281

معتمد في الادويه المفرده

al-mutamad fi-l adwiya-til mufrada

رسولي، يوسف بن عمر، 616- 694هـ. ق. rasuli،yusof ebn-e emar

قرن 7هـ. ق.

ناشناخته

ناشناخته

بسم الله الرحمن الرحيم اوجد الاسباب بحكمه و ابتدع المخلوقات اظهار القدره و فضل الانسان علي ساير الحيوانات برحمته

(ناقص) ذكره في حرف العين تام طاير معروف و هو ... و قد ذكره ...

ندارد

تك متني

عربي

308ص.

نستعليق

خوانا

ندارد

ندارد

British Library

33994-33997

OR 3738

فنخا

ميكروفيش , نسخه الكترونيكي

داروشناسي -- متون قديمي تا قرن 14 , پزشكي سنتي -- متون قديمي تا قرن 14 , پ‍زش‍ك‍ي‌ اس‍لام‍ي‌ -- م‍ت‍ون‌ ق‍دي‍م‍ي‌ ت‍ا ق‍رن‌ 14

طب، مفردات، ادويه مفرده، خواص دارو، ماهيت دارو، بدل‌هاي دارو، داروشناسي

پزشكي

مالك حقوقي (خريداري نسخه ديجيتال)

كامل

33994

دارد

25

انتهاي نسخه افتادگي دارد.

image/jpg

علي بن رسول تركماني يمني

1. ﺷﻔﺎﺀ ﺍﻟﻐﻠﻴﻞ ﻓﻲ ﻣﺪﺍﻭﺍﺓ ﺍﻟﻌﻠﻴﻞ، - ، - ، ﺝ21، ﺹ91. 2. ﻃﺮﻓﺔ ﺍﻻﺻﺤﺎﺏ ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺍﻻﻧﺴﺎﺏ، - ، - ، ﺝ22، ﺹ5. 3. ﺍﻟﻌﻘﺪ ﺍﻟﻨﻔﻴﺲ ﻓﻲ ﻣﻔﺎﻛﻬﺔ ﺍﻟﺠﻠﻴﺲ، - ، - ، ﺝ22، ﺹ62. 4. ﺍﻟﻤﺨﺘﺮﻉ ﻓﻲ ﻓﻨﻮﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﺼﻨﻊ، - ، - ، ﺝ28، ﺹ563. 5. ﺍﻟﻤﻌﺘﻤﺪ ﻓﻲ ﺍﻻﺩﻭﻳﺔ ﺍﻟﻤﻔﺮﺩﺓ، - ، - ، ﺝ30، ﺹ306. (فنخا، ج 35، ص 840).

كتاب «المعتمد في الادوية المفردة» تاليف علي بن رسول تركماني يمني (متوفي 694 ق) از جمله آثاري است كه در شناخت مفردات مورد استفاده در پزشكي سنتي نگاشته شده است. اين اثر بيش از آنكه تاليفي مستقل باشد، گزيده‌اي از چند كتاب ديگر در اين موضوع است. مؤلف در مقدمه كتابش در اين باره مي‌گويد: «همانا من اين كتاب را از كتب مفصل اختصار نمودم؛ به اين شيوه كه تطويل و اطناب‌ها را به كناري نهادم و تنها مفرداتي را ذكر كردم كه در دست است و پيدا كردن آن كار چندان سختي نيست». با اين حال نگاهي به مطالب نشان مي‌دهد كه وي علاوه بر اختصار اين منابع، خود نيز مطالبي بر كتاب افزوده است؛ از جمله مي‌توان به نگاشته او درباره آطريلال و آرغيس مراجعه كرد تا صدق اين مدعا روشن شود. كتاب با شرح حال مصنف و يك مقدمه به قلم او آغاز شده است. پس از آن مفردات بر اساس حروف الفبا تدوين يافته است. مؤلف در ابتدا عنوان مفرد مورد نظر را مي‌نويسد. آنگاه بر اساس منابعي كه در مقدمه معرفي كرده ماهيت خواص و طبيعت آن را مي‌نويسد و در آخر بدل يا بدل‌هاي آن را نام مي‌برد. پاورقي‌هاي اين اثر كه برگرفته از كتاب‌هاي ادويه شناسي است بيشتر به تكميل يا توضيح مطالب مؤلف اختصاص دارد. در آخر اين اثر نيز فهرستي در تفسير بعضي از ادويه و فهرست مطالب آمده است (ويكي فقه، مدخل «المعتمد في الادوية المفردة). كتاب گزيده و مختصرى است از الجامع لقوى الاغذيه و الادويه و المنهاج ابن جزله و كتاب حبيش تفليسى و الابدال زهراوى و ابن جرار. «دانش پژوه» «استخرج محتويات كتابه هذا من العشاب الجامع لقوى الأدويه و الأغذيه لابن البيطار، و المنهاج لابن جزله، و كتاب التفلس و آخرين، و رتبه على حروف المعجم ليكون أقرب تناولًا، و قد وضع لكل كتاب استقى منه و نقل عنه رمزاً خاصاً يدل عليه» (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3515).

مؤلف در اين كتاب ابتدا عنوان مفرد مورد نظر را مي‌نويسد. آنگاه بر اساس منابعي كه در مقدمه معرفي كرده ماهيت خواص و طبيعت آن را مي‌نويسد و در آخر بدل يا بدل‌هاي آن را نام مي‌برد (ويكي فقه، مدخل «المعتمد في الادوية المفردة).

اين اثر بيش از آنكه تاليفي مستقل باشد، گزيده‌اي از چند كتاب ديگر در اين موضوع است. نويسنده كتاب، طبيب و يا پزشكي صاحب تجربه نيست از اين رو چيز چنداني از خود نمي‌نويسد، بلكه وي با طب و گياه شناسي آشناست و اين آشنايي از سويي و از سوي ديگر علاقه شخصي مؤلف باعث شكل گيري اين اثر شده است. البته آنچه گفتيم چيزي از ارزش اين اثر نمي‌كاهد چرا كه اولا ذوق و سليقه مؤلف و نيز آشنايي او سبب شده آنچه وي گردآوري كرده اثري قابل استفاده براي بسياري حتي پزشكان صاحب تجربه شود. ثانيا بعضي از منابع كه مؤلف از آنها نقل كرده مثل كتاب الابدال زهراوي و يا ابدال ابن جزار امروزه چندان در دسترس بسياري نيست و در حقيقت اين اثر سبب شده كه تحقيقات پزشكان پيشين به فراموشي سپرده نشود.مزيت ديگر اين اثر شيوه اختصار آن است. در توضيح اين شيوه بايد بگوييم كه اگر كسي به كتب دواشناسي طب سنتي از جمله جامع ابن بيطار مراجعه كند درمي يابد كه نيمي بلكه بيش از نيمي از آنچه در اين كتب آمده يا امروزه در هيچ منبعي يافت نمي‌شود و يا دسترسي به آن بسيار مشكل است. علاوه بر آن گاه مطالبي در اين كتب آمده كه به افسانه و خرافه بيشتر شبيه است تا مطلب علمي، از اين رو بسياري از اين كتاب‌ها چندان مورد توجه قرار نمي‌گيرند و يا باعث سردرگمي خواننده مبتدي مي‌شوند. بنابراين پالايش آنها و البته توسط شخصي آشنا و مطلع، كاري لازم و ضروري به نظر مي‌رسد كه مؤلف در اين اثر آن را پي گيري كرده است (ويكي فقه، مدخل «المعتمد في الادوية المفردة).

كتاب فاقد فهرست مندرجات و فصل بندي مرسوم است. كتاب با شرح حال مصنف و يك مقدمه به قلم او آغاز شده است. پس از آن مفردات بر اساس حروف الفبا تدوين يافته است.

كمبود ندارد.

مؤلف در نگارش اين اثر از كتاب حكيم فاضل عبدالله بن بيطار مغربي معروف به الجامع لقوي الادويه و الاغذيه استفاده نموده است و علامت اختصاري «ع» را براي آن برگزيده است. همچنين از كتاب منهاج تاليف ابن جزله با علامت اختصاري «ج» و كتاب حكيم ابو الفضل حسن بن ابراهيم تفليسي با علامت «ف» و كتاب ابدال زهراوي با علامت «ز» و كتاب ابدال احمد بن خالد بن جزار بهره برده است (ويكي فقه، مدخل «المعتمد في الادوية المفردة).

نسخه هاي ديگر اثر با مشخصات زير چاپ و يا تصحيح شده است: المطبوعات الميمنيه، 399ص، 1329ق؛ بيروت، دار المعرفة للطباعة والنشر، 595ص+ م6ص+ ف32ص، 1395ق. (فهرست كتابخانه ملي ايران)

12382. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 6850 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله الذى [ا] وجد الاشياء بحكمته و ابدع المخلوقات باظهار قدرته.؛ انجام نسخه: المختصر الجامع لقوى الاغذيه و الادويه و بالله التوفيق. خط: نسخ كم نقطه، بى كاتب، تا: اواخرقرن 8؛ كاتب نامعلوم. عناوين و اسامى ادويه به شنجرف و زنگار. دو ورق ابتدا و ورق آخر نونويس (مورخ سنه 1104).؛ واقف: ملكزاده كوثر (دره السلطنه)، تاريخ وقف: آبان 1326؛ كاغذ: حنائى، جلد: تيماج ضربى با ترنج و سرترنج و جدول، تعداد صفحات: 174 برگ، 27 سطر، اندازه: 19* 27 سم [آستان قدس- ف: 19- 532] 12383. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 39 آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم. الحمدلله الذى اوجد الاشياء بحكمه و ابتدع المخلوقات اظهارا لقدرته ...؛ انجام نسخه: وافق الفراغ من زبره وقت الضحى من يوم الخميس سابع عشر من شهر جمادى الاخره من شهور سنه اثنين و الف من الهجره النبويه على صاحبها افصل الصلوه و السلام لرسم الفقيه؟ المقام السامى العالى المولوى الاجلى فخرالدين و العين الناظره؟ فى الروساء البسلا الاكريمين عبدالله بن يحيى بن محمد بن عمرو مدالله مدته و حوشى من جميع الاذى مهجه آمين آمين آمين خط: نسخ، بى كاتب، تا: چاشت روز پنجشنبه 17 جمادى الثاني 1002 ق؛ براى عبدالله بن يحيى بن محمد بن عمر. كتاب در ادويه مفرده به ترتيب حروف معجم است و چنان كه مولف در مقدمه آورده تلخيصى است از كتب زير: 1- المفردات يا الجامع لقوى الادويه و الاغذيه تاليف عبدالله بن بيطاره مغربى معروف بالعشاب كه به علامت (ع) نموده شده است. 2- المنهاج تاليف ابن جزله به علامت (ج) 3- كتاب ابى الفضل حسن بن ابراهيم تفليسى به علامت (ف) 4- ابدال زهراوى به علامت (ز) 5- ابدال احمد بن ابى خالد المعروف به ابن الجرار (شبث بن الجرار) بدون علامت.؛ تعداد صفحات: 543 صفحه، 18 سطر، اندازه: 20* 31 سم [نشريه: 3- 384] 12384. صنعا؛ دار المخطوطات و المكتبه الغربيه بالجامع الكبير؛ شماره نسخه: 2762 آغاز نسخه: بعد البسمله و الديباجه، و بعد: فإنى اختصرت هذا الكتاب من كتب كبار جمعت التطويل و الإسهاب، و لم أذكر إلا الموجود دون ما يعسر على الطلاب ...؛ انجام نسخه: ... الياقشيا و هو: صمغ الشذاب الجبلى، و هو حار يابس، يسهل البلغم، و قد تقدم ذكر الياقشيا فى مواضعه من هذا الكتاب، و ها هنا انتهى الغرض المقصود من كتاب المعتمد المختصر الجامع لقوى الأغذيه و الأدويه، و بالله التوفيق. خط: نسخ، بى كاتب، تا: يوم الجمعه 22 شعبان 1116 ق؛ و قد طبع هذا الكتاب عده طبعات.؛ تعداد صفحات: 298 برگ، 27 سطر، اندازه: 21* 31 سم [مخطوطات اليمنيه: 2- 1351] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3515).

مقالات ميرحيدري، رضا؛ اسماعيلي صابر، سيد سعيد؛ شعيري، محمدرضا؛ غلامي فشاركي، محمد (1397). بررسي و اولويت‌بندي گياهان دارويي موثر بر تقويت حافظه از ديدگاه طب سنتي ايراني. تاريخ پزشكي، 35 ، 8 - 19.

[نشريه 3/ 384؛ ره آورد 80؛ برلين 6426؛ قاهره 6/ 41] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج5، ص: 3515)

نسخه رنگي اثر در آدرس زير موجود است: https://www.qdl.qa/en/archive/81055/vdc_100061762550.0x000001