278

الحاوي في علم طب

al-hawi fi ilm- tib

نجم الدين شيرازي، محمودبن الياس، - 730هـ. ق. najm-od -din-e sirazi, mahmud ebn-e elyas

قرن 8هـ. ق.

محمدبن مقتدربن علي بن محمد

802هـ. ق.

الحمدلله الواحد الماجد الشبوح خالق الجن و الانس رب الملك و الروح الذي ظهر منه بدايع الموجودات

قويا و ينبغي ان يختار منه ما كان لحم ليناً غير سهل و كلما كان اعتق كان اقوي حرا و بئسا و ينبغي ان يوكل ممقورا و الله اعلم

دارد

پيوست دارد

تك متني

عربي

684ص.

نسخ

خوانا

ندارد

ندارد

British Library

33964-33971

OR 3519

فنخا

ميكروفيش , نسخه الكترونيكي

پ كاتب محمدبن مقتدربن علي بن محمد

داروشناسي -- متون قديمي تا قرن 14 , پزشكي سنتي -- متون قديمي تا قرن 14 , پ‍زش‍ك‍ي‌ اس‍لام‍ي‌ -- م‍ت‍ون‌ ق‍دي‍م‍ي‌ ت‍ا ق‍رن‌ 14

طب، حميات، ادويه مفرده، ادويه مركبه، امراض سراپاى بدن انسان، انواع تب، امراض جلدى، مفردات ادويه، علل ظاهرى بدن

پزشكي

مالك حقوقي (خريداري نسخه ديجيتال)

كامل

33964

دارد

23

image/jpg

نجم الدين شيرازي پزشك و فقيه و دانشمند نامدار قرن هفتم و هشتم هجري است. نجم الدين محمود بن صاين الدين الياس بن شير باريك بن محمد شيرازي از خانداني مشهور بود كه دانشمندان و پزشكان پرآوازه اي از آن برخاستند. آگاهي چنداني از شرح زندگاني او در دست نيست و در منابع از تاريخ تولد وي سخني به ميان نيامده است. نجم الدين محمود در طب و فقه توانا بود و با وزير و دانشمند بزرگ خواجه رشيد الدين فضل الله همداني (718 ق) دوستي داشت و خواجه رشيد الدين رياست بيمارستان دروازه سلم شيراز، معروف به بيمارستان اتابكي را به او سپرد. به تمام علوم زمان خود آگاه بود و بيشتر از همه در رشته طب مهارت داشت و در آن پرآوازه بود. بيماران فقير را مداوا مي كرد و از فقرا و درويشان دستگيري مي كرد. آرامگاه او در محله باغ نو شيراز مشهور است (ولايتي، 1393، تاريخ علم در ...، كتاب 1، جلد 1، ص 242).

نجم الدين محمود نجم الدين محمود بن صاين الدين الياس بن شير باريك بن محمد شيرازي صائن الدين الياس شيرازي

از نجم الدين محمود آثار ارزشمندي در پزشكي بر جاي مانده است: 1. الحاوي في علم التداوي؛ 2. غياثيه؛ 3. تحفه الحكما (خلاصه غياثيه)؛ 4. كتابت التشريح يا المختصر في التشريح؛ 5. اسرار النكاح؛ 6. رساله الرشيديه. كتاب هاي شرح الفصول لبقراط، الاغذيه و الاشربه، و الرساله الثلجيه را به او منسوب كرده اند (ولايتي، 1393، تاريخ علم در ...، كتاب 1، جلد 1، ص 242).

كتاب مفصل و جامعي است در طب كه به منظور بيان داروهاى كم بهاى امراض كه همه جا و همه وقت در دسترس است با حذف حشو و زوائد معموله، تأليف گرديده و مشتمل بر 5 مقاله مى باشد. مقاله اول در امراض سراپاى بدن انسان و شامل 126 باب، مقاله دوم در انواع تب ها و شامل 27 باب، مقاله سوم در امراض جلدى و شامل 108 باب مقاله، چهارم در داروهاى بسيط و تركيب نشده (مفردات ادويه) به ترتيب حروف تهجى، مقاله پنجم در داروهاى مركب و متضمن 50 باب. (عبدالحسين حائرى). كتابى متوسط دراصول وقواعد پزشكى وادويه وعلل امراض كه در پنج مقاله تنظيم شده است: المقاله الاول؛ فى العلل الحادثه من الراس الى القدم (125 باب). المقاله الثانيه؛ فى الحميات (27 باب). المقاله الثالثه؛ فى العلل الحادثه فى الاعضاء الظاهره (108 باب). المقاله الرابعه؛ فى الادويه المفرده. المقاله الخامسه؛ فى الادويه المركبه (50 باب). صاحب الذريعه از مؤلف با عنوان «صائن الدين الياس شيرازى» ياد كرده است. آن كتابى است جامع مشتمل بر پنج مقاله (هر مقاله در چند باب) به شرح زير: «المقاله الاولى فى العلل الحادثه من الراس الى القدم و هى مائه و خمس و عشرون بابا: الباب الاول فى الصداع، المقاله الثانيه فى الحميات و هى سبعه و عشرون بابا الباب الاول فى ماهيه الحمى؛ المقاله الثالثه فى العلل التى يحدث فى الاعضاء الظاهره و هى مائه و ثمانيه ابواب الباب الاول فى كيفيه حدوث الثبور و الاورام، المقاله الخامسه فى ذكر الادويه المركبه و كيفيه تراكيبها». در تحقيقات بعدى و بعد از فحص بليغ و مراجعات دقيق بحمدالله و المنه عنوان كتاب شناسايى شد بنابراين نسخه كتاب «الحاوى فى علم التداوى» تأليف نجم الدين محمود بن الياس شيرازى طبيب و فقيه معروف قرن هفتم ه. ق. است هرچند برخى به تعجيل كتاب را تأليف محمد بن زكرياى رازى پنداشتند. (وفادار مرادى، محمد) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1127)

موضوعات مقالات كتاب و تعداد ابواب هر مقاله به شرح مذكور در ذيل است: مقاله اول در علل حادثه از سر تا قدم، در 125 باب مقاله دوم در حميات (انواع تب)، در 25 باب، مقاله سوم در علل ظاهرى بدن، در 108 باب، مقاله چهارم در ذكر ادويه مفردهSimple drugs به ترتيب حروف تهجى مقاله پنجم در بيان ادويه مركبهCompound remedies و نحوه تركيب آنها، در 50 باب (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1127)

الحاوي في علم التداوي در واقع مهمترين تأليف نجم الدين محمود است. اين كتاب عربي را پس از قانون و حاوي كبير و كامل الصناعه تأليفي كم نظير دانسته اند و پنج مقاله و چند باب دارد. الحاوي يكي از پرنسخه ترين تأليفات پزشكي در قرن هفتم هجري است (ولايتي، 1393، تاريخ علم در ...، كتاب 1، جلد 1، ص 242).

چاپ: بيروت، 183 و 237 ص، 1902 م. (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1133) بيروت، 183و237ص، 1902م. و ترجم الي الفرنسية ، انظر المعجم ص/1176, سال چاپ: 1390شمسي ناشر: موسسه مطالعات تاريخ پزشكي (فهرست كتابخانه ملي ايران).

3906. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1118 ط آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس ...؛ انجام نسخه: ... و ينبغى ان يوكل مغزوا هذا آخر الكتاب و الله الموفق للصواب. خط: نسخ، بى كاتب، تا: 11 جمادى الاول 743 ق؛ برگ هاى پايانى كتاب به قلم متأخر تر و حدوداً از ق 10 ه- است. يك برگ از آغاز و انجام نسخه نونويس و مورخ 26 شوال 1305 ه- است. بر پشت برگ آغاز يادداشتى است به قلم سيد محمد سنگلجى كه اين نسخه را با عنوان حاوى كبير معرفى كرده است و ذيل آن يادداشتى است با امضاى «ره آورد» (نويسنده فهرست دانشكده پزشكى) مورخ 16/ 4/ 1332 كه طى آن يادداشت سنگلجى را تصحيح كرده، گزارش مختصرى در باب كتاب حاضر داده است.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج سبز فرسوده، تعداد صفحات: 225 برگ، 25 سطر سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 18* 3/ 23 سم [شورا: ف: 24/ 2- 146] 3907. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5073 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس رب الملائكه و الروح؛ انجام نسخه: موجود: الباب الثانى و الخمسون فى اللحوم و به نختم الكتاب ... و الاعضاء التى فى حد الكبر الى ناحيه الذنب يكون ابطأ. خط: نسخ درشت، بى كاتب، تا: اواسطقرن 8؛ كتابت يك ورق از اول و چند ورق از آخر نسخه از اوائل قرن نهم، عناوين مقالات و ابواب بخط ثلث جلى و بسياهى و شنجرف. كتيبه به سفيداب محرر در زمينه زر؛ واقف: نادر شاه افشار، تاريخ وقف: 1145؛ كاغذ: دولت آبادى، جلد: تيماج خرمائى ضربى با عطف و سجاف تيماج مشكى، تعداد صفحات: 351 برگ، 20 و 21 سطر، اندازه: 17* 5/ 25 سم [آستان قدسف: 19- 144] 3908. اصفهان؛ دانشگاه اصفهان؛ شماره نسخه: 779 خط: نسخ و نستعليق، كاتب: احمد بن محمود بن مظفر، تا: 17 رجب 845 ق؛ عناوين به مشكى درشت و شنگرف، تصحيح شده با حاشيه نويسى مختصر، روى برگ اول تملك متطبب منجم به سال 1050 و يادگارى على بن محمد هادى طبيب به سال 1285 و نام كتاب و مولف و چند تملك محو شده و يادداشت پراكنده ديده مى شود.؛ جلد: تيماج مشكى ضربى، تعداد صفحات: 198 برگ، 29 سطر، اندازه: 17* 26 سم [دانشگاه اصفهان: ف: 2- 594] 3909. اصفهان؛ دانشگاه اصفهان؛ شماره نسخه: 58 خط: نسخ، كاتب: احمد بن محمود بن مظفر، تا: 7 رجب 845 ق؛ عنوان و نشان شنگرف. (15505)؛ كاغذ: سمرقندى، [نشريه: 11- 895] 3910. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 10183 خط: نسخ، كاتب: حسينى آوى، حسن بن محمد، تا: 21 ربيع الاول 848 ق، جا: شيراز (مدرسه فزاريه)؛ عناوين و نشانيها شنگرف، صفحه ها مجدول به زر و مشكى، روى برگ اول نام كتاب در طره اى زرين و تملك محمد مهدى بن هدايت الله حسينى موسوى اصفهانى و حاج حسن بن حسن بن محمد فخرالدين حسينى حسنى مدنى بتاريخ رجب 1290 در شيراز و تملك محمد بن نور الدين محمد موسوى و چند تملك و مهرهاى پاك شده ديگر ديده مى شود، در صفحه آخر يادداشتى درباره مدرسه فزاريه و بانى آن نيز مشهود است؛ جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 383 برگ، 21 سطر، اندازه: 5/ 22* 14 سم [مرعشى: ف: 26- 147] 3911. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 21 آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم و به نستعين الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس رب الملائكه و الروح الذى ظهر منه بدايع الموجودات ... قال الامام ... محمود بن الامام السعيد صاين الدين الياس الشيرازى ... و سميه بالحاوى فى التداوى و رتبه على خمس مقالات؛ انجام نسخه: هذا آخر الكتاب و الله اعلم بالصواب و اليه المرجع و المآب غريق رحمت ايزد كسى باد/ كه كاتب را بالحمدى كند ياد تم الكتاب بحمدالله و حسن توفيقه ببلده الموحدين قزوين صانها الله عن شرور المفسدين فى غره شهر جميدى الاخر سنه 879. نسخه از آن همين فارسى بوده. پنج مقاله؛ كاتب: فارسى دارابگردى ايجى، عماد بن برهان بن جلال بن اسماعيل، تا: (در پايان) 15 رجب 879 ق، جا: قزوين؛ مشخصات: تاريخ كتابت كه در صفحات (154 و 3771) نوشته شده است و هفت سطر پايان صفحه (154) و دو سطر پايان كتاب كه در گيومه آورده شده به قلم درشت به خط و مركب غير متن مى باشد. كتاب مختصرى آب ديده و بعضى صفحات سياه شده و روى پاره اى از صفحات مركب ريخته شده است.؛ تعداد صفحات:، 35 سطر، اندازه: 5/ 8* 5/ 25 سم [نشريه: 3- 369] 3912. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 8933 آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله الواحد الماجد السبوح؛ انجام نسخه: و ينبغى ان ياكل مقددا ... بانبى واله الكرام خط: نسخ، كاتب: عبدالصمد بن مسعود بن على، تا: 9 شوال 894 ق؛ ابواب و عناوين بشنجرف. نسخه سابقا در ملكيت شعاع الدوله بوده؛ واقف: على اصغر حكمت، تاريخ وقف: مهرماه 1340؛ كاغذ: حنائى، جلد: ساغرى با عطف و گوشه تيماج، تعداد صفحات: 181 برگ، 29 سطر، اندازه: 17* 24 سم [آستان قدسف: 19- 160] 3913. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6002 آغاز نسخه: الحمدلله الواحد الاحد الماجد السبوح؛ تا اوائل مقاله 5؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 9؛ نسخه ناقص است. و فهرست ابواب مقاله 5 در پايان به قلم كاتب نسخه ديده ميشود. تملك لطف الله بن حاج فرخ حنفى و شمس الدين محمد مورخ 1050 بر پشت برگ اول و همچنين يادداشتى با خط عبرى، كنار برگ اول وصالى دارد. صفحات 325 (163 برگ) شماره ثبت قديم، 50650 جديد: 09074؛ كاغذ: سمرقندى پنبه اى ضخيم، جلد: تيماج ضربى عنابى، تعداد صفحات: 325 صفحه، 25 سطر سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 18* 5/ 26 سم [شورا: ف: 19- 2] 3914. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6300 خط: نسخ و نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 9؛ قسمت اصلى آن نستعليق و از قرن 9- و نسخ آن تازه تر است از ديباچه كتاب اندكى افتاده اما سطور آخر ديباچه و فهرست مفصلى كه مؤلف خود براى مقالات و ابواب آنها ترتيب داده و جزء قسمت اصلى (و كهن) نسخه است باقى مانده برگ آخر نسخه شكسته نستعليق و نونويس است چند برگ اول و آخر و كنار برخى از برگها وصال بيشتر برگها اثر رطوبتى كهن دارد اما نوشته ها آسيبى نديده. اصلاحات و نسخه بدلها در حواشى ضبط است عناوين شنگرف. شماره ثبت قديم: 66835 جديد: 6380؛ كاغذ: سمرقندى شكرى آهار مهره دار، جلد: تيماجى قرمز، تعداد صفحات:، 25 سطر سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 5/ 17* 5/ 25 سم [شورا: ف: 19- 279] 3915. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1524 و تا پاره اى از باب 17 مقاله 5 فى الفراغر را دارد.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 9؛ عنوان شنگرف، آغاز در باب 1 مقاله افتاده.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج مشكى ضربى مقوايى، تعداد صفحات: 368 برگ، 23 س 14* 20 سطر، اندازه: 17* 26 سم [دانشگاه تهران: ف: 8- 158] 3916. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 4545 خط: نسخ، كاتب: قمى خواجگى، شمس، تا: 940 ق؛ عنوان و نشان شنگرف؛ كاغذ: ترمه، جلد: ميشن سياه ضربى، تعداد صفحات: 281 برگ، 21 سطر، اندازه: 3/ 23* 9/ 25 سم [ملكف: 1- 184] 3917. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 91 م خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 952 ق؛ [نشريه: 11- 124] 3918. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 2/ 4788 خط: نسخ و نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 10؛ عناوين و نشان شنگرف؛ كاغذ: نوعى ترمه، جلد: ميشن قرمز نو، تعداد صفحات:، 25 سطر، اندازه: 2/ 21* 1/ 27 سم [ملكف: 8- 90] 3919. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6237 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 10؛ كنار برخى از برگها وصالى و نيز اثر آبديدگى دارد پاره اى از صفحات محشى. پس از پايان نسخه چند صفحه (چند فصل) در مسهلات گويا بخشى است از كتابى. پشت برگ اول نسخه نيز چند يادداشت مختلف است. شماره ثبت قديم: 66955 جديد: 6294؛ كاغذ: تركى ضخيم، جلد: تيماجى مشكى رنگ، تعداد صفحات: 543 صفحه، 23 سطر سطر، قطع: خشتى، اندازه: 14* 22 سم [شورا: ف: 19- 207] 3920. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 35 م خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 10، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ از انجام افتاده است، با دستور گرفتن عرق ماء الحياء به فارسى به خط شكسته نستعليق سده 13 و پراكنده هاى ديگر در پايان.؛ [نشريه: 11- 124] 3921. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 15472 آغاز نسخه: «بسمله، الحمدلله الواحد الماجد، السبوح، خالق الجن و الأنس، رب الملائكه و الروح ... اما بعد، فلايخفى على رأى ذوى العقول ان علم الطب أشرف من ساير العلوم، لأن شرف كل علم بحسب شرف موضوعه ...»؛ انجام نسخه: «و ينبغى أن يختار منه ما كان لحمه ليناً غير سهل و كلما كان أعتق كان أقوى حراً و يبساً و ينبغى أن يؤكل منفرداً و الله أعلم بالصواب» خط: نسخ، كاتب: محمد بن على بن مسيب، تا: قرن 10؛ عنوانها و نشانيها: قرمز. ويژگيها: نسخه اى است نفيس، در حاشيه تصحيح شده، اندكى حاشيه نويسى با نشان «22» دارد، افزودگيهايى در ذكر ادويه مسهله از ادويه مفرده سمرقندى در سه برگ پس از پايان و فهرست ابواب كتاب، همراه تملك محمد بن معزالدين محمد حسينى با مهر مربع «عبده محمد الحسينى» و برخى فوائد قبل از آغاز آمده، نسخه رطوبت ديده و برگ نخست وصالى گرديده است. ترقيمه: «كاتبه الفقير محمد بن على بن المسيب ...»؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج قهوه اى تيره 16/ 5* 22/ 5، تعداد صفحات: 91 برگ، 21 سطر، اندازه: 9* 12 سم [مرعشى: ف: 39- 291] 3922. همدان؛ دانشگاه بوعلى؛ شماره نسخه: 105 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 10؛ عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده است، برگهاى ناقص را اسماعيل طباطبائى بيدگلى بسال 1279 تكميل كرده است؛ جلد: تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 272 برگ، مختلف سطر، اندازه: 25* 13 سم [اوراق عتيق: 3- 363] 3923. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6730 انجام نسخه: او ذهبت رجوليته فعلاجه ازاله تلك الوهم عن النفس بلطف الحيل بان يقال له ان فلانا يكتب تعويذا مجربا نسخه حاضر مشتمل بر مقاله چهارم مى باشد.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 10، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عناوين به شنگرف، تصحيح شده، در حاشيه برگهاى آغازين رساله جامع الفوائد يوسفى و يادداشتهاى پراكنده اى در پزشكى آمده است. لبه برخى از برگها وصالى شده است.؛ جلد: روغنى ترنج و سرترنج گل و بوته دار زرافشان، عطف تيماج مشكى، تعداد صفحات: 149 برگ، 15 سطر، اندازه: 15* 5/ 20 سم [شورا: ف: 20- 225] 3924. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 26295 آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله الواحد الماجد السبوح؛ انجام نسخه: ان يؤكل ممقود و الله اعلم بالصواب خط: نسخ ممتاز، بى كاتب، تا: قرن 10؛ نوع خط: نسخ خفى ممتاز بر فراز برخى از مطالب، علامت يا خطى به شنگرف دارد؛؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماج ضربى ضربى برون: تيماج ضربى عنابى داراى ترنج و سرترنج و حواشى زنجيره اى داراى گل و برگ، تعداد صفحات:، 21 سطر، قطع: وزيرى بزرگ، اندازه: 5/ 19* 9 سم [رايانه آستان قدس:-] 3925. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 23 آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم. الحمدلله الواحد الماجد السبوح ...؛ انجام نسخه: و من جمله خواصها انها اذا وقعت على الفاره الميته ثم لسعت انسانا تقتل من يوميه و علاجها لوسيع مقاله 1 و 2؛ خط: تحريرى، بى كاتب، تا: سده 9 و 10 قرن 10؛ مشخصات: قسمتى از باب صدم و ابواب صد و يك تا صد و هشت مقاله سوم و تمام مقالات چهارم و پنجم. اغلب صفحات كتاب وصالى شده است. از صفحه (456) به بعد خط تغيير مى كند. صفحه (470) سفيد است.؛ تعداد صفحات: 475 صفحه، 21 سطر، اندازه: 16* 25 سم [نشريه: 3- 369] 3926. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 25 آغاز نسخه: اذا كان بعد ثلثه ايام او اربعه عند ما يزداد حجم الورم ...؛ انجام نسخه: و تحلل من البدن اسرع و (وصالى شده) رخصا واردا السموك ما كان فى الا (وصالى شده) مقاله 3 تا 5 و دنباله شماره پيشين؛ خط: تحريرى، بى كاتب، تا: سده 9 و 10 قرن 10؛ مشخصات: اين مجلد دنباله مجلد اول شماره (24) مى باشد. صفحه آخر كتاب از طول به دو نيم شده است و نيمى از آن موجود نيست. خط در كتاب تغيير مى كند.؛ تعداد صفحات: 236 صفحه، 20- 25 سطر 10* 12/ 5 سطر، اندازه: 18* 5/ 24 سم [نشريه: 3- 369] 3927. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 309 آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الواحد الماجد، خالق الجن الانس، رب الملائكه ... اما بعد، فلا يخفى على رأى ذوى العقول ...؛ انجام نسخه: موجود (افتاده): ... و السكرنا عما و يطيب بالمسك ... خط: نسخ پخته، بى كاتب، تا: قرن 10، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عنوان و نشان به شنگرف، نسخه مصحح، برخى صفحه ها محشى با نشان مهر چهارگوش «العبد المذنب عبدالغنى» (برگ 1 پ). شمث 66577؛ كاغذ: نباتى آهار مهره، جلد: تيماج قهوه اى ضربى كهنه، كناره و ته سازى شده، تعداد صفحات: 426 برگ، 21 س 13* 8/ 5 سطر، اندازه: 19* 14 سم [دائره المعارف بزرگ: ف: 1- 87] 3928. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1746 يك صفحه در آغاز كم دارد و در پايان ميرسد بباب 6 مقاله 3.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 10؛ عنوان و نشان شنگرف؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 109 برگ، 29 س 13* 18/ 5 سطر، اندازه: 19* 5/ 26 سم [دانشگاه تهران: ف: 8- 270] 3929. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 3502 تبدأ بالباب الاول فى الصداع و تنتهى بالباب 102 من المقاله الثالثه من الكتاب.؛ بى كاتب، تا: قرن 10؛ تعداد صفحات: 608 صفحه، 21 سطر سطر، اندازه: 5/ 22* 15 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 90] 3930. شيراز؛ خانقاه احمديه؛ شماره نسخه: 230 آغاز نسخه: المقاله الاولى فى العلل الحادثه من الراس .... الباب الاول فى الصداع رجع فى اعضاء الراس و يكون.؛ انجام نسخه: ثم يصفى و يرفع سكنجيين الريوند. اين نسخه خطبه و مقدمه مؤلف را ندارد و تا آخر حرف سين از مقاله چهارم در ادويه مفرده به حروف تهجى را دارد.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: ظهر چهارشنبه 14 جمادى الآخر 1033 ق؛ ضميمه: ضمن 2 برگ انتهاى مقاله دوم فوايدى در طب از ابن سينا، صفى الدين حسينى و شافعى. فهرست مندرجات در اول نسخه و اول مقاله سوم كتابت شده، عناوين به شنگرف، نسخه مصحح و برخى اوراق معلّق به حاشيه.؛ واقف: بهاءالدين على آبادى، تاريخ وقف: فروردين 1344؛ كاغذ: حنايى برخى رطوبت رسيده، جلد: مقوا با روكش گالينگور، تعداد صفحات: 153 برگ، 35 سطر سطر، اندازه: 5/ 19* 5/ 27 سم [خانقاه احمدى:- 262] 3931. تهران؛ مهدوى، اصغر (دكتر)؛ شماره نسخه: 465 خط: نستعليق، كاتب: سپاهانى، محمد صادق بن محمد رضا، تا: 15 رجب 1040 ق؛ و 28 ج 1/ 1040 (3) و 22 رمضان 1040، از آغاز افتاده در باب 8 مقاله 1.؛ [نشريه: 2- 149] 3932. تهران؛ دانشكده ادبيات تهران؛ شماره نسخه: 36 خط: نستعليق، كاتب: نيشابورى، شاه محمد بن مظفر حسين، تا: 1 رمضان 1060 ق؛ عنوان و نشان شنگرف (75302)؛ [ادبيات تهران: ف: 3- 86] 3933. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 6315 آغاز نسخه: الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس رب الملائكه و الروح الذى ظهر منه بدايع الموجودات؛ اين نسخه سه مقاله اول را دارد؛ خط: نستعليق، كاتب: عقيلى شيرازى، محمد معصوم بن محمد مؤمن، تا: بيستم شعبان 1069 ق؛ عناوين و نشانيها شنگرف، روى برگ اول چند يادداشت و تملكهاى پاك شده ديده ميشود؛ جلد: تيماج قرمز، تعداد صفحات: 281 برگ، 19 سطر، اندازه: 19* 5/ 12 سم [مرعشى: ف: 16- 284] 3934. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 22720 آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله الواحد الماجد السبوح؛ انجام نسخه: سبع و سبعين و الف من الهجره النبويه. خط: نستعليق خوش، بى كاتب، تا: محرم 1077 ق؛ ابواب و عناوين بشنگرف.؛ واقف: عبدالباقى آيت اللهى شيرازى، تاريخ وقف: اسفند 1374.؛ كاغذ: حنائى، جلد: ميشن دو رويه لبه دار، تعداد صفحات: 176 برگ، 28 سطر، اندازه: 16* 3/ 25 سم [آستان قدسف: 19- 160] 3935. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 5610 آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله الواحد الماجد السبوح ...؛ انجام نسخه: و كلما كان اعتق اقوى صرا ديبا و ينبغى ان يوكل مقدرا. رقم كاتى: «كتبه الحقير الفير جوهر غفر الله سهم سنه 1079- ه-» خط: نسخ خوش، بى كاتب، تا: 1079 ق؛ عناوين بشنگرف. در پشت برگ آخر اشعار پراكنده از فردوسى و ديگر شعرا نوشته شده. شماره ثبت قديم 61231 جديد 8210؛ كاغذ: شكرى نازك، جلد: تيماج ترياكى با ترنج و نيم ترنج عطف و سجاف وصالى شده، تعداد صفحات: 696 صفحه، 19 سطر، قطع: خشتى، اندازه: 19* 25 سم [شورا: ف: 17- 65] 3936. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 4433 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 1095 ق؛ عنوان و نشان شنگرف، چند برگى در آغاز بخط ديگر است، با يادداشت تملك ميرزا غلام حسن طبيب در 1312، با يادداشت حاجى محمد على طبيب هروى در رجب 1218؛ كاغذ: ترمه، جلد: ميشن سرخ نو، تعداد صفحات: 417 برگ، 17 سطر، اندازه: 5/ 12* 3/ 21 سم [ملكف: 1- 184] 3937. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 161 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عنوان شنگرف (از هشت ص پيش از «الباب السابع الخمسون فى الغشى» از مقاله نخستين تا يك ص پس از «الباب الرابع والثلاثون فى الادهان و كيفيتها» آغاز و انجام افتاده (12898)؛ كاغذ: سفيد، جلد: تيماج قهوه اى و مقوايى يك لائى، تعداد صفحات: 219 برگ، 25 سطر 8* 17 سطر، اندازه: 12* 22 سم [سنا: ف: 1- 81] 3938. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 3 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عنوان شنگرف، جدول سبز و سرخ و آبى، با سرلوح، وقف، با تملك و مهرها و يادداشت محمد يوسف طبيب و محمد على حسينى، قطر 8 سانت. (2239)؛ كاغذ: سفيد، جلد: تيماج زرد ضربى مقوائى.، تعداد صفحات: 523 برگ، 14 سطر 9* 13 سطر، اندازه: 14* 20 سم [سنا: ف: 1- 1] 3939. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 2/ 1839 آغاز نسخه: موجود: الباب 86 فى تحرز عن سقى السموم من خاف ان يسقى سما.؛ انجام نسخه: موجود: و اذا بال المعضوض الدم فقد امن من الفزع من الماء. از «الباب السادس و الثمانون فى التحرز عن سقى السموم» تا پايان «الباب الثانى و المائه فى عض الانسان و الدواب اربع» است.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ نسخه حاضر ناقص، عناوين به شنگرف، برخى از اوراق معلق به حواشى.؛ واقف: سعيد طباطبائى، تاريخ وقف: 1332؛ كاغذ: نخودى آهار مهره، جلد: تيماج مشكى مستعمل، تعداد صفحات:، 24 سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 28* 17 سم [جامع گوهرشاد: ف: 5- 247] 3940. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 14787 آغاز نسخه: (الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس رب الملائكه و الروح ...)؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ نسخه جيده كتبت بخط النسخ بالمدادين الاسود و الاحمر عليها حواش و شروح منها بعض الحواش لاحمد زوين النجفى. الصفحه الاخيره منها كتبت بخط احدث من الاصل.؛ تعداد صفحات: 606 صفحه، 18 سطر سطر، اندازه: 20* 5/ 13 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 89] 3941. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 5231 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ جيده الخط كتبت بقلم النسخ. فيها نقص فى اول المقاله الثالثه و آخر الباب الخمسون من المقاله الخامسه. ترقى للقرن الحادى عشر الهجرى السابع عشر الميلادى فى اولها فهرس.؛ تعداد صفحات: 508 صفحه، 19 سطر سطر، اندازه: 32* 19 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 89] 3942. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 8528 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عنوان شنگرف خريدارى محمد على حسينى از بازماندگان ميرزا امين بن حاج ميرزا محمد رضا، آغاز و انجام افتاده.؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: تيماج مشكى عطف سرخ مقوايى، وزيرى (35)، تعداد صفحات: 25 برگ، 21 س 11* 17 سطر، اندازه: 19* 22 سم [دانشگاه تهران: ف: 17- 155] 3943. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 6356 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عنوان نسخ، عنوان و نشان و رقمها شنگرف، آغاز و انجام افتاده.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج سرخ ضربى مقوايى، تعداد صفحات: 100 برگ، 30 س 12* 21 سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 18* 28 سم [دانشگاه تهران: ف: 16- 248] 3944. قم؛ مسجد اعظم قم؛ شماره نسخه: 1/ 2209 آغاز نسخه: «الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن والانس رب الملايكه والروح الذى ظهر منه بدايع الموجودات وبه ينوح والصلوه على محمد صلوه طيبه منها رايحه الورد يفوح وعلى آله واصحابه ...»؛ انجام نسخه: «.... وكذلك اذا رايت الناقه تعرق عرقا كثيرا فاعلم انه يتناول من الغذا اكثر مما يحتمل البدن والطبيعه وتدبيره تقليل الغذا ويتناول السكنجبين السفر جلى فانه نافع له هذا ما حضرنا من تدبير الباقهين و معالجتهم والله اعلم» خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عناوين وخطوط شنگرف، تملك محمد حسين بن عبدالحسين دربرگ اول، اطراف برخى صفحات رطوبت ديده است، صفحات نسخه جابجا شده ولازم است از نو كنارهم چيده وصحافى شود.؛ جلد: مقوا اسليمى با عطف تيماج سياه، تعداد صفحات: 313 برگ، 15 و 19 سطر، اندازه: 15* 21 سم [مسجد اعظمف: 2- 760] 3945. شيراز؛ خانقاه احمديه؛ شماره نسخه: 479 آغاز نسخه: آغاز موجود: الباب الثانى و العشرون فى جرب العين الباب.؛ انجام نسخه: كل ما كان اعتق كان اقوى حرا و يبسا ممقورا هذا آخر الكتاب و الحمد لواهب الاباب و صلى الله محمد و على آل محمد. خط: نسخ خوب، كاتب: موسى بن ميرزا قلى، تا: چهارشنبه 12 شوال 1139 ق، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ ضمن 5 برگ آخر نسخه: رساله در تشخيص مداواى سموم در پنج فصل با آغاز: تشخيص رابع در مداواى سموم و مشتمل است بر پنج فصل اول در تدابير منع تاثير، اسامى اعضاء اورام و ابواب به شنگرف. احتمالًا وقفى سيدعلى غياثى. نام كتاب و مؤلف از انجام و كتابشناسى و فهرستنگار معين گرديد.؛ كاغذ: حنايى آهارى شكننده، جلد: مقوا با روكش گالينگور، تعداد صفحات: 163 برگ، 28 سطر سطر [خانقاه احمدى:- 486] 3946. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 4138 آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس رب العالمين اما بعد فلا يخفى على ذوى البصره ان علم الطب اشرف من ساير العلوم ... و الفت هذا الكتاب و سميته بالحاوى و رتبته على خمس مقالات ...؛ انجام نسخه: و ينبغى ان يوكل مغموراً و هذا آخر الكتاب و الله الموفق للصواب و اليه المرجع و حسن المآب. و كان الفراغ من نسخه يوم السبت المبارك بعد صلاه العصر فى ربيع الاول سنه سبعين و مايه و الف ... خط: نسخ، بى كاتب، تا: ربيع الاول 1170 ق؛ پنج مقاله را كامل دارد. فهرست پنج مقاله و بابها در آغاز هست. در باب 38 مقاله پنجم يك صفحه سفيد مانده است. عنوان و نشان شنگرف.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تازه 17* 23، تعداد صفحات:، 1 پ- 161 ر، 29 س 12* 18 سطر [شورا: ف: 11- 138] 3947. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 15683 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس رب الملائكه و الروح؛ انجام نسخه: قدر الكفايه و يحرك تحريكا جيدا او .... باللوز و الفستق المقشرين تمت بحمدالله و حسن توفيقه. اين نسخه كامل است.؛ خط: نسخ، كاتب: اسدالله، تا: 12 ذى الحجه 1173 ق؛ در صدر نسخه دو صفحه نامه ابن سيناست به شيخ ابوسعيد ابوالخير در توضيح كيفيت زيارت و حقيقت دعا كه چنين شروع مى شود «بسمله هذه رساله للشيخ الرئيس اجابه لالتماس الشيخ ابى سعيد بن ابى الخير سألت بلغك الله الخ» و در ذيل آن نيز رساله كنوز المعزمين است در چهار صفحه در طلسمات و نيرنجات كه على الظاهر ترجمه فارسى رساله النيرنجيات منسوب به ابن سيناست. آغاز: «بسمله حمد و سپاس خدايرا كه افريده كار (كذا) جهان است و بديدارنده زمين و زمان و هست كننده طبايع و اركان است». انجام: «و طهارت لباس و خلوت شرط است و لعنت بر انكه در محرمات استعمال نمايد. عناوين ابواب در متن و حاشيه به شنجرف و بخط ثلث. خريدارى آستان قدس در ارديبهشت 1367.؛ كاغذ: حنائى، جلد: تيماج فرسوده مستعمل، تعداد صفحات: 256 برگ، 20 سطر، اندازه: 5/ 18* 30 سم [آستان قدسف: 19- 159] 3948. تهران؛ دانشكده ادبيات تهران؛ شماره نسخه: 67 خط: نسخ، بى كاتب، تا: 13 ربيع الثاني 1181 ق؛ (75342)؛ [ادبيات تهران: ف: 3- 86] 3949. قم؛ مؤسسه حضرت آيه الله العظمى بروجردى؛ شماره نسخه: 124 خط: نسخ، بى كاتب، تا: ربيع الاول 1234 ق؛ عناوين در متن و حاشيه شنگرف،؛ جلد: تيماج مشكى بدون مقوا، تعداد صفحات: 168 برگ، 27 س سطر، اندازه: 28* 5/ 18 سم [مؤسسه آيه الله بروجردى: ف: 1- 85] 3950. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1536 آغاز نسخه: الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس رب الملائكه و الروح ...؛ انجام نسخه: كان اقوى حرا و يبسا و الحمد لواهب الالباب و الصلوه على محمد و آله الطيبين الطاهرين اجمعين. خط: نسخ متوسط، بى كاتب، تا: 1284 ق؛ فهرست كامل ابواب در آغاز كتاب ذكر شده است و شامل حواشى از كتاب كفايه منصورى و كناش و حواشى ديگرى بى امضاء مى باشد. شماره دفتر 12913؛ كاغذ: ايرانى آهاردار، جلد: تيماجى قرمز، تعداد صفحات: 694 صفحه، 18 سطر، قطع: خشتى، اندازه: 15* 18 سم [شورا: ف: 4- 237] 3951. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 1962 آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق جنّ (كذا) و الانس ربّ الملائكه و الروح الذى ظهر منه بدايع الموجودات.؛ انجام نسخه: و ينبغى ان يوكل محتورا ... خط: شكسته نستعليق، كاتب: تنكابنى، صالح بن محمد تقى، تا: ذى حجه 1288 ق؛ واقف: غياثى، تاريخ وقف: بهمن 1338؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 228 برگ، 18 سطر، قطع: خشتى، اندازه: 5/ 21* 17 سم [جامع گوهرشاد: ف: 5- 345] 3952. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 22 آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم الحمدلله الواحد الماجد السبوح ...؛ انجام نسخه: قبل ان الجوز فاد زهر له السكنبيج حار لذاع تقبل بحديد و اصله من المعطسات مقاله 1 تا 3؛ خط: شكسته نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 13، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ مقاله چهارم و پنجم را فاقد است.؛ تعداد صفحات: 535 صفحه، 17 سطر 8* 8/ 5 سطر، اندازه: 5/ 14* 22 سم [نشريه: 3- 369] 3953. مشهد؛ دانشكده ادبيات مشهد؛ شماره نسخه: 184 فرخ آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الواحد الماجد السبوح خالق الجن و الانس .... اما بعد فلايخفى على راى ذوى العقول؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 9 و 10؛ قسمتهايى از آغاز و انجام نسخه كسرنويسى شده، عنوان شنگرف، كاغذ دولت آبادى، در صفحه عنوان يادداشت تملك از عبدالله جيلانى، و محمد قاسم موسوى طبيب آمده؛ جلد: تيماج عنابى، تعداد صفحات: 210 برگ، 27 سطرى 17* 10 س سطر، قطع: پستى، اندازه: 22* 14 سم [ادبيات مشهد: ف:- 53] 3954. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 6781 خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ گويا برگ آخر نسخه افتاده است، نسخه قديم و نفيس، عناوين و نشانيها شنگرف يا مشكى درشت، روى برگ اول چند تملك و مهر ناخوان و تملك قاسم بن مرتضى الحسينى و سيد ميرزا خلف حكيم مير على و مهر ديده ميشود، نسخه را موريانه خورده و فرسوده است؛ جلد: مقوائى عطف تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 268 برگ، 25 سطر، اندازه: 26* 15 سم [مرعشى: ف: 17- 322] 3955. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 2/ 6797 خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ عناوين شنگرف، بر فراز صفحه اول اين كتاب تملكى به تاريخ شوال 1297 در تبريز ديده ميشود؛ جلد: مقوائى عطف تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 264 برگ، 33 پ- 297 ر، مختلف سطر، اندازه: 34* 21 سم [مرعشى: ف: 17- 334] 3956. اسلام آباد؛ خزانه مفتى؛ شماره نسخه: 467 خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ و النسخه كامله؛ تعداد صفحات: 234 برگ، 21 سطر سطر، اندازه: 23* 5/ 15 سم [خزانه مفتى: 5- 150] 3957. موصل؛ مكتبه الاوقاف العامه (موصل)؛ شماره نسخه: 2/ 21 آغاز نسخه: الحمدلله رب العالمين الواجد الماجد السبوح خالق الجن و الانس رب الملائكه و الروح.؛ بى كاتب، بى تاريخ؛ صفحاته الاولى خاصه بفهارس محتوى المخطوطه و هى مضافه مع مقدمه المخطوطه الى الاصل.؛ تعداد صفحات: 360 برگ،، اندازه: 18* 5/ 12 سم [الاوقاف العامه-موصل: 1- 160] 3958. موصل؛ مكتبه الاوقاف العامه (موصل)؛ شماره نسخه: 2/ 18 آغاز نسخه: الحمدلله الواحد الماجد؛ انجام نسخه: قال اسحق انه يضرب بالمثانه ... بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ تعداد صفحات: 127 برگ،، اندازه: 22* 16 سم [الاوقاف العامهموصل: 3- 81] 3959. تبريز؛ ملى تبريز؛ شماره نسخه: 3480 آغاز نسخه: الحمدلله الواحد الاحد السبوح خالق الجن و الانس رب الملائكه و الروح ... الخ؛ انجام نسخه: دزور يلصق قطع السيف و السكين و يحبس الدم يوخذ صبروا نزروت و دم الاخوين و زنجا و اشق و راتيخ اجزا سوا يدق و ينحل و يستعمل و الله اعلم خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ مندرجات بالا خلاصه مطالب متن كتاب است و در حاشيه كتاب تذكره الكحالين عيسى بن على كحال و محرم نامه و رساله اى در جراحات دهان و دندان و علاج آن و رساله اى در انواع صداع (دردسر) و رساله اى در حمل زنان و مطالب متفرقه ديگر را نوشته اند؛ جلد: چرمى كهنه 19/ 5* 26، تعداد صفحات: 412 برگ، 15- 17 س سطر [ملى تبريز: ف: 1- 401] 3960. تهران؛ دانشكده الهيات تهران؛ شماره نسخه: 111 آغاز نسخه: بعده و الحقنه لاتوثر فى هذا النوع فان كفى والاعواج ايضا و فى عينه؛ انجام نسخه: و قشور اصل الكزبره و دقيق الكرسنه اجر اسوا بالشربت او بما العسل و زهره الحشى من يوما ماته و ربما كفى فيه استعمال الملح و الخل على موضع القضه والله اعلم بالصواب و الوافى خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 9 و 10؛ نزديك به نيمى از آغاز كتاب نونويس، عنوان و نشان شنگرف و مشكى درشت. حواشى با نشانه «س، شرح، كناش خليل» مالك مراد طباطبايى و محم على ميرزا پسر ملك آراى پسر فتحعلى شاه و او در پايان نوشته كه نسخه حاوى صغير است و محمد زكرياى رازى بدستور عضدالدوله ديلمى از حاوى كبير خود خلاصه نموده است (؟) با تاريخ 1269 درهامشها نشانه مقابله نسخه ديده مى شود.؛ كاغذ: نيمه يكم اصفهانى و نيمه دوم سمرقندى، جلد: تيماج سرخ مقوايى، تعداد صفحات: 93 برگ، 25 و 27 سطر 11* 16 سطر، اندازه: 16* 23 سم [دانشكده الهيات تهران: ف:- 538] 3961. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 24 آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم. الحمدلله الواحد الماجد؛ انجام نسخه: فى ذالك الحال ان يطلى الروادع فوق موضع الورم لمينع عن الانفاب خط: تحريرى، بى كاتب، بى تاريخ؛ مشخصات: تمام مقاله اول و دوم بيست و يك سطر از مقاله سوم را دارد و براى بقيه آن به مجلد دوم شماره (25) رجوع شود. صفحات اول كتاب وصالى شده و قسمتى از متن را گرفته است. كتاب به خطوط مختلف نوشته شده است.؛ تعداد صفحات: 209 صفحه، 24- 26 سطر 12/ 5* 14 سطر، اندازه: 18* 5/ 24 سم [نشريه: 3- 45] 3962. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 13004 آغاز نسخه: الحمد لله الواحد الماجد، السبوح الق الجن و الانس، رب الملائكه و الروح ... اما بعد: فلا يخفى على ردى ذوى العقول ان علم الطب اشرف من ساير العلوم.؛ انجام نسخه: التاسع و الاربعون فى اللحوم: اللحوم كلها حاره رطبه ... الرقيق و الغليظ و الحار و اليابس و ليس من طعام اهل الكد و التعب ... افتاده خط: نسخ، بى كاتب، تا: اواخر سده 8 ه-؛ عنوانها و نشانى ها: قرمز، نسخه نفيسى است، در حاشسيه تصحيح شده و اندكى حاشيه نويسى دارد، برخى عناوين در حاشيه به شنگرف آمده، تملك «حسن الحسينى الموسوى» به تاريخ 1292 ه-، در برگ نخست، ومهر مربع «افوض امرى إلى الله، عبده محمد كاظم 1086» در برگ 3 آمده، برگها رطوبت ديده و برخى از مطالب بر اثر رطوبت وفرسودگى آسيب ديده است، برخى در انجام آسيب جدى ديده و مرمت گرديده است، مهر پدرم حضرت آيت الله العظمى مرعشى نجفى در آغاز و انجام آمده است.؛ كاغذ: شرقى، جلد: تيماج مشكى ضربى مجدول با ترنج گل. 22/ 5* 13/ 5، تعداد صفحات: 239 برگ، 27 سطر، اندازه: 17* 5/ 9 سم [مرعشى: ف: 33- 17] 3963. همدان؛ دانشگاه بوعلى؛ شماره نسخه: 46 خط: نسخ خوش، بى كاتب، بى تاريخ؛ نسخه قديم و نفيس، عناوين شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و گاهى حاشيه نويسى دارد، برگها نامرتب صحافى شده است؛ جلد: تيماج سبز، تعداد صفحات: 96 برگ، 29 سطر، اندازه: 26* 19 سم [اوراق عتيق: 36- 329] 3964. تهران؛ مهدوى، اصغر (دكتر)؛ شماره نسخه: 488 كامل شده.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: سده 8 و 9؛ [نشريه: 2- 149] 3965. حضرموت؛ مكتبه الاحقاف؛ شماره نسخه: 16- مجموعه ع الكاف آغاز نسخه: الحمدلله، الواحد الماجد السبوح، خالق الجن و الإنس، رب الملائكه و الروح ... أما بعد، فلايحفى على رأى ذوى العقول أن علم أشرف من سائر العلوم ...؛ انجام نسخه: و أما لحوم السمك المالحه تلطف الأخلاط الغليظه و تقطعها تقطيعاً قوياً ... و ينبغى أن يؤكل مفوراً. بى كاتب، بى تاريخ؛ نسخه كتبت بخط عتيقه، و العناوين بالحمره، و بها آثار رطوبه و احتراق و ترميم، و توجد بعض التعليقات. مكتبه الأحقاف، مجموعه ع الكاف.؛ تعداد صفحات: 271 برگ، 21 سطر، اندازه: 18* 25 سم [مكتبه الاحقاف- ف: 2- 1119] 3966. باكو؛ فرهنگستان علوم؛ شماره نسخه: بدون شماره بى كاتب، بى تاريخ؛ [نشريه: 9- 206] 3967. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 357 خط: نستعليق، كاتب: شيرازى عيارى، ركن الدين، تا: در ميانه هاى شوال 895 ق؛ عنوان شنگرف، جدول زر و لاجورد، باسرلوح زيبا، با فهرست، با تملك سليمان طبيب خاصه و محمد سعيد طبيب با خط و مهر او «رضاى تو خواهد محمد سعيد» از كتب كاتب زاده محمد رفيع سر اطباى خاصه، (14187)؛ كاغذ: سفيد، جلد: تيماج قهوه اى ضربى مقوايى زركوب زنجيره دار عطف تيماج قهوه اى.، تعداد صفحات: 413 برگ، 19 سطر 6* 13 سطر، اندازه: 11* 20 سم [سنا: ف: 1- 181] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1133).

مقالات ولايتي، علي اكبر (1393). نجم الدين شيرازي، محمود بن الياس (شيراز- همان جا 730 ق)، تاريخ علم در فرهنگ و تمدن اسلام و ايران، كتاب اول، جلد اول. تهران: شركت انتشارات علمي و فرهنگي.

[فهرست آستان قدس 19/ 144- 160؛ كشف الظنون 1/ 628؛ الذريعه 6/ 236 و 6/ 80؛ الفبايى آستان قدس/ 213؛ مرعشى 16/ 284 و 33/ 17 و 17/ 322 و 17/ 334 و 26/ 147؛ نشريه 3/ 369 و 11/ 124؛ مجلس 11/ 138؛ المستدرك على الكشاف جبورى ص 307؛ كتابخانه ملك 1/ 184 و 8/ 90؛ دانشگاه بوعلى ص 40؛ كتابخانه مجلس سنا 1/ 1 (نشريه 226: 2) و 1/ 81 (موزه بريتانيا ص 548 ش 808 فهرست)؛ مجلس سنا 1/ 181؛ الهيات تهران ص 538 آدبيات تهران 3/ 86؛ مجلس شورا 4/ 237 و 20/ 225؛ زركلى 7/ 166؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى 1/ 87؛ نشريه 3/ 369 و 9/ 206؛ ره آورد 41- 46؛ مجلس شورا 11/ 138 و 17/ 65 و 19/ 1 و 19/ 207 و 19/ 279؛ مجلس 4/ 237؛ كشف الظنون 1/ 418؛ بروكلمان (ذيل 2) 298 پزشكى 42- 46؛ معهد المخطوطات 5/ 311؛ مجله معهد الخطوطات 5/ 311؛ پزشكى: (41- 46 نشريه مركزى 3/ 368 شدالازار؛ كتابخانه ملى تبريز 1/ 401؛ دانشگاه تهران 8/ 158 و 8/ 270 و 17/ 155 و 16/ 248؛ ره آورد ص 41- 46 ش 21- 25؛ موسسه آيه الله بروجردى 1/ 85؛ اصغر مهدوى 2/ 149؛ نشريه 5/ 299 و 11/ 895؛ چهار كتابخانه مشهد ص 285؛ ظاهريه طب 365؛ التراث العربى 2/ 368؛ معجم المطبوعات 2/ 1176؛ اعلام زركلى 7/ 166؛ معجم المولفين 12/ 153؛ دانشگاه اصفهان 2/ 594؛ شورا 2/ 146/ 24؛ الطب الصيدليه ص 88؛ فهرستواره منزوى 5/ 3409؛ رايانه آستان قدس؛ خزانه مفتى 5/ 150] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1133).