه: و الحمد لله الذى هدانا و ماكنا لنهتدى لولا ان هدانا الله، تم الكتاب بعون الملك المتعال.
خط: نسخ، بى كاتب، تا: 895 ق؛ الخط: نسخ مقروء، الكتابه بالمداد الاسود و الاحمر، فيه حواشى قليله، خطوط حمرائ تحت بعض العبارات فيه تملك باسم محمد باقر السيد حيدر الحسنى. اورد اسامه النقشبندى اسم المؤلف ووفاته.؛ تعداد صفحات: 395 برگ، 27 سطر سطر، اندازه: 14* 23 سم [الذخائر: 6- 7- 339]
12487. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 13229
آغاز نسخه: (الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اخترع منها اجراما فلكيه منضده ...)؛
كاتب: امام الدين بن على خان، تا: 897 ق؛ تعداد صفحات: 796 صفحه، 20 سطر سطر، اندازه: 22* 16 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 344]
12488. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 43
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم و به نستعين الحمدلله الذى ابدع بندرته؛ انجام نسخه: وقع الفراغ من تحرير الكتاب ... فى يوم الاثنين وقت غروب الشمس ثامن عشر شعبان سنه ثمان و تسعين و ثمانمايه على يد ... ابراهيم بن محمود بن جمال الدين السواد كوهى عفى الله عنهم بفضله العميم و لطفه الجسيم (صفحه 603)
خط: تحريرى، كاتب: سواد كوهى، ابراهيم بن محمود، تا: روز دوشنبه 18 شعبان 898 ق؛ از صفحه 604- 619 نسخه و مطالب متفرقه طبى است. صفحات 384- 390 به خط غير متن نوشته شده و نقض كتاب را مرتفع ساخته است.؛ تعداد صفحات: 619 برگ، 26- 28 سطر 10/ 5* 11 سطر، اندازه: 18* 25 سم [نشريه: 3- 384]
12489. همدان؛ دانشگاه بوعلى؛ شماره نسخه: 98
جلد اول كتاب است و از آغاز افتاده دارد؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: 900 ق، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ متن با شنگرف نشانى دارد، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه نويسى دارد؛ جلد: مقوائى عطف تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 276 برگ، 27 سطر، اندازه: 26* 51/ 7 سم [اوراق عتيق: 3- 358]
12490. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 3725
آغاز نسخه: الحمد لله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه.؛ انجام نسخه: پايان: فاذا بال الدم فقد امن من الفرغ من الماء هذا اقول و انا سديد الكازرونى ... الداعين الى الفلاح ... و يكون از اء لفضله و مكافاه لعلومه و حكمه.
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 8 يا اوائلقرن 9؛ پشت صفحه اول چند تملك كهنه و نواز جمله يكى مورخ 1159 و ديگرى از محمد رشيد بن عزيز الله مازندرانى نوشته شده عنوانها و خط بالاى متن بشنگرف سه برگ اول تجديد شده كنار برگ آخر وصالى و كنار بيشتر برگها آثار.
رطوبت كهنه ديده ميشود گواهى عرض بتاريخ سنه 4 الهى نيز بر اين برگاول برگ ديده ميشود. شماره ثبت قديم: 25996. جديد: 7341. تنكابنى: 223؛ كاغذ: سمرقندى ضخيم، جلد: تيماج قهوه اى ضربى با ترنج و نيم ترنج با عطف دامن، تعداد صفحات: 684 صفحه، 2 سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 17* 5/ 25 سم [شورا: ف: 10- 1703]
12491. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 4503
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 9؛ متن شنگرف، صفحه نخستين و سه برگ آخر تازه نويس و كامل شده در شعبان 996،؛ كاغذ: كاغذ دولت آبادى، جلد: رويه كاغذ كهنه، تعداد صفحات: 233 برگ، 27 سطر، اندازه: 7/ 18* 5/ 27 سم [ملك- ف: 1- 515]
12492. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 15306
آغاز نسخه: «... فى القوى الطبيعى ... الجزء الثانى، فى أحوال بدن الإنسان لأن الطبيب من حيث هو طبيب، لاينظر فى أحوال باقى الحيوان ...»؛ انجام نسخه: «و تأمل ايضاً ما قيل فى الباب الذى بعد هذا و هو فى خروج ...» افتاده.
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 9، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عنوانها و نشانيها: قرمز. ويژگيها: نسخه اى است نفيس، در حاشيه تصحيح شده، اندكى حاشيه نويسى دارد؛ نسخه آسيب ديده و رطوبت بدان سرايت نموده است.؛ كاغذ: شرقى، جلد: تيماج قهوه اى ضربى مجدول با ترنج و سرترنج گل و بوته 18* 28، تعداد صفحات: 189 برگ، 25 سطر، اندازه: 8* 5/ 12 سم [مرعشى: ف: 39- 16]
12493. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 9250
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 9؛ عنوان و نشان شنگرف، پايان بريده و وصالى شده.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج مشكى ضربى ترنجى عطف مقوايى، ربعى، تعداد صفحات: 290 برگ، 22 س 11* 17/ 5 سطر، اندازه: 17* 24 سم [دانشگاه تهران: ف: 17- 331]
12494. مشهد؛ دانشكده الهيات مشهد؛ شماره نسخه: 609
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده؛
خط: نسخ، كاتب: خضر بن على، تا: رجب 906 ق؛ چند برگ اول كسرنويسى شده، در صفحه اول تملك محمدابراهيم طبيب اردبيلى مورخه 1117 و تملك محمد على طبيب مورخه 1135 آمده؛ جلد: تيماج مشكى فرسوده، تعداد صفحات: 229 برگ، 27 سطرى 11* 18 س سطر، اندازه: 19* 26 سم [الهيات مشهد: ف: 1- 568]
12495. قم؛ مؤسسه حضرت آيه الله العظمى بروجردى؛ شماره نسخه: 293
آغاز نسخه: افتاده: فى القتال، الفن الاول يشتمل على جملتين، الجمله الاولى فى قواعد الجزء النظرى من الطب.؛
خط: نستعليق، كاتب: گيلانى، جمال الدين احمد بن محمد، تا: ربيع الآخر 930 ق، جا: لاهيجان؛ افتادگيها: آغاز؛ هنگامى كه كاتب در خدمت مولانا على متطبب لاهيجى بوده متن با مشكى نشانى دارد، تصحيح شده و بعضى صفحه ها داراى حاشيه نويسى است، در صفحه آخر مهر بيضوى ديده مى شود.؛ جلد: تيماج قهوه اى سوخته بدون مقوا، تعداد صفحات: 271 برگ، مختلف سطر، اندازه: 5/ 21* 16 سم [مؤسسه آيه الله بروجردى: ف: 1- 172]
12496. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1135 ط
آغاز نسخه: آغاز متن: بسمله قال الشيخ الامام البحر الفاضل علاءالدين على بن ابى الحزم و حمدله قد رتبت هذا الكتاب على اربعه فنون الفن الاول ...
آغاز موجود: و انما سميت بها لانتسابها الى الطبيعه و هى المبدأ الاول لحركه ما هى فيه ...؛ انجام نسخه: ... و الصلوه و السلام على من هول اعدل الناس مزاجاً و افضله نسباً ... و اقواهم ديناً المصطفى صلوه يكون زاء و مكافاه لعلومه و حكمه و على آله و اصحابه و سلم تسليماً كبيراً كثيراً دائما.
انجامه: هذه النسخه تمت بعون الله تعالى و بيمن توفيقه فى شهر ربيع الاول سنه 941. كتبه سليمان.
خط: نستعليق، كاتب: سليمان، تا: 15 ذى الحجه 939 ق؛ كه برگ آغاز نونويس است و شگفت اينكه شخص بازنويس، چون دسترسى به نسخه ديگر از شرح نداشته برگ آغاز را از اصل متن بازنويسى كرده. برگ دوم نسخه نيز از ملحقات پايان نسخه است كه اشتباهاً در آغاز نصب شده است. حواشى در هامش صفحات به نقل از شرح آقسرائى، شرح قانونچه، صحاح، بعضاً از مير شريف، كامل الصناعه مجوى ارجانى، شرح قانونچه ملاحسين استرآبادى، شايان ذكر اينكه در كشف الظنون نامى از شرح ملاحسين، بر قانونچه نيامده است و جز آن ديده مى شود. بر عبارات متن موجز القانون به قلم شنگرف خط كشيده اند. برخى اشعار فارسى پراكنده در صدر صفحات به خط نستعليق نوشته شده. كنار انجامه كاتب يادداشتى است از بهاءالدين كه طى آن كتاب را به آخوند ملا ابوطالب بخشيده مورخ 1215 با مهر مربع: «عبده بهاءالدين» ملحقاتى در پايان نسخه (7 صفحه) به خط نستعليق ق 11 ه- موجود است به نقل از شرح اسباب و علامات، و چند نسخه مرهم به نقل از الحاوى رازى نقل شده. دومين برگ نسخه نيز كه در بالا بدان اشارت رفت به همين خط و جزء همين ملحقات بوده.؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: تيماج قرمز با حاشيه منگنه، تعداد صفحات: 190 برگ، 17 سطر سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 15* 22 سم [شورا: ف: 24/ 2- 152]
12497. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 7560- 20/ 51
آغاز نسخه: بسمله، الحمد لله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده؛
خط: نسخ، كاتب: درجولى، حسن بن محمود، تا: شوال 943 ق، جا: لاهيجان؛ با حواشى مفصل توضيحى؛ تعداد صفحات: 257 برگ، 30 سطر، قطع: رحلى، اندازه: 36* 22 سم [گلپايگانى- ف: 8- 4448]
12498. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 13106
آغاز نسخه: نسخه بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته؛ انجام نسخه: فان القول ما قالت خدام ... اله و صحبه منابع العلم و الكرامه
نسخه كامل است.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: سلخ ربيع الثاني 959 ق؛ كاتب نامعلوم. عناوين در هامش بشنگرف. اكثر اوراق داراى حواشى. خريدارى آستان قدس در آبان 1362.؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماج خرمائى ضربى، تعداد صفحات: 248 برگ، 21 سطر، اندازه: 6/ 17* 8/ 24 سم [آستان قدس- ف: 19- 539]
12499. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 16971
كاتب: سيد حسين، تا: 974 ق، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ عليها حواش و شروح ناقصه قليلا من الاول، فى آخرها فوائد طبيه؛ تعداد صفحات: 524 صفحه، 24 سطر سطر، اندازه: 25* 19 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 346]
12500. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 1062- 152/ 6
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده واخترع منها أجراماً فلكيه منضّده ... اما بعد فلما كان احتياج عموم الناس الى الاحكام الطبيه والقواعد العلا جيه؛ انجام نسخه: قرص الكاكنج نافع من اوجاع الكلى والمثانه وبول الدم ... يلق ويعجن تعقيد العنب و ... الشوبه منها ليس الى ثلا ثه والله اعلم ... والسلام على من اتبع الهدى ودين الحق.
جلد اول و دوم (فن اول وثانى)؛ خط: نستعليق، كاتب: بنياد شيروانى، تا: 5 شنبه 980 ق، جا: قزوين؛ عناوين ونشانيها شنگرف، درحاشيه داراى علامات بلاغ وتصحيح ونسخه بدل آورده شده؛ دراول نسخه تملك قوام الدين حسين حسينى افطسى با مهر وى دراول نسخه يادداشتى است كه تاريخ شروع نوشتن وتصحيح كردن نسخه را 8 شعبان 980 درج كرده است واتمام آن درروز دوشنبه 8 جمادى الثانى 982؛ جلد: تيماج، مشكى، عطف پارچه، تعداد صفحات: 299 برگ، 17 سطر، اندازه: 5/ 12* 18 سم [گلپايگانى- ف: 8- 4448]
12501. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 2844
آغاز نسخه: و معلوم ان مساس الحاجه اليه اشد منه الى غيره لان استكمال النفس الناطقه الذى هو الترقى من العقل الهيولانى المستفاده ...؛ انجام نسخه: قال الشيخ الفرق بين الكلب الكالب و غير الكالب ... من غصه الكلب الكلب التفسح فانه ان احل ...
از آغاز تا اواسط فن چهارم؛ خط: نسخ شكسته، بى كاتب، تا: 980 ق، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ از آغاز آن يك برگ افتاده است در كنار برگهاى بخش نخست نوشته هايى از شرحهاى گوناگون يادداشت شده و در ميان همين بخش در يكجا 4 برگ و در جاى ديگر 1 برگ افتاده و بجايش روى كاغذ آبى رنگ نوشته و الحاق بآن كرده اند. در نيمه آخر گوشه برگها آثار رطوبت دارد اما نوشته بدون آسيب است در پايان بخش دوم كتاب تملك ملا محمد قاسم حكيم بن ملا محمود طبيب گيلانى ديده ميشود. عنوان و نشان شنگرف است. شماره دفتر ثبت قديم: 74266. جديد: 5609؛ كاغذ: شكرى اصفهانى، جلد: تيماج ماشى مقوايى، تعداد صفحات: 730 صفحه، 21 سطر سطر، اندازه: 19* 5/ 25 سم [شورا: ف: 10- 171]
12502. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1285
خط: نسخ، بى كاتب، تا: چهارشنبه پايان ربيع الاول (ثور) 987 ق؛ با عنوانهاى شنگرف.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج سبز ضربى مقوائى، تعداد صفحات: 359 برگ، 20 س ...* 25 سطر، اندازه: 11* 16 سم [دانشگاه تهران: ف: 7- 2792]
12503. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 311
آغاز نسخه: ... الفن الثانى يشتمل على جملتين. الجمله الاولى فى احكام الادويه و الاغذيه ...؛ انجام نسخه: ... الى الصلاح الراعين الى العلاج. و الحمدلله الذى هدانا لهذا و ما كنا لنهتدى لولا ان هدانا الله، حمداً يوافى ...
جلد دوم است. از آغاز فن دوم تا پايان كتاب.؛ خط: نسخ مخلوط به نستعليق، كاتب: تفرشى، رستم بن ملكشاه، تا: جمادى الاخر 988 ق؛ عنوان و نشان به شنگرف، متن زير خط شنگرف، با حاشيه هايى، نسخه مصحح، نشانه هاى مقابله در هامش. شمث 66576؛ كاغذ: نخودى آهار مهره، جلد: تيماج قهوه اى تند مجدول، ته سازى به مشكى، تعداد صفحات: 237 برگ، 23 س 16/ 5* 11/ 5 سطر، اندازه: 25* 5/ 18 سم [دائره المعارف بزرگ: ف: 1- 236]
12504. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 44
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم الحمدلله الذى ابدع بقدرته؛ انجام نسخه: و على آله و اصحابه و اتباعه و سلم تسليما كثيرا
خط: تحريرى، بى كاتب، تا: 988 ق؛ كتاب مختصرى آب ديده است. صفحات (993- 994) سفيد است.؛ تعداد صفحات: 652 برگ، 22- 23 سطر، اندازه: 16* 22 سم [نشريه: 3- 384]
12505. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 526
آغاز نسخه: الحمد لله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده؛
خط: نسخ، بى كاتب، تا: 990 و 991990 ق؛ شماره (6904)
صفحه اول نونويس، چند ورق اول وصالى شده؛ تعداد صفحات: 312 برگ، 21 سطر، قطع: رحلى، اندازه: 26* 19 سم [شورا: ف: 2- 309]
12506. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 8 م
جزو نظرى است؛ خط: نسخ معرب، بى كاتب، تا: قرن 10؛ [نشريه: 11- 133]
12507. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 48 م
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 10؛ ناتمام؛ [نشريه: 11- 134]
12508. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 10872
خط: نسخ خوش، بى كاتب، تا: قرن 10؛ تاريخ 846 ق در برگ پايانى نسخه آمده كه نادرست و ساختگى است.؛، قطع: وزيرى [ميراث شهاب: س 9 ش 2- 24]
12509. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 13681
آغاز نسخه: الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اخترع منها ... اما بعد، فلما كان احتياج عموم الناس؛ انجام نسخه: قريب مما ذكرنا سالفاً يؤخذ من السرطان شديد المنفعه ...» افتاده
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 10، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عنوان ها و نشانى ها: قرمز
نسخه ايست نفيس و مقابله شده با نشان (بلغ) در برخى از برگها. حاشيه نويسى دارد با نشان (5) و غير آن، در حاشيه تصحيح شده. اين نسخه تا بخشى از فن 4 را دارد و از انجام افتاده است. تملك محمد هادى طبيب إبن ابى البقاء همراه مهر مستطيل (محمد هادى ...)، تملك محمد حسين بن محمد باقر، تملكى همراه مهر دايره اى (كلب آستان خير البشر مظفر جلال ...)، تملك احمد على عبداللهى «نوا» و مطالب گوناگون پزشكى در پشت برگ آغازين نسخه آمده است. رطوبت و آفت ديده و مرمت گرديده است؛ كاغذ: شرقى، جلد: تيماج زرشكى ضربى مجدول 25* 18، تعداد صفحات: 308 برگ، 22 س سطر، اندازه: 18* 13 سم [مرعشى: ف: 34- 587]
12510. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6084
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 10؛ عنوانها در متن و حاشيه بشنگرف پشت صفحه اول تملك محمد على بن مرحوم امير محمد صفى حسينى كاشانى مورخ 1178 و يادداشت ديگر ديده ميشود. نسخه ناتمام است و ما بين چند برگ آخر در اثر رطوبت سياه شده و برخى از كلمات بسختى خوانده ميشود كنار دو برگ اول نسخه وصالى شده.
شماره ثبت قديم: 61771 جديد: 8149؛ كاغذ: سمرقندى شكرى آهار مهره، جلد: تيماج قهوه اى، تعداد صفحات:، 19 سطر سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 5/ 17* 5/ 26 سم [شورا: ف: 19- 69]
12511. همدان؛ آرامگاه بوعلى؛ شماره نسخه: 1076
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 10؛ نسخه از لحاظ كاغذ كتابت 4 بخش است، نيمه نخست از فن اول كتاب، نستعليق سده 10 و 11، كاغذ اصفهانى نخودى و پيازى و فستقى (برگ 1 ر- 39 پ) 18 سطر 5/ 9* 16
برگهاى آغاز يا افتاده يا ريخته و وصالى و مغشوش است، خط زير عبارتها منقول از موجز و برخى عنوانها شنگرف است.
2- نيمه دوم از فن اول، نسخ سده 13، كاغذ فرنگى (برگ 40- 99 ر) 14 تا 16 سطر 9* 16
عنوانها و خطها شنگرف، از شرح «ملانفيس» و «حكيم على» در حاشيه آورده، نيز برخى واژه ها به نقل از «كنز اللغه» به فارسى و تازه شرح شده است
3- فن دوم كتاب به نستعليق و نسخ سده 11 و 12 گويا از دو كاتب، كاغذ اصفهانى و فرنگى (برگ 100 پ- 185 ر) 21 سطر 5/ 8* 18
نام دواها و غذا و گياهان و آغاز فصلها در باب اول درشت و در باب دوم شنگرف نوشته شده، خطها مشكى و گاهى هم شنگرف، در كناره برخى صفحه ها شرح واژه ها و يا يادداشتهاى پزشكى و در 185 پ دستور آشاميدن فادزهر به فارسى آمده است
4- فن سوم و چهارم به نسخ محمد زمان بن عبدالوحيد لنگرودى در چهارشنبه 5 محرم 1037 (پايان فن 3) و 13 محرم (پايان فن 4)
كاغذ اصفهانى آهار مهره (برگ 186 پ- 410 ر) 19 و 2 سطر 5/ 16* 19
در فن 3 «العلاج» ها و نام بيماريها در كنار صفحه ها شنگرف و در فن 4 مشكى، با مهر تمليك پاك شده و يادداشتهاى پزشكى و نسخه هاى دارويى و «نسخه يگانه معمول دارالسلطنه قزوين» و شرح «تقسيم زمين به اقاليم سبعه على عدد الكواكب، الاول منها» از قول افلاطون و نسخه يى در «در تلذيذ و تكثير جماع» در دو برگ پايان نسخه هست.؛ كاغذ: اصفهانى نخودى و پيازى و فستقى، جلد: مقوا ابرى شبرنگ صحافى شده.، تعداد صفحات: 412 برگ، 18 سطر 9/ 5* 16 سطر، اندازه: 16* 5/ 26 سم [نشريه: 5- 338]
12512. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 3/ 216
آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده. و اخترع ... اما بعد، فلما كان احتياج عموم الناس ...؛ انجام نسخه: ... يكون ازاء لفضله و مكافاه لعلومه و حكمه. و على آله و اصحابه و اتباعه و سلم تسليماً كثيراً و الحمد ... و يتلوه الفن الرابع ...
فنهاى 1 و 2 و 3؛ خط: نسخ پخته، بى كاتب، تا: قرن 10؛ عنوان و نشان به شنگرف، فن 4 آن بيشتر نونويس سده 13 ق است. شمث 122121؛ تعداد صفحات:، 344 پ- 386 ر، سطر [دائره المعارف بزرگ: ف: 1- 236]
12513. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1996
نسخه از ديباچه تا نيمه يكم باب 5 فن 4 است.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 10؛ متن شنگرف، در پايان فن سوم امضاى شيخ بهايى ديده ميشود؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج مشكى مقوايى، تعداد صفحات: 329 برگ، 25 س 9* 16 سطر، اندازه: 5/ 13* 5/ 22 سم [دانشگاه تهران: ف: 8- 604]
12514. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 1/ 244
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم الحمدلله الذى ابدع بقدرته؛ انجام نسخه: فعلاجه اصلاح ذلك العضو و تقويه الدماغ ليلا يقبل الا بخره من ذلك العضو بسهو له
فن 1 و 2 و 3، آخر كتاب ناقص است، مقدارى از فن ثالث و تمام فن رابع. در ص 322- 345 شرح الموجز ابن نفيس است در معالجات امراض بهمين خط و بايد دنباله همين كتاب باشد.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: پسين روز 16 ذيقعده 1004 ق، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ تعداد صفحات: 321 صفحه، «1- 322»، 19 سطر، اندازه: 18* 24 سم [نشريه: 3- 335]
12515. مشهد؛ مدير شانه چى؛ شماره نسخه: 125
از جزو 2 از جزوهاى نظرى سپس فن دوم در احكام ادويه و اغذيه مفرده تا موميا؛ خط: نستعليق خوش، كاتب: غفارى، محمد تقى بن رفيع الدين، تا: 1012 ق، جا: كاشان؛؛، قطع: خشتى [نشريه: 5- 608]
12516. مشهد؛ امام هادى (كتابخانه عمومى)؛ شماره نسخه: 92
داراى فن سوم كتاب مى باشد.؛ خط: نستعليق، كاتب: انجوئى طباطبائى، غياث الدين على بن قوام الدين حسين، تا: پنجشنبه بيستم ربيع الاول 1012 ق، جا: بيجاپور؛ عناوين و نشانيهاى متن شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و اندكى حاشيه نويسى دارد، روى برگ اول تملك حسن الموسوى بتاريخ 1296 در مدرسه بيداباد (اصفهان) و در صفحه آخر مهر بيضوى «عبده محمد على» ديده مى شود.؛ جلد: دو رو تيماج رو مشكى پشت قرمز، تعداد صفحات: 281 برگ، 21 س سطر، اندازه: 22* 12 سم [امام هادى: ف:- 70]
12517. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 19281
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدر جواهر عقيله مجرده و اخترع منها؛ انجام نسخه: بفضله و مكافاه لعلومه و حكمه و على اله و سلم تسليما كثيرا ... عليهم اجمعين
خط: نستعليق، كاتب: لاهيجى، عبدالرزاق بن ميرحسين، تا: 1014 ق؛ [رايانه آستان قدس: 1- 939]
12518. قم؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى؛ شماره نسخه: 210
آغاز نسخه: الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اخترع منها اجراماً فلكيه منضده و احدث من اختلاف اوضاعها؛ انجام نسخه: يجب ان يعتقد الطبيب خمس خصال العفو من الذنب ... و البر ما امكن و الله ولى التوفيق تم شرح الفن الاول للموجز و يتلوه شرح الفن الثانى و الرابع
نسخه حاضر شرح فن اول را شامل است؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: پنج شنبه 20 شوال 1019 ق؛ (در وسط نسخه 12 برگ نو نويس و به خط نستعليق)، متن به وسيله خطوط شنگرف از شرح مشخص شده؛ تمام صفحات جدول شنگرف؛ در اول نسخه تملك مرتضى قلى طبيب نورى الشهير به حاج حكيم باشى و ملقب به سلطان الاطباء با مهر بيضوى در دارالاسلام بغداد به تاريخ 1285؛ تعدادى از اوراق وصالى شده؛؛ واقف: جواد كماليان (اهدايى)، تاريخ وقف: 1354 شمسى؛ جلد: تيماج، قهوه اى، ضربى، ترنج با سر با نقش گل و بوته، مجدول گرهى، تعداد صفحات: 82 برگ، 19 س سطر، اندازه: 18* 25 سم [مركزمطالعات و تحقيقات قم: ف: 1- 179]
12519. شيراز؛ علامه طباطبائى (كتابخانه)؛ شماره نسخه: 1469
خط: نستعليق، كاتب: فومنى قمى، محمد بن احمد، تا: 23 ربيع الاول 1020 ق، جا: لاهيجان؛ افتادگيها: آغاز؛ عناوين شنگرف. تصحيح شده. محشى. تملك محمد سهيل بن آقا بيك لارستانى در غره جمادى الاول 1051؛، اندازه: 30* 16 سم [نسخه پژوهى: 2- 187]
12520. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 228
آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده. و اخترع ... اما بعد، فلما كان احتياج عموم الناس ...؛ انجام نسخه: ... تكون ازاء لفضله و مكافاه لعلومه و حكمه. و على آله و اصحابه و اتباعه ...
خط: نستعليق تحريرى مخلوط به شكسته، كاتب: طبيب قزوينى، محمد نصير بن محمد تقى، تا: 26 جمادى الاخر 1023 ق؛ عنوان و نشان به شنگرف، نسخه مصحح، با نشان مهر بيضى «و بالله كفى نصيرا، سنه 1080» از كاتب، شمث 66944؛ كاغذ: نخودى حنايى آهار مهره، جلد: مقوا و ابرى، ته تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 300 برگ، گوناگون، 20/ 5* 14/ 5 سطر، اندازه: 5/ 20* 5/ 14 سم [دائره المعارف بزرگ: ف: 1- 236]
12521. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 42
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم و به نستعين. الحمدلله الذى ابدع بقدرته ...؛ انجام نسخه: من تسويد هذا الكتاب المسمى بسديدى فى على الابدان قبل الزوال فى (وصال شده) من الاحد فى عاشر شهر رجب المرجب ختم بالخير و الطرب سنه ثمان و عشرين و الف من الهجريه ... و انا العبد ... اسماعيل بن احمد اللتكوهى ... حشر هما مع الابرار
خط: نسخ، كاتب: لتكوهى، اسماعيل بن احمد، تا: روز يكشنبه 10 رجب 1028 ق؛ كتاب آب ديده و صفحات آخر وصالى شده است. صفحات (179- 180) نانويس است.؛ تعداد صفحات: 798 صفحه، 21 سطر، اندازه: 17* 24 سم [نشريه: 3- 384]
12522. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 15914
آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اخترع منها ...؛ انجام نسخه: ... حكمه و حكمه و على الله و اصحابه و اتباعه و سلم تسليما كثيرا و الحمدلله رب العالمين و العاقبه للمتقين ... الوهاب.
انجامه: قد تم هذا الكتاب المسمى بالسيدى احدى ثلثين و الف. من كتب من كتب العمد ... شاهنظر بن شاهر ضايى جيلانى.
انتقالى از سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى.؛ خط: نستعليق، كاتب: جيلانى، شاه نظر بن شاه رضا، تا: 1031 ق؛ عناوين و خط روى متن به شنگرف. در برگ 2 تا 4 نام برخى داروهاى گياهى و طريقه ساخت آنها را نوشته است. يادداشت هاى تملك: «هو المالك انتقل الى بالبيع الصحيح ... محمد صادق بن محمد مهدى بتاريخ ... 1302 [در برگ 1 «هو المالك انتقل الى بالبيع الصحيح ... محمد باقر بن عبداللطيف الهلالى ...] در برگ 4. داراى مهرى به سجع «محمد باقر العلوى» در برگ 4. و مهر بيضى بزرگ به سجع «گل گلشن انبيا احمد است 1218» و مهر بيضى به سجع «يا احمد 1218» و مهر چهارگوش به سجع «محمد تقى» (در برگ 3)، مهر بيضى به سجع «بنده شاه نظر اولياست» در برگ 425. آثار موريانه خوردگى در اوراق ديده مى شود و برخى از اوراق وصالى شده است.؛ كاغذ: فرنگى نامرغوب، جلد: تيماج قهوه اى، مقوايى، مجدول، ضربى، اندرون جلد آستر كاغذى.،، اندازه: 155* 250 سم [رايانه ملى:- 20]
12523. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 22717
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدر جواهر عقيله؛ انجام نسخه: موجود: على يد العبد عبدالله احمد الاحسائى ...
نسخه كامل است.؛ خط: نسخ، كاتب: احسائى شيرازى، عبدالله بن احمد، تا: يكشنبه 211045 ق، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عناوين بشنگرف.؛ واقف: عبدالباقى آيت اللهى شيرازى، تاريخ وقف: اسفند 1374؛ كاغذ: حنائى، جلد: تيماج ضربى مستعمل، تعداد صفحات: 292 برگ، 25 سطر، اندازه: 5/ 17* 24 سم [آستان قدس- ف: 19- 538]
12524. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 32 م
خط: نسخ، بى كاتب، تا: جمادى الثاني 1050 ق؛ [نشريه: 11- 133]
12525. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 11491
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 1050 ق؛ تعداد صفحات: 530 صفحه، 21 سطر سطر، اندازه:5/ 31* 5/ 20 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 346]
12526. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5220
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده.؛ انجام نسخه: و لذلك قد اعتمد عليه فى اكثر المواضع كل الاعتماد.
خط: نسخ، بى كاتب، تا: ربيع الاخر 1052 ق؛ كاتب نامعلوم. عناوين در متن و حاشيه بشنگرف.؛ واقف: قائم مقام، تاريخ وقف: بهمن 1316؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماج خرمائى ضربى دو رو، تعداد صفحات: 549 برگ، 21 سطر، اندازه: 5/ 12* 5/ 23 سم [آستان قدس- ف: 19- 536]
12527. تهران؛ دانشكده الهيات تهران؛ شماره نسخه: 138
از آغاز تا پايان فن اول؛ خط: نستعليق، كاتب: رازى، على بن دورميش، تا: 2 جمادى الثاني 1061 ق؛ عنوان و نشان شنگرف. مالك محمد بن عبدالعلى و مسيح طالقانى (9564)؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: تيماج قهوه يى، تعداد صفحات: 114 برگ، 17 سطر 7* 14/ 5 سطر، اندازه: 13* 23 سم [دانشكده الهيات تهران: ف:- 666]
12528. قم؛ مركز احياء ميراث اسلامى؛ شماره نسخه: 1852
جلد اول كتاب است و مقدمه شارح را ندارد؛ خط: نسخ، كاتب: طبيب رازى طهرانى، جلال الدين محمد بن ابراهيم، تا: 24 رمضان 1070 ق؛ در حاشيه توسط كاتب و شخص ديگرى تصحيح شده است؛ جلد: مقوائى عطف تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 137 برگ، 24 سطر، اندازه: 26* 14 سم [مركز احياء: ف: 5- 271]
12529. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 7649
شرح فن اول مى باشد.؛ خط: نسخ و نستعليق، كاتب: محمد مظفر بن محمد حكيم، تا: سه شنبه دوم رجب 10721072 ق؛ عناوين و نشانيها متن شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه نويسى دارد، روى برگ اول تملك محمد ابراهيم حسينى مرعشى بتاريخ 1200 در حائر شريف (كربلا) ديده ميشود.؛ جلد: تيماج نيلى، تعداد صفحات: 275 برگ، 31 سطر، اندازه: 26* 15 سم [مرعشى: ف: 20- 49]
12530. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 38527
آغاز نسخه: بسمله. الحمدالله الذى ابدع بقدرته جواهر عقيله مجرده و اخترع منها؛ انجام نسخه: جوف الضراء و لذلك قد اعتمدت عليه فى اكثر المواضع كل الاعتماد
اذ قالت خدام فصدقوها/ فان القول ما قالت خدام (حذاما)
خط: نستعليق، كاتب: همدانى، محمد جعفر بن محمد زمان، تا: عصر شنبه 19 ذى الحجه 1072 ق؛ مصدر است به يك برگ مطالب پزشكى به نثر و نظم. خطوط روب برخى عبارات به شنگرف، معلق به حواشى، اثر مهر و يادداشت مالكيت در ظهر برگ اول؛ واقف: رهبرى (اهدايى)، تاريخ وقف: مهر 1386؛ كاغذ: نباتى فرنگى آسيب ديده، جلد: تيماج مشكى با جداول زرين، تعداد صفحات: 265 برگ، 25 سطر، اندازه: 20* 29 سم [اهدائى رهبر: 9- 413]
12531. مشهد؛ شيخ على حيدر (مكتبه)؛ شماره نسخه: 763
خط: نستعليق، كاتب: همدانى، محمد جعفر بن محمد زمان، تا: يوم السبت 19 ذى الحجه 1072 ق؛ العناوين و الفواصل بالحمره، على الهوامش تصحيحات و توضيحات. اثرت الرطوبه فى الاوراق و فيها ترميم. فى الورقه الاخيره تاريخ ولاده 1246.
تذكر: نام مولف و كتاب با توجه به آغاز و انجام معلوم گرديد.؛ جلد: چرم مشكى، تعداد صفحات: 264 برگ، 25 سطر، اندازه: 5/ 29* 20 سم [مؤيد: 2- 232]
12532. تهران؛ سپهسالار (شهيد مطهرى)؛ شماره نسخه: 726
آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه و اخترع منها اجراماً فلكيه.؛ انجام نسخه: و افضلهم نسباً و اكملهم علماً و اقواهم دينا محمد المصطفى و على آله الطاهرين و سلم تسليماً كثيرا.
خط: نستعليق، كاتب: قمى، عسكر بن عنايت الله، تا: سه شنبه 26 ذى قعده 1078 ق؛ متن و عنوان هامش زير خط سرخ، حواشى با نشان «نفيسى» و جز آن.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج مشكى مقوايى كهنه، تعداد صفحات: 258 برگ، 21 سطر 12* 17 سطر، اندازه: 20* 26 سم [سپهسالار: ف: 5- 615]
12533. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 41
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم و به ثقفى الحمدلله ابدع بقدرته؛ انجام نسخه: تمت الكتاب على يد اقل الخليفه بل لاشيئ فى الحقيقه المحتاج الى عفو رب الغنى غلام على فى 29 شوال 1078 من الهجريه النبويه
الهى چنان كن كه انجام كار/ تو خشنود باشى و ما رستگار
چهار فن كامل؛ خط: نسخ، كاتب: غلامعلى، تا: 29 شوال 1078 ق؛ صفحات 149- 155 و 317- 323 سفيد است.؛ تعداد صفحات: 762 صفحه، 22 سطر 6/ 5* 7/ 5 سطر، اندازه: 5/ 12* 5/ 24 سم [نشريه: 3- 384]
12534. موصل؛ مكتبه الاوقاف العامه (موصل)؛ شماره نسخه: 4/ 21
آغاز نسخه: الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده، و اخترع منه اجراما فلكيه منضده؛
كاتب: حسين بن يوسف، تا: 1080 ق؛ و المخطوط هذا مسبع الشكل.؛ تعداد صفحات: 373 برگ،، اندازه: 30* 21 سم [الاوقاف العامه- موصل: 1- 161]
12535. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 1150
آغاز نسخه: بسمله رب يسر و عمم بالخير، الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده.؛ انجام نسخه: و على الله و اتباعه و سلم تسليما كثيراً.
خط: نستعليق، كاتب: ايامل گاندهى، تا: 1085 ق، جا: لاهور؛ سرلوحه زر و قرمز و آبى، جدول دور سطور زر و آبى و قرمز، سرفصلها با مركب قرمز، جدول خارجى با مركب آبى، در دو صفحه اول بين دو جدول گل و بوته زر و قرمز و آبى، روى پاره اى از عبارات با مركب قرمز خط كشى شده، 851/ د؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: تيماج عنابى، مقوائى، ساده 170* 250، تعداد صفحات: 345 برگ، 19 سطر كامل سطر، اندازه: 120* 190 سم [ملى ايران: ف: 9- 140]
12536. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 22697
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقيله؛ انجام نسخه: ثالث شهر ذيحجه الحرام سنه خمس و ثمانين بعد الالف
كامل است.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: سه شنبه ذى حجه 1085 ق؛ عناوين موضوعات در حاشيه بشنگرف.؛ واقف: عبدالباقى آيت اللهى شيرازى، تاريخ وقف: اسفند 1374؛ كاغذ: حنائى، جلد: ميشن ضربى ساده، تعداد صفحات: 383 برگ، 23 سطر، اندازه: 4/ 12* 4/ 24 سم [آستان قدس- ف: 19- 539]
12537. ساوه؛ كتابخانه هاشمى نژاد؛ شماره نسخه: 41
آغاز نسخه: قال الشيخ الامام الحبر الكامل علاء الدين على ابن ابى الحزم القرشى المتطبب صيغه تفعل.؛ انجام نسخه: ادويه اخرى مما جريناه ... قال و بلغنى ان قوما اقتصرو عليها و حدها فما توافى فى آخر الامر.
خط: نسخ، بى كاتب، تا: 1088 ق؛ كاتب نام خود را به رمز و زبان نامأنوس نوشته كه تصوير آن در كتاب موجود است.
عناوين فصول و نامها در حاشيه شنگرف، با حاشيه هايى منقول از علاء الدين سلمه الله، قاموس، شيخ آملى، مصادر، علامه، اقسرائى، سديدى، منه س ر ه، ش ق ع، ق، با فقراتى نونويس از محمد رضا ساوجى، در صفحه 14 ذيل ترقيمه كاتب مهر چهارگوش ناخوانايى به تاريخ 1197 ق، در صفحه 488 و پشت برگ آخر نقش مهر بيضوى «محمد رضا ساوجى» و «محمد رضا ابن ابوالقاسم» چند برگ آغازين و پايانى نسخه وصالى دارد.
اهدايى شريعتمدار ساوجى.؛ واقف: شريعتمدار ساوجى (اهدايى)، تاريخ وقف:؛ كاغذ: ليمويى، جلد: تيماج عنابى با لايه مقوا، تعداد صفحات: 386 برگ، 20 سطر، اندازه: 19* 24 سم [اوراق عتيق: 2- 481]
12538. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 36149
انجام نسخه: و صدق اللهجه و الرحمه بجميع الحيوانات و البر بما امكن و الله ولى التوفيق تم شرح الفن الاول للموجز و يتلوه شرح الفن الثانى بعون الله ... و سلم تسليما كثيرا كثيرا
موجودى نسخه حاضر از ابتدا تا پايان فن اول است.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 14 ذى القعده 1088 ق، جا: اردستان؛ چند برگ نونويسى شده، خطوط روى برحى عبارات متن به مشكى و شنگرف؛ واقف: رهبرى (اهدايى)، تاريخ وقف: مهر 1386؛ كاغذ: نخودى، جلد: گالينگور با عطف پارچه، تعداد صفحات: 103 برگ، 22- 26 سطر، اندازه: 5/ 12* 23 سم [اهدائى رهبر: 9- 414]
12539. مشهد؛ شيخ على حيدر (مكتبه)؛ شماره نسخه: 318
آغاز نسخه: الحمدلله الذى أبدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اخترع منها أجراماً فلكيه؛ انجام نسخه: و صدق اللهجه و الرحمه بجميع الحيوانات و البر بما أمكن و الله ولى التوفيق، تم شرح الفن الأول.
و النسخه تتضمن الى آخر الفن الأول؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 14 ذى القعده 1088 ق، جا: اردستان؛ على الهوامش تصحيحات. أثرت الرطوبه فى أطراف الأوراق و فيها ترميم.؛ جلد: عادى، تعداد صفحات: 103 برگ، مختلف السطور سطر، اندازه: 23* 5/ 12 سم [مؤيد: 1- 277]
12540. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 6199- 79/ 31
آغاز نسخه: بسمله قال الامام الفاضل قدوه الحكماء ... القرشى رحمه الله الفن الثالث فى الامراض المختصه بعضو عضو ... اقول قد تحقق فى شرح الفن الاول من هذا الكتاب معنى المرض؛ انجام نسخه: اقول وانا سديد الكازرونى هذا آخر شرح الموجز وقد جمعت فيه ... واصحابه واتباعه وسلم تسليماً كثيراً.
ج 2؛ كاتب: خاتون آبادى، اسماعيل بن محمد امين، تا: منتصف ربيع الثاني 1090 ق؛ عناوين ونشانيها شنگرف، درحاشيه تصحيح شده است ونسخه بدل دارد تاريخ تأليف اوايل محرم 745 ق درج شده است.؛ جلد: تيماج مشكى مجدول باترنج، تعداد صفحات: 259 برگ، 21 سطر، اندازه: 13* 23 سم [گلپايگانى- ف: 8- 4448]
12541. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 37 م
خط: نسخ، كاتب: عبدالله بن شيخ عبدالحكيم طبيب، تا: روز پنجشنبه 29 شوال 1097 ق، جا: مكه مكرمه؛ با يادداشت ج 1 و رجب 1197 در ص ع.؛ [نشريه: 11- 133]
12542. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 39 م
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ انجام افتاده. از آن قربان على بن محمد زمان طبيب.؛ [نشريه: 11- 134]
12543. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 44 م
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ ناتمام، از آن مير محمد معصوم شاه؛ [نشريه: 11- 134]
12544. تهران؛ دانشكده حقوق؛ شماره نسخه: 114- ب
اين نسخه شرح فن 1 و 3 است، يادداشت 1092 در پايان هست بهمين خط؛ خط: نستعليق، كاتب: حسينى تفرشى، عبدالحكيم، تا: قرن 11، جا: اصفهان (مدرسه جده)؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ و متن زير خط مشكى از آغاز و انجام افتاده و برگها آشفته صحافى شده است (9352)؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج سبز مقوائى تازه، تعداد صفحات: 138 برگ، 27 س 12* 20 سطر، اندازه: 19* 25 سم [حقوق تهران: ف:- 472]
12545. يزد؛ يزدى، شرف الدين على؛ شماره نسخه: 4
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ متن شنگرف، انجام افتاده. وزيرى؛، قطع: وزيرى [نشريه: 4- 435]
12546. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 5/ 16504
آغاز نسخه: «... اذا طبخت و بمضمض بمائها، اقحوان هو و البابونج متشابهان فى الشكل و النور بل هو صنف من البابونج و لذلك يقال فى الفارس بابونج البقر ...»؛ انجام نسخه: «حب الكاكنج الجبلى خمسه و سبعون حبه ... بعقيد العنب و يقرص الشربه من مثقال الى ثلاثه و الله أعلم بالصواب ...»
نسخه موجود شامل مفردات شرح مى باشد.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: اواخرقرن 11، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ عنوانها و نشانيها: قرمز. در حاشيه تصحيح شده، اندكى حاشيه نويسى دارد، عناوين به قرمز در حواشى نگارش يافته افزودگيها شامل ترجمه لغات طبى در دو برگ قبل از آغاز و يك برگ مطالب طبى پس از پايان آمده است.؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج قهوه اى ضربى، با ترنج و سرترنج گل و بوته، تعداد صفحات: 88 برگ، (120 الف- 197 پ)، 18 اندازه متن: 9/ 5* 15/ 5 سطر، اندازه: 5/ 14* 20 سم [مرعشى: ف: 42- 19]
12547. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 802
آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله الذى ابدع بقدمه جواهر عقليه مجرده و اخترع منها اجرام؛ انجام نسخه: و صلى الله على محمد و آله الطيبين الطاهرين و رضى الله عن الصحابه و الحمدلله رب العالمين
خط: نسخ و نستعليق، بى كاتب، تا: محتملًاقرن 11؛ ساده، روى پاره اى از عبارات با مركب قرمز خط كشى شده، حواشى با مركب مشكى و قرمز 543/ د؛ كاغذ: اصفهانى شكرى، جلد: تيماج مشكى، حاشيه دار، 175* 230، تعداد صفحات: 433 برگ، 19 سطركامل سطر، اندازه: 100* 156 سم [ملى ايران: ف: 8- 305]
12548. همدان؛ دانشگاه بوعلى؛ شماره نسخه: 221
جلد اول كتاب مى باشد و از آغاز و پايان افتاده است؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عناوين شنگرف، در حاشيه تصحيح شده است؛ جلد: تيماج قرمز، تعداد صفحات: 461 برگ، 16 سطر، اندازه: 19* 12 سم [دانشگاه بوعلى: ف:- 117]
12549. شيراز؛ مدرسه امام عصر (عج)؛ شماره نسخه: 267
خط: نستعليق، كاتب: حسينى، محمد يوسف، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عناوين با شنگرف و ناقص الطرفين است.؛ تعداد صفحات: 410 برگ، 19 و 24 س سطر، اندازه: 25* 19 سم [امام عصر شيراز: ف: 1- 136]
12550. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 45
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم الحمدلله الذى ابدع بقدرته؛ انجام نسخه: نسخه دواء الذراريح ... يسحق الجميع ناعما و خصوصا الدرار .... و يقرص اقراصا فى قدر
خط: تحريرى، بى كاتب، تا: سده 10 و 11 قرن 11، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ در حدود يك صفحه. از صفحه 352- 370 خط تغيير مى كند. صفحات آخر كتاب وصالى شده است. پاره يى از صفحات متن و حاشيه كتاب را موريانه خورده است. صفحات (11 و 635) سفيد است؛ تعداد صفحات: 755 صفحه، 23- 24 سطر 6/ 5* 7 سطر، اندازه: 12* 23 سم [نشريه: 3- 384]
12551. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 46
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم. قال الامام الفاضل قدوه الحكماء و زبده الاطباء الشيخ ...؛ انجام نسخه: و صلى الله على محمد و اله الطيبين الطاهرين و رضى الله عن الصحابه اجمعين و الحمدلله رب العالمين بلغ مقابله الى هنا
فن 3 و 4؛ خط: تحريرى، بى كاتب، تا: سده 10 و 11 قرن 11؛ سه صفحه اول كتاب به خط غير متن است. چهار صفحه در آخر كتاب مطالب متفرقه طبى است. صفحه (359) سفيد است.؛ تعداد صفحات: 471 برگ، 20 سطر، اندازه: 18* 26 سم [نشريه: 3- 384]
12552. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5137
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته؛ انجام نسخه: ليكون الكتاب مغنيا عن مطالعه الكتب المطوله و الله اعلم بالصواب.
اين نسخه تا اول فن ثالث است.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ بعضى اوراق داراى حواشى.؛ جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 145 برگ، 21 سطر، اندازه: 5/ 17* 5/ 24 سم [آستان قدس- ف: 19- 538]
12553. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 10061
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عناوين و نشانى متن شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و گاهى مطالبى افزوده شده است، روى برگى قبل از كتاب تملك عبدالله بن سليمان معروف بالهليس بتاريخ اواسط جمادى الآخر 1091 و تملك سيد مهدى حسينى لاجوردى ديده مى شود، روى برگ اول معمائى است پزشكى در يازده بيت از محمد بن عبدالله بن سليمان و بخط وى؛ جلد: تيماج قرمز فرسوده، تعداد صفحات: 333 برگ، 23 سطر، اندازه: 29* 18 سم [مرعشى: ف: 26- 45]
12554. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 11186
آغاز نسخه: افتاده: .... الشريانان اللذان على الصدغين و اللذان خلف الاذنين فايها وجدا شد نيضاْ؛ انجام نسخه: اما لتشبثه بالعضو تشبث السرطان بما يصده و اما بصورته فى استدراته فى الاكثر مع لونه و حدوث عروق كالارجل حوله
نسخه حاضر، بخش دوم كتاب است؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عناوين و نشانيها شنگرف، در پايان نسخه، دو برگ ظاهراْ از اوائل كتاب آمده است، روى برگ 81 در محل بياض نسخه بوته اى رسم گرديده كه كار جديد و بى تناسب است. نسخه در حاشيه تصحيح شده است. جلد: 25* 15؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج مشكى، فرسوده؛ عطف: تيماج حنائى، تعداد صفحات: 218 برگ، 21 سطر، اندازه: 17* 5/ 8 سم [مرعشى: ف: 28- 264]
12555. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 9431
انجام نسخه: و مجاهد تها فيه اكثر مما فى الزقى و الطبلى فيكون اللحمى اردأ منهما و منهم من ..
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ نشانى متن وعناوين در حاشيه شنگرف، در حاشيه تصحيح شده است.؛ جلد: تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 208 برگ، 25 سطر، اندازه: 31* 21 سم [مرعشى: ف: 24- 198]
12556. تهران؛ سپهسالار (شهيد مطهرى)؛ شماره نسخه: 728
آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه و اخترع منها اجراماً فلكيه.؛ انجام نسخه: و افضلهم نسباً و اكملهم علماً و اقواهم دينا محمد المصطفى و على آله الطاهرين و سلم تسليماً كثيرا.
خط: نسخ، بى كاتب، تا: سده 10 وقرن 11؛ جدول و خط روى متن شنگرف.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: ساغرى سرخ ضربى مقوايى، تعداد صفحات: 339 برگ، 23 سطر 10* 17 سطر، اندازه: 17* 23 سم [سپهسالار: ف: 5- 615]
12557. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 835
آغاز نسخه: منه الى غيره لان الاستكمال النفس الناطقه ... و سميته بكتاب المغنى فى شرح الموجز.؛ انجام نسخه: لجميع الحيوانات، و البر بما امكن. و الله ولى التوفيق. تمت الفن الاول من الفنون الاربعه من كتاب شرح الموجز بعون الله ...
تنها «فن» يكم است؛ خط: نسخ تحريرى، بى كاتب، تا: قرن 11؛. آغاز كمى از ديباچه افتاده. با نشان مهر چهارگوش «يا نبى الهاشمى 1229» (گ 1 ر) متن زير خط شنگرف يا مشكى، محشى، مقابله شده.؛ كاغذ: نخودى آهار مهره، جلد: تيماج مشكى 26* 19، تعداد صفحات: 89 برگ، 20 سطر سطر، اندازه: 5/ 19* 5/ 12 سم [دائره المعارف بزرگ: ف: 2- 238]
12558. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 8692
فن دوم و سوم و انجام افتاده.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ نشان شنگرف.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: مقوا عطف و گوشه هاتيماج ترياكى مقوايى، وزيرى، تعداد صفحات: 180 برگ، 11 س 13* 16/ 5 سطر، اندازه: 5/ 16* 24 سم [دانشگاه تهران: ف: 17- 200]
12559. قم؛ مركز احياء ميراث اسلامى؛ شماره نسخه: 3806
آغاز نسخه: قال المصنف الفن الرابع فى الامراض التى لايختص بعضو دون عضو بل اما أن يعم البدن كله كالحميات؛ انجام نسخه: و حكمه و على آله و اصحابه و اتباعه و سلم تسليماً كثيراً و الحمدلله رب العالمين
مشتمل بر شرح فن چهارم؛ خط: نسخ، كاتب: طبيب حسينى، محمد سعيد بن نظام الدين محمد، تا: سلخ ذيقعده 1105 ق؛ عناوين به شنگرف در متن و حاشيه، تصحيح شده، داراى حواشى، در برگ اول دو يادداشت متفرقه مكتوبست.؛ جلد: تيماج قهوه اى بدون مقوا، تعداد صفحات: 116 برگ، 17 سطر، اندازه: 12* 20 سم [محدث ارموى- مركز احياء ميراث اسلامى: 3- 1490]
12560. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 3220
آغاز نسخه: بسمله، الحمد لله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اخترع منها اجراما فلكيه منضده؛ انجام نسخه: شعر اذا قالت خدام صد قوها. فان القول ما قالت خدام.
خط: نستعليق، كاتب: رمضانى، عبدالرحيم بن عرف محمد، تا: 1108 ق؛ تزئين متن: عناوين با مركب قرمز
فرسودگى، ناقص بودن صفحات: آثار وصالى، موريانه خوردگى ولك.
شماره پيشين: 344- 982؛ كاغذ: اصفهانى نخودى، جلد: تيماج يشمى، مقوايى، ضربى، مجدول، اندرون جلد آسترى كاغذى كرم، تعداد صفحات: 443 برگ، 19 س 95* 165 سطر، اندازه: 225* 155 سم [ملى ايران: ف: 15- 46]
12561. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 5305
آغاز نسخه: الحمدلله الذى أبدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اختار منها أجراماً فلكيه منضده؛
خط: نسخ و نستعليق، بى كاتب، تا: با تاريخ 1110 ق؛ متن نسخ، متن با شنگرف نشانى دارد، در حاشيه تصحيح شده است، برگها بسيار درهم صحافى شده و ناقص مى باشد، روى برگ اول چند يادداشت و مهرهاى ناخوان ديده ميشود و تملك محمد امين دفترى بتاريخ 1181 با مهر دائرى «دايم امان حقده محمد امين اوله» و تملك مير سليمان بتاريخ 1110 با مهر بيضوى «سليمان» و مهر بيضوى «محمد مهدى كنده شد بر دل» نيز مشهود است؛ جلد: مقوائى عطف تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 388 برگ، 23 سطر، اندازه: 26* 17 سم [مرعشى: ف: 14- 94]
12562. همدان؛ دانشگاه بوعلى؛ شماره نسخه: 273
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: غره جمادى الثاني 1113 ق؛ عناوين شنگرف، متن در نيمه اول كتاب بر فراز صفحه نوشته شده است؛ جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 176 برگ، 11 سطر، اندازه: 18* 12 سم [دانشگاه بوعلى: ف:- 144]
12563. قم؛ مركز احياء ميراث اسلامى؛ شماره نسخه: 513
آغاز نسخه: الحمد لله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اختار منها اجراماْ فلكيه منضده؛
اين نسخه داراى فن اول و دوم مى باشد.؛ خط: نستعليق، كاتب: تفريشى، محمد هادى بن محمد رضا، تا: 1117 و 1119 ق؛ پايان جزء اول و پايان جزء دوم نام كاتب پاك شده و بجاى آن نام حبيب الله شاطر ملقب به درويش نوشته است، جزء اول جمادى الاول 1117 و جزء دوم پنجم ربيع الاول 1119 (احتمالا نسخه بدو خط مى باشد) در سه صفحه قبل از كتاب چند يادداشت و تملك سيد على بن سيد محمد حسينى قمى و حبيب الله شاطر ديده مى شود.؛ جلد: تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 319 برگ، مختلف سطر، اندازه: 5/ 18* 12 سم [مركز احياء: ف: 2- 134]
12564. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 429
خط: نستعليق، كاتب: تنكابنى، ولى الله، تا: در روز يكشنبه اول محرم 1142 ق، جا: شاه جهان آباد (/ دهلى)؛ ولى الله تنكابنى كه آن را در نزد محمد تقى ضرير ميخوانده است، متن و عنوان و نشان شنگرف، محشى (13041)؛ كاغذ: سفيد، جلد: تيماج مشكى مقوايى، تعداد صفحات: 402 برگ، 19 سطر 10* 20 سطر، اندازه: 17* 27 سم [سنا: ف: 1- 255]
12565. تهران؛ مفتاح، محمد حسين؛ شماره نسخه: 325
خط: نستعليق، كاتب: طالقانى گيلانى، جلال الدين بن شاه حسين، تا: 1 ذيقعده 1168 ق؛ نشان شنگرف؛، قطع: ربعى [نشريه: 7- 296]
12566. تهران؛ مفتاح، محمد حسين؛ شماره نسخه: 321
خط: نسخ، كاتب: اصفهانى، محمد باقر بن محمد زمان، تا: قرن 12؛ با مهر مصطفى اعتماد الاطباء مورخ 1324، از آن ميرزا محمد هادى طبيب اصفهانى در 10 ع 1/ 1278 در اصفهان و ميرزا محمد على پسر ميرزا محمد پسر ميرزا محمدهادى اصفهانى در 1323.؛ [نشريه: 7- 296]
12567. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 831
خط: نسخ، كاتب: اصفهانى، محمد باقر بن محمد زمان، تا: قرن 12؛ عنوان شنگرف و مشكى، نشان شنگرف، با تملك ميرزا محمد هادى طبيب اصفهانى در 10 ع 1/ 1278 و تملك مصطفى بن ميرزا محمد على بن ميرزا ميرزا محمد بن ميرزا محمد هادى طبيب در 14 ذق 1323، با يادداشت همان مصطفى طبيب در روزه سه شنبه 15 ج 2/ 1321، با مهر اعتماد الاطباء. (16750)؛ كاغذ: سفيد، جلد: تيماج قهوه اى ضربى نو، تعداد صفحات: 318 برگ، 21 سطر، 6/ 5* 16/ 5 سطر، اندازه: 13* 23 سم [سنا: ف: 2- 71]
12568. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5139
اين نسخه كامل است (تقريبا)؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 12؛ عناوين در حاشيه بشنگرف.؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماج ضربى سجاف دار، تعداد صفحات: 261 برگ، 25 سطر، اندازه: 5/ 17* 25 سم [آستان قدس- ف: 19- 538]
12569. تهران؛ سپهسالار (شهيد مطهرى)؛ شماره نسخه: 727
آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه و اخترع منها اجراماً فلكيه.؛ انجام نسخه: و افضلهم نسباً و اكملهم علماً و اقواهم دينا محمد المصطفى و على آله الطاهرين و سلم تسليماً كثيرا.
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 12، جا:؛ افتادگيها: آغاز ووسط؛ متن شنگرف و گاهى زير خط سرخ، هفت برگ پايان نونويس و در آغاز و ميان نسخه افتادگى دارد.؛ كاغذ: هندى زرد پوسيده، جلد: تيماج سبز مقوايى نو، تعداد صفحات: 248 برگ، 25 سطر 10* 17 سطر، اندازه: 15* 24 سم [سپهسالار: ف: 5- 615]
12570. همدان؛ دانشگاه بوعلى؛ شماره نسخه: 87
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 12؛ متن با شنگرف نشانى دارد، در حاشيه تصحيح شده است؛ قطعه اى از شرح مى باشد بدون آغاز و انجام و بايد تحقيق شود.؛ جلد: گالينگور قهوه اى، تعداد صفحات: 278 برگ، 25 سطر، اندازه: 5/ 25* 13 سم [دانشگاه بوعلى: ف:- 48]
12571. يزد؛ وزيرى؛ شماره نسخه: 2011
آغاز نسخه: بسمله، الحمد لله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده ... اما بعد فلما كان احتياج عموم الناس الى الاحكام الطبيه و القواعد العلاجيه بين الوضوح .....؛ انجام نسخه: موجود: هذا ما التقطت من القرابادينات المعتمد عليها ليكون مغنيا عن مطالعه الكتب.
خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 12، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عناوين و نشانها به شنگرف، شماره عمومى 3972؛ واقف: احمد معتمد رياضى (اهدايى)، تاريخ وقف:؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: مقوايى با تيماج آلبالويى، تعداد صفحات: 169 برگ، 29 س 7* 17 سطر، اندازه: 11* 20 سم [وزيرى يزد: ف: 4- 1127]
12572. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6609
نسخه حاضر از فصل پنجم از باب اول از مقاله اول از قسم اول در كليات تا پايان شرح باب چهارم از مقاله اول از قسم اول نظرى را داراست.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 12؛ عناوين و نشانى متن به شنگرف، تصحيح شده به خطى غير خط اصل. روى برگ اول نام كتاب و دو تملك محو شده و تملكى به سال 1287 ه- در دارالمومنين كاشان با مهر بيضوى و چند يادداشت پزشكى عربى و يادداشتى كه كتاب را جلد دوم از شرح مختصر «ابزرى» مسمى به «مغنى» و تاليف علاء الدين محمد بن محمد رضا طبيب معرفى كرده ديده مى شود. در برگ پايانى نيز يادداشتى پزشكى به عربى آمده است.؛ جلد: گالينگور زرشكى، عطف و گوشه ها تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 229 برگ، 26 سطر، اندازه: 5/ 18* 5/ 28 سم [شورا: ف: 20- 154]
12573. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6564
آغاز نسخه: افتاده: و انما يظهر لونه فى العين لصفاء لونه و سطوع بياضه و شده قربه من الدماغ فيكون نفوذ الدم اليه اكثر .....؛ انجام نسخه: افتاده: ..... الباب السادس فى السموم و الاحتراز عنها و انما عد السموم من الامراض العامه لانها يفسد امزاج جميع البدن بصورته النوعيه.
نسخه حاضر مشتمل بر فن سوم و مقدارى از فن چهارم مى باشد كه درصحافى برخى از برگ ها جابجا شده و از آغاز و انجام افتادگى دارد.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 12، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عناوين و نشانى متن به شنگرف، تصحيح شده با چند حاشيه مختصر، رؤوس مطالب در حاشيه به شنگرف آمده است. روى برگ يازدهم يادداشتى به سال 1196 ه- ديده مى شود.؛ جلد: تيماج مشكى ضربى ترنج و سرترنج دار، تعداد صفحات: 245 برگ، 19 سطر، اندازه: 15* 21 سم [شورا: ف: 20- 130]
12574. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6056
آغاز نسخه: قال الشيخ الامام علاء الدين على بن ابى الحزم المتطبب صيغه تفعل ههنا للمبالغه مثل تقدس و تمجد قد رتبت هذا الكتاب على اربعه فنون الترتيب وضع كل شيء فى موضعه.؛
نسخه حاضر بخشى از فن اول است.؛ خط: نسخ بشيوه تركى، بى كاتب، تا: قرن 12؛ حاشيه هايى با نشان منه و نيز اصلاحات و تفسير برخى از لغات (فارسى و عربى) در كنار صفحات ثبت شده.
187 برگ
شماره ثبت قديم: 22186 جديد: 10157؛ كاغذ: تركى، جلد: تيماجى مشكى، تعداد صفحات: 374 صفحه، سطر، قطع: خشتى، اندازه: 15/ 5* 21 سم [شورا: ف: 19- 47]
12575. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 24653
آغاز نسخه: بسمله. قال الامام الفاضل قدوه الحكماء علاءالدين على بن ابى الحزم القرشى الفن الاول [كذا] فى الامراض؛
موجودى نسخه حاضر از ابتداى فن ثالث تا پايان كتاب است.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 17 ذى الحجه 1213 ق؛ عناوين و خطوط روى برخى عبارات به سرخيض؛ واقف: رهبرى (اهدايى)، تاريخ وقف: اسفند 1376؛ كاغذ: نخودى آهار مهره آسيب ديده، جلد: تيماج مشكى ضربى با ترنج و دو سرترنج و دو بازوبندى منقش با حاشيه زنجيره اى ضربى، تعداد صفحات: 271 برگ، 21 سطر، اندازه: 5/ 14* 5/ 23 سم [اهدائى رهبر: 9- 414]
12576. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 4878
خط: نسخ و نستعليق، كاتب: رضوى، اكبر على بن يار على، تا: شنبه 28 ربيع الثاني 1214 ق، جا: اوهروزه ازديهاى حسام پور سكار بهرانح (روستا)؛ روز پنجشنبه 14 ذى حجه 1212 (فن يكم) و 25 رجب 1213 (فن دوم) و روز دوشنبه 23 ربيع الاول 1214 (فن 3) و روز شنبه 28 ربيع الثانى 1214 (فن 4) نوشته سيد اكبر على بن سيد مولوى يار على بن سيد غلام محيى الدين رضوى براى محمد كاظم على خان در روستاى او هروزه ازديهاى حسام پور سكار بهرانح (پايان فن سوم)، عنوان و نشان شنگرف، جدول زرد و شنگرف و لاجورد، حواشى دارد. 258 گ 22،؛ كاغذ: هندى، جلد: تيماج سرخ مقوايى گوشه و عطف تيماج حنايى، تعداد صفحات: 258 برگ، 25 س 12* 25/ 5 سطر [دانشگاه تهران: ف: 14- 3919]
12577. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 10330
آغاز نسخه: بسمله، تيمناً بذكر العليم الحكيم. الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقيله مجرده ...؛ انجام نسخه: و حكمه و على آله و اصحابه و سلم تسليماً كثيراً و الحمدلله رب العالمين.
انجامه: وقع الفراغ من تسويده غره دى ماه القديم 962 فى قصبه تعالها لاهجان من ولايات الجيلان ... على محمد اللشنشايى ... توفيقاً تاماً كاملًا تم.
خط: نسخ و نستعليق، كاتب: شنشائى، محمد، تا: 1216 ق، جا: تعالها؛ حواشى با نشانه هاى صح، ه- بسيارى از حواشى با موضوع طب پارسى. يادداشت مالكيت محمد حيدر بن محمد ناصرالدين بن حاج محمد السلمانى در 1199 ق در برگ آخر.؛ كاغذ: سپاهانى نخودى رنگ، جلد: تيماج مشكى فرسوده، درون آستر كاغذى صورتى، تعداد صفحات: 266 برگ، 28 سطر (15* 18/ 5) سطر، اندازه: 5/ 18* 5/ 26 سم [دانشگاه تهران: ف: 19- 447]
12578. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 2/ 267
آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم و به ثقتى. قال المصنف رحمه الله عليه الفن الرابع فى الامراض التى لايختص بعضو دون عضو ...؛ انجام نسخه: اقول و انا سديد الكازرونى هذا آخر شرح الموجز و قد جمعت خلاصه الكلام. قدتم بالخير فى سنه 1223
فن 4؛ خط: تحريرى، بى كاتب، تا: 1230 ق؛ فصول:
فصول كتاب همان فصول (الموجز) است كه شارح به شرح آن پرداخته. به (الموجز) رجوع شود.؛ تعداد صفحات: 70 صفحه، «77- 147»، 21 سطر، اندازه: 5/ 15* 21 سم [نشريه: 3- 347]
12579. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5221
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته؛ انجام نسخه: فقد آمن من الفرع من الماء و الله اعلم ... سنه 1231
اين نسخه كامل است.؛ خط: نسخ، كاتب: محمد نبى بن آقا محسن، تا: شنبه 3 رجب 1231 ق، جا: شيخان؛ نسخه بنام ميرزا رجب تحرير شده. عناوين در متن و حاشيه بشنگرف.؛ واقف: قائم مقام، تاريخ وقف: بهمن 1316؛ كاغذ: شكرى آهار مهره، جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 246 برگ، 25 سطر، اندازه: 3/ 18* 3/ 30 سم [آستان قدس- ف: 19- 537]
12580. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 1985
آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقيله مجرده و اخترع منها اجراما فلكيه منضده.؛ انجام نسخه: يجمع الادويه مسحوقه الشربه من مثقال الى در همين مع الورد المربى.
نسخه حاضر از ابتداى كتاب تا پايان فن دوم است و مذيل به دو برگ فارسى در دانستن طبايع مى باشد.؛ خط: نسخ، كاتب: خبوشانى، محمد بن محمد صادق، تا: 26 ذى الحجه 1231 ق؛ ظهر ورق اول يادداشت و مهر تملك ابوالحسن واعظ در رجب 1238 با نقش «الدااعى الى الله ابوالحسن 1232» و نيز خط تملك ابوالحسن بن ابوالحسن.؛ كاغذ: فستقى آهار مهره، جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 198 برگ، 21 سطر، قطع: ربعى، اندازه: 5/ 20* 14 سم [جامع گوهرشاد: ف: 5- 366]
12581. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 1981
آغاز نسخه: بسمله، قال الامام الفاضل و الفيلسوف المحقق علاء الملّه و الدين ابوالحسن على بن الحزم القرشى المعروف بابن النفيس رحمه الله الفن الثالث فى الامراض المختصه بعضو عضو ... اقول قد تحقق فى شرح الفن من هذا الكتاب معنى المرض و السبب و العلامه.؛ انجام نسخه: و السلام على من اعدل الناس مزاجا و افضلهم نسباْ و امتزاجاْ و آله و اصحابه الطيبين الطاهرين.
اين نسخه از «الفنّ الثالث» تا پايان «الفنّ الرابع» است.؛ خط: نسخ، كاتب: خبوشانى، محمد بن محمد صادق، تا: پنج شنبه، دهه اول شعبان 1232 ق، جا: مشهد رضوى (مدرسه نواب)؛ عناوين به شنگرف، ظهر ورق اول خط و مهمر تملك در سال 1238 با نقش «الداعى الى الله ابوالحسن 1232» و نيز خط مالكيت ابوالحسن بن ابوالحسن.؛ كاغذ: فستقى آهار مهره، جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 282 برگ، 21 سطر، قطع: ربعى، اندازه: 5/ 20* 14 سم [جامع گوهرشاد: ف: 5- 363]
12582. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 101- 101/ 1
آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده واخترع منها اجراماً فلكيه منضده واحدث من اختلاف اوضاعها.؛ انجام نسخه: فاذا بال الدم فقد آمن من الفرع من الماء والله اعلم بالصواب وإليه المرجع والمآب
خط: نسخ، بى كاتب، تا: يكشنبه 23 جمادى الثاني 1235 ق؛ عناوين ونشانيها شنگرف، درحاشيه تصحيح شده ودر برگ اول بر كتاب فهرستى نوشته شده كه كاتب آن محمد باقر وبه تاريخ 1249، حواشى دارد؛ جلد: تيماج، يشمى، تعداد صفحات: 330 برگ، 22 سطر، اندازه: 16* 5/ 21 سم [گلپايگانى- ف: 8- 4447]
12583. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 11455
كاتب: حسين على، تا: 1240 ق؛ ايام ابوالمظفر غازى الدين حيدرخان؛ تعداد صفحات: 266 صفحه، 16 سطر سطر، اندازه: 25* 16 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 347]
12584. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 4602
آغاز نسخه: بسمله. الحمد لله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه ..... و سميته بكتاب المغنى فى شرح الموجز لانه يغنى الطبيب عن مطالعه اكثر مواضع تلك الكتب.؛ انجام نسخه: تم شرح الفن الاول للموجز فى التاسع و العشرون من شهر رمضان المبارك سنه 1246.
خط: شكسته نستعليق ريز، بى كاتب، تا: رمضان 1246 ق؛ شماره دفتر 64657؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج يك لايى، تعداد صفحات: 75 برگ، 20 س 10* 14 سطر، اندازه: 10* 20 سم [شورا: ف: 12- 310]
12585. تهران؛ دانشكده الهيات تهران؛ شماره نسخه: 216
خط: نستعليق، كاتب: طبيب موسوى، محمد ميرزا بن محمد تقى، تا: شنبه 4 شعبان 1261 ق؛ عنوان و نشان شنگرف. حواشى با نشانه «ابوحيان عفى عنه» مالك مهدى بن خليل الحسينى بامهرش و مهر محمد بن محمد تقى الموسوى. در برگ 2 ر شرحى درباره كوكائين و مرفين ديده مى شود. (13119)؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج سرخ مقوايى، تعداد صفحات: 214 برگ، 18 سطر 7/ 5* 14 سطر، اندازه: 5/ 15* 22 سم [دانشكده الهيات تهران: ف:- 666]
12586. يزد؛ وزيرى؛ شماره نسخه: 2724
خط: نستعليق، كاتب: قاضى، محمد سليم بن محمد رضا، تا: رجب 1275 ق؛ عنوان و نشانه ها به شنگرف، يك مهر عبد الغفور در پايان دارد، شماره عمومى 16219؛ واقف: حسين تراب يزدى (اهدايى)، تاريخ وقف:؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: تيماجى ترياكى، تعداد صفحات: 140 برگ، 19 س 7* 16 سطر، اندازه: 14* 21 سم [وزيرى يزد: ف: 4- 1404]
12587. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 33 م
خط: نسخ، بى كاتب، تا: ربيع الاول 1291 ق؛ از روى نسخه محمد بن احمد قاضى كوهان برا آن اصفهان نوشته 14/ ج 1/ 776؛ [نشريه: 11- 133]
12588. مشهد؛ دانشكده الهيات مشهد؛ شماره نسخه: 14808
ج 2، نسخه ما فن سوم تا آخر را دارد.؛ خط: نسخ، كاتب: على آبادى، محمد بن ابراهيم، تا: يكشنبه 17 جمادى الاولي 1294 ق؛ عنوان و نشان قرمز، كاغذ فرنگى؛ جلد: تيماج سبز، تعداد صفحات: 295 برگ، 18 سطر 8/ 5* 16 س سطر، اندازه: 5/ 15* 12 سم [الهيات مشهد: ف: 2- 106]
12589. مشهد؛ دانشكده الهيات مشهد؛ شماره نسخه: 14809
ج 1؛ خط: نسخ، كاتب: على آبادى، محمد بن ابراهيم، تا: يكشنبه 17 جمادى الاولي 1294 ق؛ عنوان و نشان قرمز، كاغذ فرنگى؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 229 برگ، 18 سطر 8/ 5* 16 س سطر، اندازه: 5/ 15* 22 سم [الهيات مشهد: ف: 2- 106]
12590. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 1731
تتضمن الفن الاول؛ بى كاتب، تا: 1294 ق؛ تعداد صفحات: 241 صفحه، 18 سطر سطر، اندازه: 5/ 22* 14 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 348]
12591. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 1/ 446
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اخترع منها اجراما ...؛
نسخه ما تنها شرح فن اول آن است.؛ خط: نسخ، كاتب: بجنوردى، حسن، تا: 22 ذيقعده 1297 ق، جا: مشهد رضوى (مدرسه باقريه)؛ نشان متن قرمز، با مهر حاج سيد سعيد.؛ كاغذ: كاهى، جلد: تيماج عنابى، تعداد صفحات:، 14 سطر 8/ 5* 14 س سطر، اندازه: 17* 5/ 21 سم [جامع گوهرشاد: ف: 2- 550]
12592. اكسفورد؛ كتابخانه كالج وادهان؛ شماره نسخه: 55
خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 13؛ [نشريه: 11- 775]
12593. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 8527
انجام نسخه: موجود: و لا ينبغى ان يتعرض لهذا النوع.
اين نسخه از ابتداى فن سوم شروع و به اوائل مبحث طفره (از امراض چشم) ختم مى كند.؛ خط: نستعليق مخلوط به شكسته، بى كاتب، تا: قرن 14، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛. داراى يك سرلوح منقش كم كار. جداول اوراق برنگ زرد و تحرير.؛ واقف: رضا زنجانى، تاريخ وقف: تيرماه 1336؛ كاغذ: نخودى، جلد: مقوا عطف و گوشه چرم، [آستان قدس- ف: 19- 539]
12594. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 14826
آغاز نسخه: بسمله قال الحكيم الكامل و الطبيب الفاضل اوحد؛ انجام نسخه: و الله ولى التوفيق تم شرح الفن الاول
مشتمل است بر شرح فن اول فقط؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 14، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ متن بقلم نسخ.؛ واقف: محمد باقر مولوى عربشاهى سبزوارى، تاريخ وقف: 1405.؛ كاغذ: شكرى، جلد: مقوا عطف و گوشه چرم، تعداد صفحات: 50 برگ، 23 سطر، اندازه: 15* 20 سم [آستان قدس- ف: 19- 540]
12595. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 15960
آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده و اخترع منها اجراماً فلكيه منضده ...؛
خط: نسخ كهن، بى كاتب، بى تاريخ؛ به چند خط نوشته شده و برگ آغاز و برگ ايى از ميانه و آخر نسخه نونويس است. عناوين شنگرف. در حاشيه تصحيح شده و حواشى دارد. در اول نسخه تملك احمد بن ابراهيم قاضى بيك و تملك اسماعيل بن محمد با اين عبارت «من كتب الفقير سمى الذبيح ابن سمى المنزل عليه القرآن غفرالله ذنوبهما آمين» و تملك محمد بن على بن امرالله و تملك محمد حسيب كاملى زاده و تملكى با مهر مربعى به سجع «المتوكل على الله ميرزا محمد» ركابه دارد. به نسخه رطوبت رسيده ولى مطالب آن خواناست؛ جلد: مقوا رويه كاغذ ابر و باد عطف تيماج، تعداد صفحات: 222 برگ، 29 سطر سطر، اندازه: 18* 26 سم [شورا: ف: 44- 158]
12596. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 25705
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدر جواهر عقيله؛ انجام نسخه: الحمدلله الذى هدانا لهذا ... تم الكتاب بعون الملك الوهاب
خط: نسخ، كاتب: شيرازى، على بن ابواسحاق، بى تاريخ؛ [رايانه آستان قدس: 1- 937]
12597. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 22910
آغاز نسخه: موجود: و مختارا لابن هبل و جامع المالقى؛ انجام نسخه: على بن حسين الطبيب العاملى الكركى عفى عنهما آمين
خط: نستعليق، كاتب: طبيب عاملى، على بن حسين، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ [رايانه آستان قدس:-]
12598. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 1108
آغاز نسخه: ..... لما قال فى شرح القانون و كنت من اهل بيت.؛ انجام نسخه: و الالاء ربنا عمت و الحمد على نواله و الصلوه على محمد و آله اجمعين.
خط: نسخ ريز، بى كاتب، بى تاريخ؛ ساده، بعضى خطوط با مركب قرمز نوشته شده، جدول دور سطور با مركب قرمز، 675/ د؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: تيماج مشكى، ترنج و نيم ترنج، منگنه دار 135* 235، تعداد صفحات: 312 برگ، 31 سطر كامل سطر، اندازه: 90* 180 سم [ملى ايران: ف: 9- 103]
12599. بغداد؛ مجمع العلمى العراقى؛ شماره نسخه:/ 40 طب
آغاز نسخه: البسمله ... الحمدلله الى ابدع بقدرته جواهر عقليه مجرده، و اخترع منه اجراما فلكيه منضده ... اما بعد: فلما كان احتياج الناس الى الاحكام الطبيه و القواعد العلاجيه بين الوضوح لايكاد يختفى، وافتقارهم اليها ظاهر السطوع لايختبى، و هو فى نفسه علم شريف شرعى ... و لما تصورت ما تصورت من فضيله هذه الصناعه، شفغت بقراءه الكتب المصنفه فيها، و ولهت بتحصيل جملها و تفصيلها، فخدمت حكماء الامصار، و تلمذت اطباء الاقطار، حتى بلغت ادراك معانى قانون الشيخ الرئيس لقاه الله رضوانه الذى هو خلاصه كلام الامام المقدم ابقراط، و فاضل الاطباء جالينوس، و شارحى كلاميهما مثل الحنين و الثابت و الرازى و غيرهم
و ظفرت بشروح القانون، و لاسيما الشرحين اللذين احدهما لاستاذ الورى شيخ الكل فى الكل مولانا قطب الحق و الين المعروف بالقطب الشيرازى، و هو كازرونى الاصل ... و ثانيهما: شرح خلاصه الحكماء و زبده الاطباء علاء الدين على ابن ابى الحزم القرشى المعروف بابن النفيس، فانهما اوردا فى شرحيهما جميع ما فى كلام المتقدمين و المتاخرين مع فوائد كثيره و فرائد نفيسه خلت عنها تلك الكتب ... هذا و ما استفدت من مجالس درس سلطان الحكماء و امام العلماء المرتضى الاعظم الاجل النحرير المفخم المبجل برهان الحق و الدين العبرى الحسينى ... مرشدا فى اثناء قراءه كتاب القانون و استماع ما قرأ الاصحاب، ان لم يكن اكثر فوائد و اجل فرائد مما التقطته من تلك الكتب، فلا اقل منه و لا اصغر من الكتب التى كنت مكبا على مطالعتها و مطابقتها كتاب كامل الصناعه و المائه للمسيحى، و نخبه العلاج لابن ابى صادق، و مختار ابن هبل، و جامع المالقى المعروف بابن البيطار فى الادويه، و تيسر زهر بن زهر الاندلسى، رضى الله عنهم اجمعين ...، هذا و لما رأيت المختصر الذى الفه الحكيم الفاضل الكامل و الطبيب الماهر ابن ابى الحزم علاء الدين القرشى المعروف بابن النفيس للمتعلمين و سماه بالموجز، كقانون و دستور للمتطبين، اردت توضيح بعض مواضعه، و بسط بعض جوامعه، و اضافه ما يحتاج اليه ليكون جامعا لجميع المشهورات فى الفنون الاربعه التى وضع الكتاب عليها، فاضفت اليها خلاصه الكتب المذكوره و زبدتها على سبيل الايجاز، و سميته بكتاب المغنى فى شرح الموجز، لانه يغنى الطبيب المعالج عن مطالعه اكثر مواضع تلك الكتب .. رتبت هذا الكتاب على اربعه فنون ....؛ انجام نسخه: ... اقول: انا سديد الكازرونى، هذا اخر شرح الموجز، قد جمعت فيه خلاصه كلام الحكماء الاولين و الاخرين، من الامام المقدم ابقراط و جالينوس و حنين و الرازى، و من شروح القانون، وخصوصا الشرحين اللذين احدهما لاستاذ الورى شيخ الكل فى الكل، قطب الحق و الدين الشيرازى، و الثانى للامام العلامه القرشى، و اصل الكل من نصوص القانون الذى للشيخ الرئيس، فانه قد جمع فيه زبده كلام الحكماء على احسن ترتيب ....، فيه كل ما اوردوا فى كتبهم مع لطائف كثيره ... فرغت من تنميقه فى التاريخ 7 من شهر ربيع الثانى سنه 11 (كذا) حامدا ...
جاء فى هامش الورقه هذه: قال الشارح: تم هذا الشرح فى سنه خمس و اربعين و سبعمائه
خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ ملاحظات بشأن النسخه الخطيه هذه
1- ثلاث صحائف فى اول المخطوط، و خمس صحائف فى آخره، مكتوبه بخطوط مختلفه، بعضها باللغه التركيه، فيها و صفات فى الطب
2- فى حواشى المخطوط، تعليقات ليست بالقليله، مكتوبه بخطوط متباينه
3- عنوانات الموضوعات كتبت كلها بالحبر الاحمر، كما خط الناسخ خطا احمر، تحت كثير من العبارات و الكلمات
4- اصاب بعض اوراق المخطوط تلف بسبب الارضه، و الرطوبه.
بخط النسخ و عنوانات الفصول بخط الاجازه؛ تعداد صفحات: 330 برگ، 20 سطر، اندازه: 5/ 25* 5/ 16 سم [مجمع العلمى: 3- 103]
12600. بغداد؛ مجمع العلمى العراقى؛ شماره نسخه:/ 41 طب
فيها «الفن الاول» فقط من اصل الكتاب.؛ خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ نسخه مصوره بالفتستات عن نسخه خطيه فى مكتبه الاوقاف العامه ببغداد برقم 567. اخرها محزوم.
و تنتهى فى الورقه (71). قال: ... تم شرح الفن الاول للموجز. و يتلوه شرح الفن الثانى فى الادويه المفرده و المركبه، بعون الله و حسن توفيقه. و صلى الله على محمد و آله اجمعين.
يلى ذلك: قطعه من «كتاب فى التشريح» جمعه: ابو الطيب: قال فى اوله: «البسمله ... هذا كتاب جمعه ابو الطيب فى التشريح، و جعله سائلا لتسهيل معرفته و الوقوف عليه. فى كيفيه تشريح اعضاء العظام التى منها تركيب البدن ....
على حواشى «المغنى» تعليقات كثيره، بخطوط مختلفه؛ تعداد صفحات: 87 برگ، 83 ب- 83 ب القطعه من كتاب الشريح، 28 سطر [مجمع العلمى: 3- 107]
12601. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 6521
آغاز نسخه: و بعد حمد الله و الثناء عليه ..... هذا الكتاب هو ثانى الكتب التى صنفناها فى الطب التى الاول منها هو فى الاحكام الكليه ..... و الثانى منها هو هذا الكتاب المجموع فى الادويه المفرده ....؛ انجام نسخه: افتاده: .... و اذا مضغ بالملح و ابتلع قطع اللعاب السائل ..... قريب الاحوال من الا ينسون حاريابس فى الثالثه و قيل فى الثانيه يطرد.
نسخه حاضر جلد دوم را داراست كه مشتمل بر دو مقاله مى باشد بدين عناوين: المقاله الاولى: فى القوانين الطبيعه التى يجب ان تعرف من امر الطب، در 6 فصل. المقاله الثانيه: فى قوى الادويه و الاغذيه المفرده الجزئيه در چهار لوح.؛ خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عناوين به شنگرف، تصحيح شده، چند برگ آغاز كتاب وصالى شده است. ساير رسائل مجموعه در حاشيه اين كتاب نوشته شده است.؛ جلد: تيماج يشمى ضربى ترنج و سرترنج دار با جدول كشى ضربى، تعداد صفحات: 132 برگ، 2 پ- 134 پ، 16 سطر، اندازه: 17* 24 سم [شورا: ف: 20- 95]
12602. يزد؛ وزيرى؛ شماره نسخه: 3069
آغاز نسخه: موجود: الاوتى بها الكلام الجزئى.؛ انجام نسخه: موجود: و خبازى و شعير.
خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عنوان و نشانه ها بشنگرف، اوراق پريشان، شماره عمومى 21597؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماجى زرد، تعداد صفحات: 92 برگ، 23 س 10* 18 سطر، اندازه: 16* 24 سم [وزيرى يزد: ف: 5- 1523]
12603. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 2020
انجام نسخه: فاذا بال الدم فقدامن من الفزع من الماء هذا، اقول و انا السديد الكازرونى: هذا آخر شرح الموجز قد جمعت فيه خلاصه .... و پس از ذكر نام كتابهايى چند در پزشكى و مؤلفان آنها ... و على آله و اصحابه و اتباعه تسليما كثيراً .... و افضلهم جرماً يوم الاثنين وقت العصر سبع عشر جمادى الاخرى سنه (زير وصله صحافى رفته است) فى بلده لاهيجان عمرت ببقاء و الى ها .... و انا الفقير الراجى عفور بى الرحيم حسين بن حسن آقا المتطبب اللنگرودى عفى الله عنهما
خط: نستعليق خوب، كاتب: متطبب لنگرودى، حسين بن حسن، تا: عصر دوشنبه 17 جمادى دوم؛ رقم سال به زير وصله صحافى پوشيده شده است، عنوانها و خط روى متن شنگرف است، در برگهاى 2 الف و ب و 3 الف و ب و 4 الف و ب و 5 ب و 6 ب و 7 الف و 10 الف و چند صفحه پايان نسخه و برخى از صفحه هاى ديگر واژه هايى را به صورت حرفهائى جدا جدا بر روى يك خط مستقيم نوشته كه با دشوارى خوانده مى شد، در برگ آغاز و پايان نسخه، يادداشت هائى طبى و فلسفى و دعائى نوشته شده است، تملك محمد باقر طبيب ابن شيخ على در تاريخ ربيع الآخر ... (گ 1 الف)، در آغاز فن سوم بسمله را مانند آغاز نسخه با خط ثلث درشت نوشته است. 883- 1522؛ كاغذ: هندى كلفت، نخودى، جلد: مقوايى، رويه تيماج قهوه اى ضربى، گوشه لچك، ميان يك ترنج بزرگ و دو ترنج كوچك در بالا و پايين، آستر كاغذ آبى، تعداد صفحات: 405 برگ، 19 سطر، 18/ 5* 11/ 5 سطر، اندازه: 245* 170 سم [ملى ايران: ف: 11- 97]
12604. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 2/ 2398
آغاز نسخه: آغاز نسخه افتاده: الباب الثانى- الادويه المركبه اما المركبات الغربيه التى لا تستعمل نادرا.؛ انجام نسخه: انجام نسخه افتاده: عشرين مثقالا يجمع الادويه مستحوقه من مثقال للى در مين مع الورد المربى و الله اعلم.
نسخه حاضر شرح سديدى بر موجز القانون است و بخش كوتاهى از مباحث فن دوم در ادويه مركبه را در بر دارد. فصولى از كتاب كه در نسخه آمده عبارتند از: حبوب مسهله «283»، معاجين، شرابها «290»، لعوقات، حقن و شيافات «293»، اقراص «294»، سفوفات «295».؛ بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ شماره پيشين: 674- 1312، ع/ 98؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج مشكى، ضربى، ترنج و سر ترنج با گل بوته، مقوايى 125* 205، تعداد صفحات: 16 برگ، 279- 295، 21 سطر كامل سطر، اندازه: 70* 135 سم [ملى ايران: ف: 12- 173]
12605. شيراز؛ خانقاه احمديه؛ شماره نسخه: 607
آغاز نسخه: آغاز موجود: لايمكن الا بكمال الذى هو الصحه اذ المبتلى ... بعد حمدالله عزوجل و الصلوه على انبيائه خصوصاً ... هذا الكتاب على اربعه فنون و انما انحصر الكتاب فى هذه الاربعه لان المبحوث.؛ انجام نسخه: عن المذنب و النصيحه لكل احد وصدق الحجه و الرحمه لجميع الحيوانات و البر ما امكن و الله ولى التوفيق تم شرح الفن الاول للموجز بعون الله و حسن توفيقه.
اين نسخه شامل شرح فن اول موجز است.؛ خط: نسخ خفى خوش، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ دو برگ اول نسخه افتاده و ناقص. عناوين به سرخى.؛ واقف: على غياثى، تاريخ وقف: 27 رجب 1379؛ كاغذ: شكرى آهار مهره، جلد: تيماج مشكى.، تعداد صفحات: 63 برگ، 21 سطر سطر، اندازه: 5/ 12* 5/ 20 سم [خانقاه احمدى:- 639]
12606. نجف اشرف؛ مكتبه آيه الله الحكيم العامه؛ شماره نسخه: 672
بى كاتب، بى تاريخ؛ تعداد صفحات: 60 صفحه، 25 سطر، اندازه: 5/ 17* 5/ 26 سم [معجم المخطوطات النجفيه:- 850]
12607. نجف اشرف؛ مكتبه آيه الله الحكيم العامه؛ شماره نسخه: 864
بى كاتب، بى تاريخ؛ تعداد صفحات: 413 صفحه، 21 سطر، اندازه: 18* 7/ 24 سم [معجم المخطوطات النجفيه:- 555]
12608. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 1/ 250 چاپى
آغاز نسخه: بسمله. قال الامام الفاضل و الطبيب الكامل علاء الدين على بن ابى الحزم القرشى المعروف بابن النفيس رحمه الله تعالى.؛
نسخه حاضر دو فن (شرح فن سوم «196 ص» و فن چهارم «60 ص») را شامل است.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ؛ مصحح ميرزا محمد مهدى صاحب؛ شرح لغات و اصطلاحات با شماره هاى شاخص در حاشيه تمام صفحات به زبان عربى از حكيم محمد مهدى صاحب شاگرد حكيم شيخ محمد حسين صاحب، درج شده است.؛ تعداد صفحات: 264 صفحه، 196+ 8+ 60، 27 سطر، اندازه: 21* 31 سم [ميراث مشترك ايران و هند: 1- 226]
12609. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 10872
خط: نسخ خوش، بى كاتب، بى تاريخ؛ نسخه كهن، در برگ پايانى نسخه آمده كه نادرست و ساختگى است.؛، قطع: وزيرى [ميراث شهاب: س 9 ش 2- 24]
12610. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5138
آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى ابدع بقدرته؛ انجام نسخه: موجود: اوالحراره يوجب غليانى
خط: نسخ و نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ [الفبائى آستان قدس:- 537]
12611. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 12424- 2
تتضمن الباب الثانى من الجمله الاولى من الفن الثانى فى احكام الادويه و الاغذيه المفرده؛ خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ ترقى للقرن الثالث عشر الهجرى التاسع عشر الميلادى؛ تعداد صفحات: 376 صفحه، 19 سطر سطر، اندازه: 5/ 15* 11 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 348]
12612. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 11476
تبدأ بالفن الثالث؛ بى كاتب، بى تاريخ؛ عليها حواش و شروح ترقى للقرن الثانى عشر الهجرى الثامن عشر الميلادى؛ تعداد صفحات: 524 صفحه، 20 سطر سطر، اندازه: 24* 5/ 15 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 347]
12613. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 1974- 74/ 11
آغاز نسخه: الاجزاء الارضيه ان تحرقها ونرقب الى اسفل والصفراء لا عنها شى يعتدبه لوجوه احدها لطافتها وقله الاجزاء الارضيه ....؛ انجام نسخه: من اعضاء للمزاج المرض بل يستلذه اللهم الا اذا استعبد المزاج المرض ... وقيل إن عله ذلك.
خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ جلد: گالينگور قهوه اى، تعداد صفحات: 361 برگ، 25- 20 سطر، اندازه: 17* 24 سم [گلپايگانى- ف: 8- 4448]
12614. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 11465
تتضمن الفن الاول و الثانى؛ بى كاتب، بى تاريخ؛ جيده الخط مؤطره الصفحات عليها حواش و شروح ترقى للقرن الحادى عشر الهجرى القرن السابع عشر الميلادى؛ تعداد صفحات: 536 صفحه، 15 سطر سطر، اندازه: 27* 5/ 16 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 346]
12615. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 27167
كاتب: غلام حبيب، بى تاريخ؛ حيده الخط عليها حواش و شروح كتبها غلام حبيب ترقى للقرن الحادى عشر الهجرى القرن السابع عشر الميلادى؛ تعداد صفحات: 416 صفحه، 19 سطر سطر، اندازه: 27* 17 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 347]
12616. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 3492
بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ جيده الخط ناقصه الديباجه عليها اثار رطوبه عليها اشاره عن سقوط الثلج فى الموصل الحدباء سنه 1170 ه- 1756 م؛ تعداد صفحات: 274 صفحه، 23 سطر سطر، اندازه: 5/ 22* 5/ 15 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 347]
12617. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 1833
تتضمن الفنون الثلاثه الاولى؛ بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ ناقصه قليلا من الاول ترقى للقرن التاسع الهجرى القرن الخامس عشر الميلادى مفككه الصفحات؛ تعداد صفحات: 384 صفحه، 22 سطر سطر، اندازه: 5/ 26* 20 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 346]
12618. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 2516- ف
نسخه اصل: كتابخانه شرف الدين على يزدى در شهر يزد.؛ بى كاتب، بى تاريخ؛ تعداد صفحات: 287 برگ، [فيلمهاى دانشگاه تهران- ف: 1- 384]
12619. تهران؛ نوربخش (خانقاه نعمت اللهى)؛ شماره نسخه: 379
آغاز نسخه: الحمدلله الذى ابدع بقدرته جواهر عقليه ...؛ انجام نسخه: پايان: و سلم تسليماً كثيراً كثيراً.
اين نسخه كهن و بسيار نفيس است.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ؛ در آغاز و پايان و حواشى نسخه فوايد ارزنده و يادداشتها و مهرهاى كهن ديده مى شود. ع. ن. شنگرف.؛ كاغذ: ايرانى، جلد: تيماج زرد، مقوايى.، تعداد صفحات: 766 صفحه، 18 سطر سطر، اندازه: 17* 5/ 24 سم [نوربخش: ف: 2- 98] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3543)
وابستگي اثر :
وابسته به: موجز القانون/ الموجز فى الطب/ الموجز ابن نفيس، على بن ابى الحزم (607- 687)
شرح و حواشى:
تكمله الموجز كازرونى، محمد بن مسعود (- 758)
(فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3543)
منابع علمي مرتبط :
كتاب ها
كازرونى، محمدبن مسعود (1387). المغني في شرح الموجز( شرح سديدي). تهران: دانشگاه علوم پزشكى ايران.
مقالات
رشنوزاده، بابك (1387). پيشينيان فرهيخته: سديد الدين كازروني. كتاب ماه علوم و فنون، 105 (36).
مصادر، مسانيد و فهارس اثر :
[التراث العربى 5/ 164؛ مرعشى و 24/ 198 و 14/ 94 و 24/ 161 و 20/ 49 و 14/ 94 و 26/ 45 و 28/ 264 و 34/ 587؛ كشف الظنون، حاجى خليفه 2/ 1900 و ج 2- 567 و 2: 1899؛ نسخه هاى خطى پزشكى ايران ص 272؛ دانشگاه تهران 7/ 2792 و 6/ 2792 و 8/ 604 و 14/ 3919 و 16/ 247 و 17/ 200 و 17/ 331؛ آستان قدس 3/ 285 ج 3 طب 285؛ فهرست سپهسالار 5/ 615؛ كتابخانه جامع گوهرشاد 2/ 550؛ مشار 818؛ معجم المؤلفين 4/ 207؛ كتابخانه ملك 1/ 515؛ الهيات مشهد 2/ 106 و 1/ 569؛ فهرست آستان قدس 19/ 536- 540؛ الذريعه 21/ 296؛ مركز احياء ميراث 2/ 134 و 5/ 271؛ دانشگاه بوعلى ص 48؛ معجم المطبوعات 2/ 1539؛ مشار عربى 878؛ امام هادى 70؛ دانشگاه بوعلى ص 117 و ص 144 و ص 144؛ مدرسه امام عصر 1/ 136؛ كتابخانه وزيرى 4/ 1127 و 5/ 1523 و 4/ 1404 و 4/ 1420؛ كتابخانه ملى 8/ 305 و 9/ 103 و 9/ 140 و 15/ 26 و 11/ 97 و 12/ 173؛ مجلس سنا 2/ 71؛ نشريه 7: 296؛ مجلس شورا 2/ 310 و 10/ 171 و 10/ 1703 و 19/ 47 و 12/ 310 و 19/ 69 و 19/ 200 و 20/ 95 و 20/ 130 و 20/ 147 و 20/ 154؛ مجلس سنا 1/ 255؛ الهيات تهران ص 666؛ نشريه 3/ 335 و 3/ 384 و 11/ 133 و 11/ 134؛ ره آورد ص 81- 90؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى 1/ 179؛ علامه طباطبايى 2/ 187؛ فهرست پزشكى ص 81؛ فهرست چاپى عربى: 878؛ كحاله 4/ 207؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى 1/ 236 و 2/ 237 و 2/ 238؛ كشف الظنون: قانون فهرست نسخ مصنفات ابن سينا از؛ مهدوى: 195 قنواتى: 206- 208؛ دانشكده پزشكى: 90 همين فهرست: 22؛ مجله معهد المخطوطات 5/ 325 قنواتى: 207 فهرست پزشكى تهران: 81، اوقاف بغداد: 218 (مؤلف شناخته نشده)؛ دانشكده حقوق تهران 472؛ فيلم دانشگاه 1/ 384؛ موسسه آيه الله بروجردى 1/ 172؛ كشف الظنون 2/ 1899؛ معجم المؤلفين 4/ 207؛ هديه العارفين 2/ 161؛ فهرست مروى 235؛ كشف الظنون ص 1899؛ نشريه 4/ 435 و 5/ 98 و 5/ 338 و 5/ 608 و 7/ 296؛ چهار كتابخانه مشهد ص 404؛ كتابخانه نوربخش 2/ 98؛ الفبائى آستان قدس 537؛ شيخ على حيدر 2/ 232؛ رايانه ملى ص 20؛ كتابشناسى پزشكى (272)؛ مشار (878)؛ رايانه ملى ص 1703؛ ميراث شهاب س 9 ش/ 24 2؛ شورا 2/ 152/ 24 و 44/ 158؛ الطب الصيدليه ص 344 و 345 و 346؛ الاوقاف العامه 1/ 161؛ رايانه آستان قدس] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3543)
توضيحات تكميلي اثر :
نسخه رنگي اثر در آدرس زير موجود است:
https://www.qdl.qa/en/archive/81055/vdc_100062953297.0x000001
