534

الرساله الذهبيه

طب الرضا= الذهبيه الطبيه= الرساله المذهبه= ذهبيه

ar-r.-ud dahabiyya= tibb-ur rida= ad-dahabiyyat-ut tibbiya= ar-r.-ul mudhaba

علي بن موسي (ع)، امام هشتم، 153- 203هـ. ق. 'ali ebn-e musa, emam-e hastom (771- 819)

قرن 3هـ. ق.

ناشناخته

ناشناخته

من بحار الانوار من تصانيف مولانا و مقتدانا مولانا محمدباقر مجلسي قدس سره باب آخر في الرساله المذهبه المعروفه بالذهبيه اقول وجدت بخط شيخ الاجل الافضل العلامه ... علي بن عبدالمعالي الكركي جزاء الله سبحانه ... بسم الله الرحمن الرحيم الرساله الذهبيه في الطب التي بحث بها الامام علي بن موسي الرضا (ع)

التوفيق نيق و نمّق و ذبر و زبر زوبرً الزبور الديني و الزبر الاسلامي بيده الجنانيه الداثره الفقير اللامذه بفناء ربه العائذه

ندارد

تك متني

عربي

44ص.

نستعليق

خوانا

ندارد

ندارد

British Library

44077

OR 8288/2

فنخا

ميكروفيش , نسخه الكترونيكي

پ‍زش‍ك‍ي‌ اس‍لام‍ي‌ -- م‍ت‍ون‌ ق‍دي‍م‍ي‌ ت‍ا ق‍رن‌ 14 , ب‍ه‍داش‍ت همگاني‌ -- م‍ت‍ون‌ ق‍دي‍م‍ي‌ ت‍ا ق‍رن‌ 14 , داروشناسي -- متون قديمي تا قرن 14

طب، تغذيه، حفظ الصحه، دارو، بهداشت، سلامتي، اعضاي بدن، بيماري‌ها، خواص خوراكي‌ها و آشاميدني‌ها و گياهان، پيش‌گيري از بيماري، درمان، منشأ درد، دستور العمل، اغذيه، اشربه، ادويه‌

610

پزشكي

مالك حقوقي (خريداري نسخه ديجيتال)

كامل

44077

دارد

19

افتادگي ندارد.

image/jpg

ابوالحسن على بن موسى عليهما‌السلام (148–203ق)، ملقب به رضا، امام هشتم از ائمۀ اثني‌عشر عليهم‌السلام و دهمين معصوم از چهارده معصوم عليهم‌السلام است كه به مدت 20 سال عهده‌دار امامت بود. سال تولد آن حضرت را 148 و 153ق و ماه تولد ايشان را ذوالحجة و ذوالقعدة و ربيع‌الاول گفته‌اند و مشهور آن است كه روز تولد آن حضرت «يازدهم ذوالقعدة» بوده است. كنيۀ آن حضرت «ابوالحسن» بوده است و چون حضرت امير عليه‌السلام نيز مكنى به ابوالحسن بوده‌اند حضرت رضا عليه‌السلام را ابوالحسن ثانى گفته‌اند. مشهورترين لقب ايشان «رضا» بوده است كه بنابر روايتى در عيون اخبار الرضا (13/1)، علت ملقب بودن آن حضرت به «رضا» اين بوده است كه «رضي به المخالفون من أعدائه كما رضي به الموافقون من أوليائه و لم يكن ذلك لأحد من آبائه عليهم‌السلام فلذلك سمي من بينهم بالرضا...»، يعنى هم دشمنان مخالف و هم دوستان موافق به (ولايت عهد او) رضايت دادند و چنين چيزى براى هيچ يك از پدران او دست نداده بود، از اين رو در ميان ايشان تنها او به «رضا» ناميده شد. در كتب معتبر، از جمله در عيون اخبار الرضا، نصوص و دلايل امامت آن حضرت مذكور است و در همين كتاب (23/1 به بعد) وصيت نامۀ مفصلى از حضرت امام موسى كاظم عليه‌السلام مندرج است (ويكي نور، مدخل «امام رضا عليه السلام»)

علي بن موسي الرضا (ع) امام هشتم امام رضا(ع) ثامن‌الحج Alī ibn Mūsā ar-Riḍā Ali al-Ridha

صحيفة الإمام الرضا‌ عليه‌السلام طب الرضا، طب و بهداشت از امام علي بن موسي الرضا عليه‌السلام مسند الرضا عليه‌السلام (ويكي نور، مدخل «امام رضا عليه السلام»)

ام‍ام‌ ع‍ل‍ي‌ب‍ن‌ م‍وس‍ي‌ال‍رض‍ا (ع‌) - ب‍ه‌ گ‍ف‍ت‍ه‌ م‍ش‍ه‍ور - رس‍ال‍ه‌ ح‍اض‍ر را در ب‍ي‍ان‌ ح‍ف‍ظ ص‍ح‍ت‌ م‍زاج‌ و ت‍دب‍ي‍ر آن‌ ب‍ا خ‍وراك‍ي‍ه‍ا و ن‍وش‍ي‍دن‍ي‍ه‍ا و داروه‍ا و اع‍م‍ال‌ م‍ن‍اس‍ب‌ دي‍گ‍ر ب‍ه‌ م‍ام‍ون‌ خ‍ل‍ي‍ف‍ه‌ ع‍ب‍اس‍ي‌ ارس‍ال‌ ف‍رم‍ود (فهرست كتابخانه ملي ايران)

در اين نامه كه آنرا از امام هشتم (ع) دانسته اند از بهداشت گفتگو شده است. اينك آنچه درباره راوى آن گفته اند و آنچه از متن بر مى آيد در اينجا ياد مى گردد: شيخ طوسى (385- 460) در فهرست (چاپ 1356 نجف ص 146) ميگويد كه رساله ذهبيه از ابو عبدالله محمد بن حسن بن جمهور قمى (يا عمى عربى) بصرى ميباشد و همه روايتهاى او را بجز آنچه غلو آميز است يا آميختگى دارد گروهى براى ما روايت كردند بدينگونه: از ابى جعفر محمد بن على بن حسين بن موسى بن بابويه قمى (م 381) از پدرش ابوالحسن على (م 329) از سعد بن عبدالله (قمى م 299 يا 300) از احمد بن حسين بن سعيد از محمد بن جمهور و نيز از همان ابن بابويه از (ابوجعفر) محمد بن حسن بن (ابى يزيد احمد بن) وليد (قمى م 343) از حسن بن متيل از محمد بن احمد علوى از عمر كى بن على از همان محمد بن جمهور- از گفتار ابن الغضائرى و شيخ طوسى و كشى و نجاشى و علامه حلى و ابن طاوس و ابن داود برميآيد كه ابن جمهور صدو ده سال بزيست و از كتابهاى او ملاحم كبير و الواحده و صاحب الزمان و رساله مذهبه و نوادر الحج و ادب العلم است و او غالى و ضعيف در حديث و فاسد در مذهب بوده است و چيزى از او نتوان نوشته و شعرى سرود كه حرامهاى خدا را در آن روا بداشت و آنرا ابن الغضائرى بديد. او را راوى امام هشتم نيز نوشته اند. مامقانى درباره او گويد: «هو ممن افسده الدهر فلا يصلحه العطار» شيخ حر عاملى در پايان امل الامل (ص 516) و در هدايه دوم ميگويد كه فقه و طب رضوى را جامع و راوى دانسته نيست و نتوان بدانها گرائيد. بگفته نجاشى و علامه، حسن پسر او كه بمراسيل اعتماد دارد و از ضعفا نقل ميكند از پدر راستگوتر است. ابن شهر آشوب (م 588) در معالم العلما (چاپ تهران سال 1353 ص 92) در سرگذشت ابن جمهور ميگويد كه رساله مذهبه از او است و منتجب الدين در فهرست ميگويد كه سيد فضل الله بن على راوندى گزارشى بر آن بنام «ترجمه العلوى للطب الرضوى» نوشته است. سيد عبدالله سبر نيز آنرا گزارش نموده همين ذهبيه در بمبئى بچاپ رسيد (حاشيه فهرست طوسى ص 146). مجلسى در بحار ج 4 ص 554- 567 چاپ 1305 ايران آنرا بدو روايت آورده سپس گزارش نمود و با سخنان پزشكانى مانند رازى و شيخ در قانون و با گفتار ستاره شناسان سنجيد. او ميگويد كه اين رساله در دست دانشمندان بوده مگر اينكه نسخه هاى آن كه بما رسيد يكنواخت نيست. يك روايت مجلسى از خط محقق نورالدين على بن عبدالعالى كركى م 940 است. روايت ديگرى او از كتاب يكى از دانشمندان است بدو سند يكى از موسى بن على بن حابر سلامى از سديد الدين يحيى بن محمد بن عليان خازن از ابو محمد حسن بن محمد بن جمهور دوم از هرون بن موسى تلعكبرى از محمد بن هشام بن سهل از حسن بن محمد بن جمهور از پدرش كه امام رضا (ع) را ميشناخت و هميشه با او بود و هنگاميكه امام از مدينه بخراسان ميآمد تا اينكه در طوس در 49 سالگى در گذشت با او بوده است. ابن جمهور ميگويد كه امام در نيشابور نزد مأمون بود و گروهى از پزشكان مانند يوحنا بن ماسويه (م 243) و جبرئيل بن بختيشوع ترسا (م 213) و صالح بن بهله هندى و ديگران در آنجا بودند و از پزشكى سخن بميان آمد. در نسخه ش 8/ 1033 ما بدينگونه روايت شده: «از ابوالحسن (در نسخه: جعفر بن عبدالله) دوريستى از راستگويان و دارد كه مامون دستور داده بود در هفته يك روز نزد او گرد آيند و گفتگوى علمى كنند. در يكى از اينروزها رشته سخن بدينجا كشيد كه تن مردمى چگونه ساخته شده و چهار طبيعت ناسازگار سركش را خداوند چگونه در آن گرد آورد و از پزشكى و بهداشت نيز ياد گرديد و همچنين از سود و زيان خوردنيها و بيماريهائيكه از آنها پيدا ميشود. همه در شگفت شدند و مأمون بامام هشتم گفت شما در اين باره چه ميگوئيد ما كه ناگزيريم براى پروردن تن خويش سود و زيان خوردنيها را بدانيم. امام فرمود من چيزهائى را خود آزمودم و درست بشناختم و گذشتگان نيز مرا بچيزهاى آگاه بساختند. من آنها را ميتوانم در يكجا گرد بياورم. مأمون روز ديگر نامه اى بامام نوشت و آن رساله را خواست در روايت مجلسى دارد كه مأمون هماندم ببلخ رفته و امام در نيشابور مانده بود و از آنجا بامام نامه نوشته و از او درخواست كه آنچه درباره خوردنيها و نوشيدنيها و خون گرفتن و سواك و گرمابه و نوره و باه خود آزموده يا از ديگران شنيده براى او بنويسد و امام اين نامه را چنين نوشت: نامه امير مؤمنان رسيد و دستوريكه دادند دريافتم و آنچه در اين مسئله ها كه ياد گرديد و خود آزمودم مينويسم. امام ميفرمايد كه خداوند براى هر دردى كه مؤمنان را بدان دچار ميكند داروئى آفريد و تن مردمى مانند كشورى است و دل در آن شاه است و حسها كاركنان او. در آغاز ميگويد از گفته هاى گذشتگان درباره بهداشت در فصلهاى سال و در ماههاى رومى در اينجا ميآورم سپس بسخنان امامان ميپردازم. امام پس از ديباچه دستور خوردنيها را ميدهد و مينويسد كه چگونه از كشمش مى حلالى ميتوان درست كرد و پس از دستور حجامت و فصد ميگويد كه از اين چيزها بايد پرهيز كرد: خوردن ماهى با تخم مرغ، شير با نبيذ، نمك و خوردنيهاى نمك دار پس از خون گرفتن، هميشه خوردن كليه گوسفند، برنج در شب كه چشم را كج ميكند و مانند اينها. امام اثر اينها را در قولنج و بواسير و دندان ياد كرد. از اين پس از گرمابه رفتن و بهداشت و آداب زناشوئى گفتگو شده و دارد كه خوب است پس از بودن با زن شستشوئى كرد و از موميائى اندكى خورد و شراب انگبين نوشيد. اين نامه بمأمون كه رسيد خواند و شاد گشت و دستور داد تا آنرا بآب زر بنويسند از اينروى «رساله ذهبيه» ناميده شد. امام در چند جا بمأمون امير مؤمنان گفته است. در اين رساله دارد خوب است بهر جا كه ميروند اندكى از خاك مرز و بوم خويش با خود بدارند و شب بهرجا كه فرود آيند كمى از آن خاك در آب بريزند و از آن پس از ته نشين شدن بنوشند. مجلسى در اينجا ميگويد كه رازى دستور ميدهد آب منزل پيش را با آب منزل بعدى بياميزند و آميختن خاك با آب را هم پزشكان گفته اند. در همين نامه دارد كه بهترين آب آنستكه از سور خاور بيايد. در اينجا مجلسى ميگويد كه اين با گفتار پزشكان نميسازد. اين بود آنچه دانشمندان درباره راوى و سند روايت ذهبيه و صحت استناد آن بامام (ع) گفته اند و پاره اى از نكته ها كه از متن برميآيد. با اينهمه در اينكه اين رساله از امام است يا نه بررسى بيشترى ميبايد. (محمد تقى دانش پژوه) در الذريعه چنين آمده: «اين رساله را علامه محمد باقر مجلسى بتمامه در مجلد السماء و العالم بحار الانوار آورده است و در بمبئى بچاپ رسيده، اولين بار به روايت محمد بن حسن بن جهور اعمى بصرى با سندش به امام رضا عليه السلام نقل شده و شيخ طوسى و ابن شهر آشوب آن را از تصانيف همين اعمى دانسته اند. گفته شده اين كتاب نخستين كتابيست كه در علم طب در اسلام تدوين شده و بر آن شروح و ترجمه هاى بسيارى نگاشته شده است». (سيد محمود مرعشى) منسوب به حضرت رضا (ع) كه براى مأمون عباسى، در بهداشت تندرستى، از راه خوراك و نوشيدنى ها، پوشاك، دارو، فصد، حجامت، مسواك، گرمابه و جز آنها ساخته است. در ذريعه 10/ 46 آمده است: كه مجلسى همه آن را در جلد «السماء و العالم» از «بحارالانوار» خود وارد كرده است. با ترجمه و گزارش هاى بسيار چند چاپش را به نام دوم (مشار، عربى 603) نشان داده است. براى ترجمه هاى فارسى، نك: فهرستواره 5/ 3473- 3475. (احمد منزوى) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج3، ص: 1641).

رساله اي است منسوب به حضرت رضا (ع) كه براي مأمون عباسي، در زمينه بهداشت تندرستي، از راه خوراك و نوشيدني ها، پوشاك، دارو، فصد، حجامت، مسواك، گرمابه و ... نوشته شده است (فنخا، جلد 16، ص 504). در ذريعه (10: 64) دارد كه آنرا نخستين كتاب پزشكى و بهداشت در اسلام پنداشته اند و براى همين بود كه مأمون دستور داده بود آنرا به آب زر بنويسند و «ذهبيه» ناميد. دانشمندان شيعى از سده چهارم تاكنون بر آن گزارش نوشته يا آنرا بپارسى و اردو درآورده اند. املاء يا تدوين آن منسوب است به امام على بن موسى الرضا در تعليمات پزشكى و بهداشتى (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج3، ص: 1639). همه اين اثر را مجلسي در «السماء و العالم» بحار الانوار آورده است. در «الفهرست» شيخ طوسي و «معالم العلماء» ابن شهر آشوب در معرفي آثار محمد بن حسن بن جمهور عمّي بصري، از كتاب «الرسالة المذهبه» نام برده شده است كه محمد بن حسن بن جمهور، آن‌ را از امام رضا (ع) روايت كرده است. نيز بنگريد به شماره بازيابي 2/4708 و 4/31174 در فهرست كتابخانه ملي ايران (فهرست كتابخانه ملي ايران). جامع اين رساله را حبيب نيشابورى و ابن السنى و عبدالملك بن حبيب ضبط كرده است. «معالم العلماء، چاپ تهران، ص 92»، مؤلف اين رساله را محمد بن حسن بن جمهور قمى بصرى دانسته و در فهرست شيخ طوسى (چاپ نجف) به جاى كلمه «قمى» «عمى» ضبط شده است. بالجمله اين رساله از كتب معروف و مشهور ميان اماميه است. علامه مجلسى آن را در جلد 14 بحار الانوار مندرج فرموده است. تفصيل بيشتر راجع به اين رساله را در مستدرك الوسائل (3. 335) ببينيد (مهدى ولايى).

مشهور است كه حضرت ثامن الحجج عليه السلام اين كتاب را درتعليم حفظ وسلامتى بدن وكيفيت تغذيه ونوع لباس پوشيدن واستعمال ادويه مفيد ومسائل ديگر از قبيل مسواك وحمام وحجامت وغيره، براى مأمون عباسى نوشته اند (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج3، ص: 1640). برخي مباحث اين كتاب عبارت است از: تمثيلات زيبايي درباره اعضاي مهم بدن مانند قلب، رگ‌ها، دماغ، دست‌ها، پاها، چشم‌ها، گوش‌ها، زبان و ...؛ مطالب متنوعي پيرامون بهداشت، بيماري‌ها، خواص خوراكي‌ها و آشاميدني‌ها و گياهان، و شيوه پيش‌گيري از بيماري و درمان آنها؛ بيان منشأ دردها و بيماري‌هايي كه بر هر يك از اعضاي بدن وارد مي‌شود؛ ارائه دستور العمل‌هايي متناسب با شرايط آب و هوايي در هر يك از اين ماه‌هاي آزار، نيسان، ايار، حزيران، تموز، آب، ايلول، تشرين اول، تشرين آخر، كانون اول، كانون آخر و شباط (فهرست كتابخانه ملي ايران).

در ذريعه (10: 64) دارد كه آنرا نخستين كتاب پزشكى و بهداشت در اسلام پنداشته اند و براى همين بود كه مأمون دستور داده بود آنرا به آب زر بنويسند و «ذهبيه» ناميد. دانشمندان شيعى از سده چهارم تاكنون بر آن گزارش نوشته يا آنرا بپارسى و اردو درآورده اند.

كمبود ندارد.

نسخه هاي ديگر اثر با مشخصات زير چاپ و يا تصحيح شده است: رساله مكرراً به فارسى ترجمه و شرح شده و نيز به چاپ رسيده است. اين اثر سال 1953م در بغداد و در ايران نيز بارها از جمله سال 1982م= 1361ش با تحقيق محمدمهدي نجف توسط مطبعه الخيام در قم به چاپ شده است (فهرست كتابخانه ملي ايران). چاپ: بغداد، ﻣﻄﺒﻌﺔ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ، 1953ﻡ.

5728. نجف؛ مؤسسه كاشف الغطاء العامه؛ شماره نسخه: 1090 كاتب: عبدالرحمن بن على، تا: 715 ق؛ تعداد صفحات: 12 صفحه، سطر [دليل المخطوطات كاشف الغطاء:- 107] 5729. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 2/ 1083 آغاز نسخه: بسمله و به نستعين أخبرنا أبو محمد هارون بن موسى التلعكبرى رضى الله عنه قال حدثنا محمد بن همام بن سهل رحمه الله عليه قال حدثنا الحسن بن محمد بن حمود (؟) قال حدثنى أبى و كان عالما بأبى الحسن على ابن موسى الرضا صلوات الله عليهما خاصاً به ملازماً لخدمته و كان معه ... فكتب اليه ابوالحسن (ع) كتاباً هذه نسخته بسم الله الرحمن الرحيم اعتصمت بالله أما بعد فانه وصل كتاب أميرالمؤمنين.؛ نسخه اصل: كتاب اول از كتابخانه شخصى مؤلف در قم.؛ خط: نسخ، كاتب: الدجى، عبدالرحمن بن عبدالحى، تا: 19 ذيحجه 715 ق؛ تعداد صفحات:، صفحه 245- 255، سطر [عكسى مرعشى: ف: 3- 167] 5730. قم؛ مركز احياء ميراث اسلامى؛ شماره نسخه: 2469 نسخه اصل: كتابخانه در نجف اشرف.؛ خط: نسخ، كاتب: الدجى، عبدالرحمن بن عبدالحى، تا: 19 ذى حجه 715 ق؛ عناوين به مشكى درشت؛ تعداد صفحات: 12 صفحه، سطر [عكسى مركز احياء: ف: 7- 80] 5731. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 30/ 1015 آغاز نسخه: بسمله ... هذه الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها ... الرضا ... الى المأمون ... فى حفظ صحه المزاج و تدبير الاغذيه و الاشربه و الادويه. قال الامام ... ان الله لم يبتل العبد المؤمن ببلاء ...- و من عمل بما وضعت فى كتابى هذا و دبربه جسده امن ... من كل داء ... و يمنحها اياه فالحمدلله رب العالمين الطيبين ... الطاهرين.؛ خط: نستعليق، كاتب: محمد بن سعدالله، تا: با تاريخ 913 ق؛ با عنوانهاى شنگرف؛ كاغذ: ترمه، جلد: تيماج، تعداد صفحات: 11 برگ، 76 پ- 86 پ، سطر، اندازه: 12* 5/ 17 سم [دانشگاه تهران: ف: 4- 767] 5732. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 4075- 195/ 20 آغاز نسخه: بسمله الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا عليه السلام الى المأمون العباسى فى حفظ ... يا اميرالفاسقين ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى جعل؛ انجام نسخه: وامر ان تكتب بالذهب وان تترجم بالرساله المذهبه كتبها احمد بن السهروردى حامداً لله تعالى * ... خط: نسخ زيبا معرب، كاتب: جهرمى، محمد بن محمود، تا: 977 ق؛ كاتب: علاء الدين محمد بن محمود جهرمى ازروى نسخه به خط احمد بن سهروردى؛ جلد: تيماج سرخ، تعداد صفحات: 46 برگ، 7 سطر، اندازه: 8* 14 سم [گلپايگانى- ف: 4- 2013] 5733. شيراز؛ ملى شيراز؛ شماره نسخه: ف 9/ 248 آغاز نسخه: بسمله و به نستعين- الرساله المذهبه فى حفظ الصحه و تدبير البدن لعلى بن موسى الرضا (ع)؛ انجام نسخه: الحمدلله خالق الانسان ملهم البيان- فرغ من تعليقها لنفسه العبد يحى بن احمد عريف سنه احدى و ثمانين و تسعمائه كاتب: عريف، يحى بن احمد، تا: 981 ق؛ مقدارى حاشيه دارد؛ تعداد صفحات: 7 برگ، 18 سطر، اندازه: 9* 14 سم [ملى فارس: 1- 225] 5734. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 2/ 14716 خط: نسخ مايل به نستعليق، كاتب: آمدى، عماد الدين بن عبدالسميع، تا: قرن 10؛ جلد: تيماج مشكى ضربى ساده بدون مقوا، تعداد صفحات:، 36 پ- 39 ر، سطرها مختلف سطر، اندازه: 3/ 17* 5/ 25 سم [شورا: ف: 41- 176] 5735. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 360 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: شب شنبه 8 ع 11004 ق، جا: يزد؛ عنوان و نشان شنگرف.؛ كاغذ: سفيد، [سنا: ف: 1- 186] 5736. كرمانشاه؛ جليلى؛ شماره نسخه: 3/ 223 آغاز نسخه: بسمله هذا الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا ال المأمون العباسى؛ انجام نسخه: فان الله يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين .. قد تشرفت بكتابه هذه الرساله المباركه التى ظهرت من ذره بحر الرساله و الامامه عليه السلام .. العبد المذنب على بن عبدالعالى فى تاريخ عشرين شهر ذى القعده الحرام سنه تسع عشره و تسعمائه خط: نسخ جلى معرب، كاتب: حسينى استرآبادى، حاجى بن حسين، تا: شنبه 22 شعبان 1012 ق؛ اوراق معلق به حاشيه (ع ل و ديگران) ضميمه آخر نسخه در كيفيت زيارت حضرت رضا؛ كاغذ: نخودى آهار مهره ضخيم، جلد: تيماج ترياكى عطف مشكى، تعداد صفحات:، از 103 تا 115، 8 سطر، اندازه: 9* 17 سم [آيه الله جليلى: ف:- 238] 5737. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 12/ 7936 بى كاتب، تا: 1016 ق؛ جلد: تيماج قهوه اى ضربى، تعداد صفحات:، 252 پ- 255 ر، سطر، اندازه: 5/ 31* 20 سم [مرعشى: ف: 20- 270] 5738. تهران؛ سپهسالار (شهيد مطهرى)؛ شماره نسخه: 2/ 6586 خط: نسخ، كاتب: رفاعى حسنى، عبدالقادر بن احمد، تا: سلخ عاشورا 1054 ق، جا: مكه مكرمه؛ حاشيه ا. م. ن. دارد.؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج مشكى مقوايى ضربى، تعداد صفحات: 117 برگ، 64 پ- 74 پ، 11 سطر، اندازه: 5/ 14* 21 سم [سپهسالار: ف: 4- 560] 5739. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 2097- 2 آغاز نسخه: (... اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يتبل عبده المؤمن ببلاء حتى جعل له دواء يعالج به ...)؛ بى كاتب، تا: آخر ذى القعده 1054 ق، جا: مكه مكرمه؛ نسخه جيده عليها حواش و شروح كثيره.؛ تعداد صفحات: 37 صفحه، 17 سطر سطر، اندازه: 21* 15 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 149] 5740. رشت؛ جمعيت نشر فرهنگ؛ شماره نسخه: 2/ 189 ق خط: نستعليق، كاتب: ملا داود، تا: 1055 ق؛ عنوان شنگرف؛، قطع: ربعى [رشت و همدان: ف:- 1212] 5741. نجف؛ مؤسسه كاشف الغطاء العامه؛ شماره نسخه: 3617 بى كاتب، تا: 1055 ق؛ تعداد صفحات: 16 صفحه، سطر [دليل المخطوطات كاشف الغطاء:- 318] 5742. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 1651 آغاز نسخه: بسمل المام على بن موسى الرضا عليه السلام؛ انجام نسخه: و يمنحها اياه ... و العاقبه للمتقين كتبه ... الشريف القمى خط: نسخ، كاتب: شريف قمى، تا: 1059 ق؛ [الفبائى آستان قدس:- 273] 5743. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5185 آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعثها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه السلم الى مامون العباسى فى حفظ صحت المزاج و تدبيره الاغذيه و الاشربه و الادويه قال الامام الانام غره وجه الاسلام؛ انجام نسخه: و يمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين خط: نستعليق خوب، بى كاتب، تا: 1060 ق؛ واقف: نائينى، تاريخ وقف: مرداد 1311.؛ كاغذ: آهار مهره حنايى و فستقى، جلد: مقوا با روكش پارچه، تعداد صفحات: 8 برگ، 19 سطرى سطر، اندازه: 21* 11 سم [آستان قدس- ف: 5- 149] 5744. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 5/ 149 آغاز نسخه: بسمله. و به نستعين. قال موسى بن على بن جابر السلامى اخبرنى الشيخ الاجل العالم الاوحد سديد الدين يحيى بن محمد بن عليان الخازن ادام الله توفيقه قال اخبرنى ابو محمد (الحسن بن محمد بن جمهور و قال) هرون بن موسى التلعكبرى (التلفوى در نسخه ما) قال حدثنا محمد بن هاشم (هشام) بن سهل رحمه الله قال حدثنا الحسن بن محمد بن الجمهور قال حدثنا ابى و كان عالما بابى الحسن على بن موسى الرضا (ع) خاصه به ملازما لخدمته و كان معه جين حمل من المدينه الى المأمون الى ان سار الى خراسان و استشهد (ع) بطوس و هو ابن تسع و اربعين سنه و قال كان المأمون بنيسابور و فى مجلسه ابوالحسن الرضا (ع) و جماعه من المتطببين و الفلاسفه مثل يوحنا بن ماسويه و جبرئيل بن بختيشوع و صالح بن عبدالله (سلهمه- بلهمه) الهندى و غيرهم من منتحلى العلوم و ذوى البحث و النظر فجرى ذكر الطب و ما فيه صلاح الاجسام و قوامها فاغرق المأمون و من بحضرته الكلام و تغلغلوا فى علم ذلك ... (مانند بحار و مستدرك 3: 335) در اينجا چنانكه در مستدرك ياد شده دو سند آمده است: يكى از سلامى از سديد الدين يحيى از حسن از پدرش محمد بن جمهور؛ ديگرى از تلعكبرى ز محمد بن هاشم يا هشام از همان حسن (نسخه ما با آنچه در بحار و مستدرك آمده يكنواخت نيست و كم دارد چنانكه در ميان دو كمانه نموده شده است).؛ انجام نسخه: و اعلم انه من عمل بما وصفت فى كتابى هذا و دبربه جسده و لم يخالفه سلم ... و صح جسمه بحول الله و قوته و الله تعالى يرزق العافيه من يشاء و يمنح الصحه بلا دواء. فلا يجب ان يلتفت الى قول من قال ممن لايعلم و لا ارتاض بالعلوم و الآداب و لايعرف ما يأتى و يذر ظالما اكلت كذا فلم يوذينى و سرت كذا فلم يؤذينى و شربت كذا فلم يضرنى و فعلت كذا فلم ارمكروها و انما هذا القائل فى الناس كالبهيمه البهماء و الصوره المثله لايعرف ما يضره مما ينفعه و لواصيب اللص اول مره يسرق فعوقب لم تعاود لكانت عقوبته اسهل و اكمل لكنه يرزق الامهال و العافيه فيعاود ثم يعاود حتى يؤخذ على اعظم السرقات فيقطع و يعظم التنكيل و ما اورده عاقبه طمعه. و الامور كله بيدالله سيدنا و مولانا جل و علا و اليه نرجع و نصير و هو حسبنا و نعم الوكيل و لا حول و لا قوه الا بالله العلى العظيم. قال ابو محمد الحسين القمى فلما وصلت هذه الرساله من ابى الحسن على بن موسى الرضا (ع) الى المأمون قراها و فرح بها و امر ان يكتب بماء الذهب و ان تترجم بالرساله المذهبه (والحمدلله رب العالمين و صلى الله على سيدنا محمد النبى و آله و سلم. تم بالحسنى. تم بتاريخ جمادى الثانى سنه 1061-تم). خط: نستعليق، بى كاتب، تا: جمادى يكم 1061 ق؛ اين نسخه ش 5 دفتر است، گ 96 ب تا 110 الف.؛ [دانشگاه تهران: ف: 5- 1316] 5745. مراغه؛ عمومى مراغه (كتابخانه)؛ شماره نسخه: 1/ 94 آغاز نسخه: هذه الرساله الذهبيه فى الطب التى بعثها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه السلم الى مامون العباسى ...؛ انجام نسخه: كلها بيد الله و اليه ترجع و تصير ... قال ارح الى ابى على بن عبدالله من خزانه المأمون بعد وفاته كامل است؛ خط: نستعليق، كاتب: طالقانى، محمد حسين بن مقصود على، تا: 1065 ق؛ جلد: تيماج سياه لولادار، تعداد صفحات: 11 برگ، مختلف سطر، اندازه: 12* 19 سم [عمومى مراغه: ف:- 186] 5746. قم؛ آستانه معصوميه؛ شماره نسخه: 1/ 16/ 2- 5982 خط: نسخ، كاتب: معلم شهميرزادى، محمد كاظم بن محمد، تا: 1066 ق؛ عنوان و نشان شنگرف.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج ترياكى، تعداد صفحات:، 17 سطر، قطع: رحلى [آستانه قم:- 189] 5747. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 2/ 9021 خط: نسخ، كاتب: نوروز على، تا: 1069 ق؛ عناوين شنگرف و در حاشيه تصحيح شده است؛ جلد: تيماج فرسوده عطف پارچه، تعداد صفحات: 24 برگ، 11 پ- 35 ر، 12 سطر، اندازه: 19* 5/ 12 سم [مرعشى: ف: 23- 173] 5748. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 1/ 5549 خط: نسخ و نستعليق، كاتب: سركانى، محمد شريف بن محمد نصير، تا: 1070 ق؛ جلد: مقوائى عطف تيماج قهوه اى، تعداد صفحات:، 1 پ- 6 ر، مختلف سطر، اندازه: 5/ 22* 5/ 12 سم [مرعشى: ف: 14- 312] 5749. نجف؛ مكتبه الكاشف الغطاء العامه (الحسن و الحسين)؛ شماره نسخه: 113/ 81 كاتب: محمد النجفى الفطاوى، تا: 1070 ق؛ تعداد صفحات: 9 صفحه، 32 سطر، اندازه: 15* 20 سم [معجم المخطوطات النجفيه:- 377] 5750. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 1/ 1836- عكسى آغاز نسخه: 1: الرساله الذهبيه فى الطلب التى بعث بها الامام ... الى المأمون العباسى فى حفظ ... صحه المزاج و تدبيره بالأغذيه و الأشربه و الادويه. قال انام الاتام ... على بن موسى الرضا ... اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى يجعل له دواء يعالج به. 2: الحمدلله حمدالشاكرين و الصلاه على ... قال الشيخ الحسن بن حسين بن بابويه، حدثنى جعفر بن محمد ... فيما اجازه لى فى جامع الكوفه سنه (388) ... اما بعد، فانه وصل الى كتاب اميرالمؤمنين ادام الله عزه فيما امرنى .... اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل المؤمن من بلاء حتى جعل له دواء يعالج به.؛ انجام نسخه: فرغ من تحرير هذه الدرر النفيسه و اللئالى الثمينه الموسومه بالمذهبه، سلام الله على ناظمها سلاما دائماً ابداً و صلواه الله على ابائه .... محمد مفيد بن تقى الحسينى غفرالله بهم لهما ... فى ثلث الثانى من الشهر السادس من سنه ثمان و سبعين و الف. خط: نسخ خوش، كاتب: حسينى، محمد مفيد بن محمد تقى، تا: 1070 ق؛ تعداد صفحات:، ص 4- 17، سطر [عكسى دائره المعارف: 1- 174] 5751. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 7804 آغاز نسخه: ذيل: بسمله، الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا عليه السلام الى المأمون العباسى.؛ انجام نسخه: الحمدلله اولا و آخراً و ظاهرا و باطنا برحمتك يا ارحم الراحمين. خط: نسخ، كاتب: هزار جريبى، احمد بن شاهجهان، تا: 1071 ق؛ تصحيح و مقابله در سال 1342 ه-. ق، توسط ابوتراب موسوى خونسارى، خريدارى آستان قدس در مهر 1329. ضميمه نسخه شماره 7803؛ كاغذ: آهارى نخودى، جلد: تيماج عنابى ضربى باترنج و سرترنج، تعداد صفحات: 96 برگ، 15 سطر، اندازه: 3/ 12* 3/ 19 سم [آستان قدس- ف: 14- 340] 5752. قم؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى؛ شماره نسخه: 3/ 230 آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا الى المأمون العباسى فى حفظ صحه المزاج؛ انجام نسخه: اعلم يا اميرالمؤمنين ان جماعهن و القمر فى برج الحمل او فى الدلو من البروج ... و يمنحها اياه و الحمدلله اولا و آخرا و ظاهرا و باطنا تمت الرساله خط: نسخ، كاتب: دماوندى نجفى، ابراهيم بن مظفر، تا: اواخر دهه سوم ربيع الاول 1072 ق؛ عناوين و نشانى ها شنگرف؛ جلد: تيماج، قهوه اى، تعداد صفحات:، 243 پ- 251 ر، سطر [مركزمطالعات و تحقيقات قم: ف: 1- 204] 5753. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 2/ 3546 آغاز نسخه: بسمله، الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها ..... اعلم يا اميرالمومنين، ان الله تعالى لم يبتل العبد المومن ببلاء حتى يجعل له دواء يعالج به ولكل صنف من الداء صنف من الدواء ...؛ انجام نسخه: فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشاء يمنحها اياه. و الحمدلله اولا و آخرا و ظاهرا و باطنا. تمت الرساله .... خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 1073 ق؛ تزئينات متن: عناوين و سرفصلها بشنگرف، مجدول، جداول به زر و سياه. حواشى اوراق نسخه: نسخه در حواشى تصحيح شده. فرسودگى، ناقص بودن صفحات: جدا شدن اوراق از شيرازه و عطف. شماره پيشين: 358- 996، ع/ 646؛ كاغذ: اصفهانى نخودى، جلد: تيماج عنابى، ضربى، ترنج و سر ترنج با گل و بوته، يك لا.، تعداد صفحات:، 10- 26، 18 سطر، اندازه سطور 70* 150 سطر، اندازه: 125* 210 سم [ملى ايران: ف: 16- 85] 5754. تهران؛ دانشكده ادبيات تهران؛ شماره نسخه: 6/ 70- د خط: نسخ، بى كاتب، تا: سه شنبه 19 شوال 1073 ق؛ از نويسنده ش 1، (58 پ- 71 پ)؛ [ادبيات تهران: ف: 1- 279] 5755. نجف اشرف؛ مكتبه الامام اميرالمؤمنين العامه؛ شماره نسخه: 37 خط: نسخ خوب، كاتب: محمد على بن محمد صالح بن على شيبانى الشيرازى المكى، تا: ليله 27 شهر رمضان 1073 ق، جا: مكه مكرمه؛ على هامش المجموعه؛ [مكتبه امير المؤمنين: 2- 530] 5756. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 2/ 1643- عكسى آغاز نسخه: 1: الرساله الذهبيه فى الطلب التى بعث بها الامام ... الى المأمون العباسى فى حفظ ... صحه المزاج و تدبيره بالأغذيه و الأشربه و الادويه. قال انام الاتام ... على بن موسى الرضا ... اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى يجعل له دواء يعالج به.؛ انجام نسخه: تمت الرساله البهيه الشريفه ... المنسوبه الى الامام الهمام الثامن ... على ابائه الطهر الكرام شريف الصلواه و كرايم الثنا. خط: نستعليق خوش، بى كاتب، تا: حدود 9 ربيع الثانى 1080 ق؛ در پايان به همين دستنوشته (ص23- 39) نمايه در برگيرنده ها .. شمث 251868؛ تعداد صفحات:، ص 3- 4، سطر [عكسى دائره المعارف: 1- 175] 5757. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 1/ 6177 خط: نسخ زيبا ادعيه معرب، كاتب: شيرازى، محمد محسن بن على رضا، تا: پنجشنبه 16 ذى الحجه 1082 ق؛ (پشت برگ 286)، عناوين زرين يا شنگرف؛ جلد: تيماج قهوه اى، تعداد صفحات:، 110 ر- 117 پ، مختلف سطر، اندازه: 23* 15 سم [مرعشى: ف: 16- 176] 5758. همدان؛ مدرسه غرب همدان؛ شماره نسخه: 2/ 773 خط: شكسته نستعليق، بى كاتب، تا: 1084 ق؛، قطع: ربعى [رشت و همدان: ف:- 1444] 5759. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 6341 آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعثها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه السلم الى مامون العباسى فى حفظ صحت المزاج و تدبيره الاغذيه و الاشربه و الادويه قال الامام الانام غره وجه الاسلام؛ انجام نسخه: و العاقبه للمتقين خط: نسخ، كاتب: حسينى جزايرى، خضر بن زياره فرج، تا: 2 جمادى الثانى 1084 ق؛ عناوين بشنگرف. خريدارى آستان قدس در اسفند 1318.؛ كاغذ: نخودى، جلد: مقوا با روكش پارچه، تعداد صفحات: 12 برگ، 17 سطرى سطر، اندازه: 19* 5/ 12 سم [آستان قدس- ف: 5- 150] 5760. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 8/ 1033 آغاز نسخه:: «پس از نام خدا و ستايش و درود. قال الشيخ الكبير الحسن بن حسين بن بابويه حدثنى جعفر بن عبدالله الدوريستى عن الثقاه- انه لا يظفر به احد و الامور بيدالله تعالى و اليه المرجع و المصير. قال ابو محمد (الحسن القمى- بحار) راوى هذه الرساله فلما بلغ هذه الرساله الى المأمون فقرأها و فرح بها فرحا شديدا و امر ان يكتب بماء الذهب و ان يترجم بالرساله الذهبيه (المذهبه) (فى العلوم الطبيعه. خ. ل.) و السلام على من اتبع الهدى»؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: با تاريخ 1084 ق؛ كاغذ: ترمه سپاهانى، جلد: تيماج حنايى ضربى يك لا، تعداد صفحات: 9 برگ، 17 پ- 25 پ، 15 سطر (7* 14/ 5) سطر، اندازه: 5/ 10* 19 سم [دانشگاه تهران: ف: 4- 767] 5761. شيراز؛ خانقاه احمديه؛ شماره نسخه: 1/ 498 آغاز نسخه: بسمله، الرساله الذهبيه فى الطب. بعث الامام على بن موسى الرضا عليه السلام ... اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم بيتل العبد المؤمن ببلاء حتى جعل له دواء.؛ انجام نسخه: من كل داء و صح جسمه بحول الله و بقوته فان الله يعطى لمن يشاء و يمنحها. خط: نستعليق خوب، كاتب: اصفهانى، محمد مقيم، تا: جمعه 20 ربيع الآخر 1087 ق؛ ظهر برگ اول نسخه يادداشت خريد توسط معصوم بن محمد قزوينى در 1234 ق در شيراز و در حاشيه برگ دوم ياداشت وقف محمدحسن قزوينى بر طلاب علوم دينى در 1238 ق كتابت شده. نسخه در 1345 وقف كتابخانه شده است.؛ واقف:، تاريخ وقف: 1345؛ كاغذ: نخودى آهار مهره، جلد: تيماج عنابى تعمير شده، تعداد صفحات: 14 برگ، برگ آخر نسخه، 13 سطر سطر، اندازه: 5/ 11* 3/ 19 سم [خانقاه احمدى:- 333] 5762. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 6/ 155- 155/ 1 آغاز نسخه: بسمله. اما بعد فانّه وصل إلىّ كتاب مأمون فيما امرنى به من توقيفه على ما يحتاج اليه ممّا جرّبته وسمعته فى الاطعمه والاشربه واخذ الادويه ... اعلم يا مأمون انّ الله عزوجل لم يبتل؛ انجام نسخه: قال ابو محمد قال لى أبى لما وصلت هذه الرساه من أبى الحسن الرضا عليه الصلوه والسلام إلى المأمون وقرأها فرح بها فرحاً عظيماً وأمر أن يكتب بالذهب ويترجم بالرساله المذهبه الحمدلله رب العالمين والصلوه ... كاتب: حسينى، محمد باقر، تا: 1088 ق، جا: كرمان؛ عناوين ونشانيها شنگرف، درحاشيه تصحيح شده وعلامت نسخه بدل وجود دارد؛ تعداد صفحات: 13 برگ، 15 سطر [گلپايگانى- ف: 4- 2013] 5763. نجف؛ مكتبه الكاشف الغطاء العامه (الحسن و الحسين)؛ شماره نسخه: 489 كاتب: حاتم فى نظام الملك، تا: 1090 ق؛ تعداد صفحات: 30 صفحه، 17 سطر، اندازه: 5/ 13* 23 سم [معجم المخطوطات النجفيه:- 700] 5764. مشهد؛ مدرسه نواب؛ شماره نسخه: 2/ 465 آغاز نسخه: بسمله قال الامام الانام غره وجه الاسلام مظهر الغموض بالرؤيه ... على بن موسى الرضا صلوات الله عليه و آبائه النجباء الكرام الاتقياء. اعلم يا اميرالمومنين ان الله تعالى لم يبتل العبد المومن ببلاء ...؛ انجام نسخه: فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشآء و يمنحها اياه. الحمدلله رب العالمين .... خط: نسخ، كاتب: عبدالله، تا: دوشنبه 7 شعبان 1091 ق؛ ابعادسطر 13* 7 س؛ جلد: تيماج عنابى، تعداد صفحات:، 15 سطر، اندازه: 18/ 5* 11 سم [مدرسه نواب- ف:- 382] 5765. تهران؛ مدرسه مروى؛ شماره نسخه: 11/ 800 كاتب: اصفهانى، محمد حسين بن سيف الله، تا: 1098 ق؛ براى مولانا محمد حسين ابن العلاقه مولانا شاه محمدا.؛، قطع: خشتى [مروى: ف:- 308] 5766. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 4/ 7935 بى كاتب، تا: قرن 11؛ تعداد صفحات:، 173 پ- 175 پ، مختلف سطر، اندازه: 32* 5/ 19 سم [مرعشى: ف: 20- 260] 5767. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 2/ 7036 خط: نسخ و نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عناوين و نشانيها شنگرف؛ جلد: تيماج قهوه اى ا، تعداد صفحات: 424 برگ، 5 پ- 8 ر، مختلف سطر، اندازه: 30* 5/ 18 سم [مرعشى: ف: 18- 197] 5768. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 3/ 9596 آغاز نسخه: بسمله قال الامام الانام و عزه وجه الاسلام.؛ انجام نسخه: تمت هذه الرساله الشريفه على يد اضعف عبادالله الودود ابن عمادالدين محمود صلاح الدين مسعود اللطيفى عفى الله عنهما و غفر و ستر ذنوبهما مطابق عشر الثالث من شهر صفر ختم بالخير و الظفر سنه 1092. خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ كاتب: نامعلوم، به شيوه چليپايى، عناوين به شنگرف،؛ واقف: خان بابا مشار، تاريخ وقف: ارديبهشت 1346؛ كاغذ: نخودى، جلد: ميشن ضربى ترياكى مستعمل، تعداد صفحات: 6 صفحه، 39- 44، مختلف السطر سطر، اندازه: 30* 21 سم [آستان قدس- ف: 9- 266] 5769. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 34/ 1231- طباطبائى آغاز نسخه: بسمله الرساله الذهبيه فى الطب بعث بها الامام ... الى المامون العباسى فى صحه المزاج و تدبيرها ... قال امام الانام غره وجه الاسلام مطهر الغموص بالرويه اللامعه و كاشف الرموز فى الجفر و الجامعه اقضى من قضى بعد جده المصطفى و اغزى من غزى بعد ابيه على المرتضى ... اعلم يا امير المؤمنين؛ انجام نسخه: فان الله يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمدلله خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ پس از پايان رساله بر دو برگ دو تصوير بدن انسان رسم شده و وظايف هر يك ازاندامهاى درونى و بيرونى را در داخل تصوير با قلم ريز نستعليق نوشته اند ... و در كنار اين 2 صفحه با همان قلم نستعليق نوشته است: من لم يعرف التشريح فهو عنين فى معرفه الله تعالى. بر پشت برگ دوم چند نسخه پزشكى با قلم ديگر نوشته اند وزيرى بزرگ؛ كاغذ: اصفهانى نخودى رنگ، جلد: تيماجى قهوه اى تيره، تعداد صفحات:، 94 ب- 98 ب، سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 19* 26 سم [شورا: ف: 23- 825] 5770. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 11/ 1837 آغاز نسخه: بسمله الرساله الذهبيه فى الطب بعث بها الامام ... الى المامون العباسى فى صحه المزاج و تدبيرها ... قال امام الانام غره وجه الاسلام مطهر الغموص بالرويه اللامعه و كاشف الرموز فى الجفر و الجامعه اقضى من قضى بعد جده المصطفى و اغزى من غزى بعد ابيه على المرتضى ... اعلم يا امير المؤمنين؛ انجام نسخه: فان الله يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمدلله خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ تعداد صفحات:، 215- 237، سطر [شورا: ف: 5- 287] 5771. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 15/ 3936 خط: نسخ، كاتب: محمد سعيد، تا: قرن 11؛ اين نسخه كه به قلم نسخ است ظاهراً از نسخه شيخ على بن عبدالعالى كركى رونويس شده زيرا در پايان نسخه چنين آمده: «قد تشرفت بكتابه هذه الرساله و الامامه ... عليه السلام و التحيه ماناحت الحمامه العبد المذنب على بن عبدالعالى تاب الله عليه حامدا مصليا. تمت الرساله العبد الفقير محمد سعيد. بر پشت نخستين برگ رساله ذهبيه، سند روايت رساله و مقدمه آن از مقدمه شرح قاضى بن كاشف الدين (كه تحفه شاهى نام دارد) نقل شده و در صفحه پس از نسخه ترجمه عبارت سند و مقدمه- نقل شده از تحفه شاهى- به فارسى است با همان قلم و از همان ناقل. مؤلف تحفه شاهى را استاد خويش مى خواند.؛ كاغذ: نخودى آهار مهره شده، جلد: تيماج مشكى با ترنج و نيم ترنج ضربى، تعداد صفحات: 24 صفحه، 357- 381، 15 و 24 سطر، قطع: خشتى، اندازه: 13* 19 سم [شورا: ف: 10- 2053] 5772. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 13/ 2182 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ تعداد صفحات: 4 برگ، 86 ر- 90 پ، سطر [ملك- ف: 5- 444] 5773. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 8/ 603 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عنوان شنگرف (14994)؛ كاغذ: سفيد، جلد: تيماج مشكى ضربى با ترنج يك لايى، تعداد صفحات:، 370- 338، 5* 14 سطر، اندازه: 9* 18 سم [سنا: ف: 1- 390] 5774. قائن؛ مدرسه جعفريه؛ شماره نسخه: 3/ 109 آغاز نسخه: «قال الامام الانام غرّه وجه الاسلام .. يا أميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى جعل له دواء يعالج به».؛ خط: نستعليق، كاتب: قارنى قائنى، مراد بن محمد نبى، تا: قرن 11؛ به امر عبدالخالق، عناوين نوشته نشده؛ جلد: تيماج قهوه اى ساده، 173- 179، تعداد صفحات: 9 برگ، مختلف سطر، اندازه: 5/ 9* 5/ 16 سم [كتابخانه هاى قائن: ف:- 96] 5775. تهران؛ سپهسالار (شهيد مطهرى)؛ شماره نسخه: 7/ 2916 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ مجموعه بعنوان «جنك» در ص 72- 74 گذشت. عنوانها شنگرف.؛ كاغذ: نخودى سپاهانى، جلد: تيماج سرخ مقوايى ضربى تعمير شده، تعداد صفحات: 599 برگ، 47 ر- 55 پ، 19 سطر، اندازه: 5/ 29* 5/ 18 سم [سپهسالار: ف: 4- 559] 5776. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 7/ 2810 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ انجام افتاده.؛ كاغذ: ترمه، جلد: رويه ميشن سياه مجدول، تعداد صفحات:، 191 پ- 198 پ، سطر، اندازه: 2/ 12* 7/ 17 سم [ملك- ف: 6- 112] 5777. شيراز؛ خانقاه احمديه؛ شماره نسخه: 1/ 333 آغاز نسخه: هذا الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام.؛ انجام نسخه: من كل داء و صحّ جسمه بحول الله وقوته فان الله يعطى العافيه لمن يشاء. خط: نسخ خوش، كاتب: محمد ابراهيم بن محمد اسماعيل، تا: قرن 11؛ ضميمه: صدر نسخه ضمن 3 برگ متفرقات طبى به نقل از كتاب خصال شيخ صدوق و غير آن. برگ اول نونويس به خط محمدابراهيم بن محمد اسماعيل در دوم شهر هفتم 1183. عناوين به سرنج. عناوين به شنگرف.؛ واقف: على غياثى، تاريخ وقف: 27 رجب 1379؛ كاغذ: نخودى آهار مهره، تعداد صفحات: 8 برگ، 23 سطر سطر، اندازه: 5/ 12* 8/ 19 سم [خانقاه احمدى:- 334] 5778. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5084 آغاز نسخه: الحمد لله و لا و اخرا؛ انجام نسخه: و يمنحها اياه والحمدلله خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ [الفبائى آستان قدس:- 273] 5779. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 3/ 4444 ناقص است؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ [ملك- ف: 7- 402] 5780. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 58/ 1182 آغاز نسخه: بسمله. الرساله الذهبيه فى الطب التى بعثها الامام الهمام على بن موسى الرضا (ع) الى مأمون العباسى فى حفظ صحه المزاج و تدبيره .. اعلم ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلآء حتى يجعل له دواء.؛ نسخه اصل: فرهنگستان علوم آذربايجان باكو، ش (8201)041 M ؛ خط: نستعليق راسته و چليپا، بى كاتب، تا: با تاريخقرن 11؛ مجدول به خط محمد تقى در 10 ذيقعده 1105 (يا 1115 يا 1015) به امر مخدومه الناظم لهذه الاوراق ...؛ تعداد صفحات:، 168- 171، سطر [عكسى مرعشى: ف: 3- 426] 5781. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 3/ 7947- 37/ 54 آغاز نسخه: بسمله، الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا عليه السلام الى المامون العباسى فى حفظ صحه المزاج؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ تعداد صفحات: 6 برگ، 19 سطر، اندازه: 19* 25 سم [گلپايگانى- ف: 4- 2013] 5782. قم؛ مركز احياء ميراث اسلامى؛ شماره نسخه: 8/ 3643 آغاز نسخه: اعلم يااميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى جعل الله له دواء يعالج به.؛ انجام نسخه: و صح جسمه بحول الله وقوته فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه الحمدلله. خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عناوين شنگرف، تصحيح شده، در برگ آخر يادداشت تولدى به سال 1095 آمده است.؛ تعداد صفحات: 6 برگ، 140 پ- 146 پ، مختلف سطر، اندازه: 15* 21 سم [محدث ارموى- مركز احياء ميراث اسلامى: 2- 732] 5783. مشهد؛ ميبدى؛ شماره نسخه: 2/ 217 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ نسخ نيكو، عناوين و نشانيها شنگرف، توسط كاتب تصحيح شده است؛ جلد: تيماج قهوه اى، تعداد صفحات:، 138 پ- 157 ر، 12 سطر، اندازه: 5/ 20* 13 سم [شخصى ميبدى: ف: 1- 170] 5784. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 11/ 2296- ف نسخه اصل: مجلس تنكابنى 25907 قفسه 3997 (ش 3936)؛ كاتب: على بن عبدالعالى، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ تعداد صفحات: 176 صفحه، 357- 181، سطر [فيلمهاى دانشگاه تهران- ف: 1- 670] 5785. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 11/ 5923 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عنوان و نشان شنگرف. مع صوره نسخه كتبها المامون على ظهر رساله الامام.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج سرخ ضربى ترنجى مقوايى، تعداد صفحات: 18 صفحه، 340- 358، 17 س 6* 18 سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 16* 26 سم [دانشگاه تهران: ف: 16- 155] 5786. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 6699 خط: نستعليق، كاتب: استرآبادى، محمد شفيع بن على، تا: 1106 ق؛ روى برگ اول فهرست مطالب مجموعه و يك روايت پراكنده و در پشت برگ اول تملك محمد بن اسماعيل واعظ ديده مى شود.؛ جلد: تيماج قهوه اى، تعداد صفحات: 18 برگ، 1 پ- 19 ر، مختلف سطر، اندازه: 5/ 9* 5/ 16 سم [شورا: ف: 20- 209] 5787. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 16/ 6169 آغاز نسخه: بسمله. حمدله. و العاقبه للمتقين و لاعدو ان الاعلى الظالمين ... حدثنا ابوالحسن خلف بن محمد الماوردى فى شهر ربيع الاخر سنه اثنين و ستين و ثلثمائه قال اخبرنى ابوعلى ... اما بعد فانه وصل الى كتاب المامون فيما امرنى به من توقيفه على ما يحتاج .... اعلم يا مامون ان الله لم يبتل البدن بداء حتى جعل له دواء ...؛ انجام نسخه: قال ابومحمد، قال لى ابى لما وصلت هذه الرساله من الحسن الرضا (ع) الى المامون و قراها فرح بها عظيما و امر ان يكتب بالذهب و يترجم بالرساله الذهبيه خط: نسخ، بى كاتب، تا: 1106 ق؛ كاغذ: فستقى، جلد: ميشن آبى، تعداد صفحات: 8 برگ، 179 پ- 187 پ، 24 سطر، اندازه: 15* 2/ 21 سم [ملك- ف: 9- 211] 5788. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 5/ 11563 آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا [عليه السلام] الى المأمون العباسى.؛ انجام نسخه: و صح جسمه بحول الله و قوته فإن الله يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها إياه و الحمد لله رب العالمين. خط: شكسته نستعليق، كاتب: مازندرانى، محمد حسين، تا: پنجشنبه، شوال 1113 ق، جا: اصفهان؛ عنوانها و نشانيها عناوين قرمز، نام كاتب با توجه به رساله هاى قبلى نوشته شد، ترجمه بعضى عبارات در چند برگ آغاز ديده مى شود، در آغاز نسخه يك دعا و تعويذ همراه با جدول وفق و همچنين در پايان نسخه يك تعويذ از شيخ بهائى رحمه الله و يك روايت از رسول الله (ص): «علمنى ربى شيئاً لا احتاج إلى طبيب ...» ديده مى شود.؛ كاغذ: شرقى، تعداد صفحات: 10 برگ، 60 نت 69، 15 سطر، اندازه: 5/ 14* 8 سم [مرعشى: ف: 29- 255] 5789. بيرجند؛ ديانى، شيخ محمد على؛ شماره نسخه: 2/ 51 خط: نسخ، كاتب: حسينى، مخدوم بن نورالله، تا: جمعه 23 شعبان 1117 ق؛ عناوين شنگرف؛ جلد: تيماج قهوه اى بدون مقوا، تعداد صفحات: 7 برگ، 79 پ- 86 پ، 17 سطر، اندازه: 17* 5/ 25 سم [محمد على ديانى: ف:- 48] 5790. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 1/ 4575- 95/ 23 آغاز نسخه: هذه الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام الهمام موسى الرضا عليه السلام الى المأمون العباسى فى حفظ ... اعلم يا اميرالمؤمنين الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى يجعل له؛ انجام نسخه: فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشاء ويمنحها اياه الحمدلله اولا وآخرا وظاهرا وباطنا قد تشرف ... آلاف صلوات وسلام وتحيه. خط: نسخ، بى كاتب، تا: شنبه 23 صفر المظفر 1121 ق؛ جلد: تيماج سبز مجدول ضربى، تعداد صفحات: 25 برگ، 8 سطر، اندازه: 16* 22 سم [گلپايگانى- ف: 4- 2012] 5791. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5186 آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعثها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه السلم الى مامون العباسى فى حفظ صحت المزاج و تدبيره الاغذيه و الاشربه و الادويه قال الامام الانام غره وجه الاسلام؛ انجام نسخه: و يمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين خط: نسخ خوب، كاتب: سبزوارى، ابوالقاسم، تا: 1131 ق؛ بين سطور جدول بندى به زر و تحرير. عناوين به طلا نوشته شده. نسخه نفيس است. داراى يك سرلوح مزدوج مزين منقش در زمينه لاجورد و در ميان كتيبه عنوان كتاب بشنگرف و خط ثلث مكتوب است. اوراق، جدول بندى مزدوج به زر و تحرير لاجورد و كمندكشى به زر و تحرير؛ واقف: نائينى، تاريخ وقف: مرداد 1311.؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماجى خرمايى، تعداد صفحات: 48 برگ، 7 سطرى سطر، اندازه: 20* 13 سم [آستان قدس- ف: 5- 150] 5792. كرمانشاه؛ جليلى؛ شماره نسخه: 80 آغاز نسخه: بسمله باب آخر فى الرساله المذهبه المعروفه بالذهبيه .. قال و كان المأمون بنيسابور و فى مجلسه سيدى ابوالحسن الرضا و جماعه من المتطببين؛ انجام نسخه: ان يقراء على بناء المجهول على الحذف و ايصال تمت 1145 خط: نسخ خوب، بى كاتب، تا: 1145 ق؛ عناوين به شنگرف، نسخه توسط محمد جواد بن جلال الدين در 1314 از ميرزا مهدى صحاف به 3 قران خريده شده است؛ كاغذ: نباتى كشميرى آهار مهره، جلد: مقوا مندرس، تعداد صفحات: 49 برگ، 12 سطر، اندازه: 15* 5/ 21 سم [آيه الله جليلى: ف:- 120] 5793. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 7098- 2 كاتب: احمد، تا: 1146 ق؛ عليها تملك مؤرخ سنه 1192 ه- 1778 م؛ تعداد صفحات: 30 صفحه، 19 سطر سطر، اندازه: 15* 5/ 10 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 149] 5794. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 4/ 3733 خط: نسخ، بى كاتب، تا: با تاريخ 1150 ق؛ عناوين و نشانيها شنگرف؛ جلد: تيماج قرمز، تعداد صفحات:، 76 ر- 85 ر، 21 سطر، اندازه: 23* 13 سم [مرعشى: ف: 10- 130] 5795. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 18/ 13601 آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث امام ... قال امام الانام ... اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتلى العبد المؤمن ببلاء حتى جعل له دواء؛ انجام نسخه: وصح جسمه بحول الله و قوته فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين خط: نستعليق، كاتب: مسيحا فدشكوئى، محمد مسيح بن اسماعيل، تا: اواخر سده 11 يا اوائل 12 ه- قرن 12؛ عنوان ها و نشانى ها: قرمز اشعارى فارسى در آغاز، مهر مستطيل (عبد راجى عبدالباقى الحسينى)، مكتوب كوتاهى از سيد محمد بحرانى، اشعارى از كليم، اشعارى از كاتب نسخه، و مكتوبى از آقا حسين خوانسارى در پايان نسخه آمده است؛ كاغذ: شرقى، تعداد صفحات: 4 برگ، 162- 165، مورب (27) سطر، اندازه: 22* 13 سم [مرعشى: ف: 34- 458] 5796. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 2/ 5853 آغاز نسخه: بسمله. الرساله الذهبيه فى الطب بعث بها الامام على بن ... فى صحه المزاج و تدبيره ...؛ انجام نسخه: يعطى العافيه لمن يشاء و ... اياه، والحمدلله رب العالمين، والصلاه خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 12؛ عنوان و نشان شنگرف؛ كاغذ: ترمه، جلد: ميشن لائى سياه، تعداد صفحات: 13 برگ، 12 پ- 25 پ، 18 سطر، اندازه: 2/ 12* 9/ 17 سم [ملك- ف: 9- 73] 5797. تهران؛ دانشكده ادبيات تهران؛ شماره نسخه: 1/ 285 حكمت خط: نسخ، بى كاتب، تا: سده 12 و 13 قرن 12؛ جلد: تيماج ترياكى يك لا،، قطع: جيبى [ادبيات تهران: ف: 2- 58] 5798. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 6/ 276 آغاز نسخه: الرساله بسم الله الرحمن الرحيم الذهبيه. الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه السلام الى مامون العباسى فى حفظ صحت المزاج و تدبيره بالاغذيه و الاشربه و الادويه؛ انجام نسخه: و الحمدلله رب العالمين و الصلوه و السلام على خير خلقه محمد و آله اجمعين تم بالخير تمت. با ديباچه اى بفارسى از شرح محمد نصير بن قاضى بن كاشف الدين محمد يزدى؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 12؛ مقدمه اين كتاب به فارسى است در دو صفحه ومحمد نصير بن قاضى بن كاشف الدين محمد يزدى در شرح رساله ذهبيه آورده است. شيخ طوسى در فهرست خود چاپ نجف ص 146 آورده است كه رساله ذهبيه از ابوعبدالله محمد بن حسن بن جمهور قمى (يا عمى عربى) بصرى است. ابن شهر آشوب در معالم العلماء چاپ طهران 1353 ص 92 در شرح حال ابن جمهور آورده است كه رساله مذهبه (ذهبيه) از او است. ابن جمهور آورده است كه امام نيشابور نزد مامون با گروهى از پزشكان و سخن از علم پزشكى به ميان آمد ومامون خواست كه هفته اى يك روز نزد او گرد آيند و گفتگوى علمى بپردازند. روزى سخن به تن مردمى و علم پزشكى و بهداشت و سود و زيان خوردنيها و بيماريها كشيد همه فرو ماندند مامون نظر امام را درخواست امام فرمود من چيزهايى را خود آزمودم و بشناختم و از تجربه پيشينيان نيز مطالبى آموختم مى توانم دانسته هاى خود را در يكجا گرد آورم. ديگر روز مامون به امام نامه نوشت و رساله به خواست امام رساله بدو فرستاد مامون بخواند شاد گشت و دستور داد به آن زر نويسد از اينرو ذهبيه ناميده شد.؛ تعداد صفحات: 18 صفحه، «249- 267»، 19 سطر، اندازه: 5/ 12* 19 سم [نشريه: 3- 352] 5799. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 5/ 1603 آغاز نسخه: بسمله، الرساله الذهبيه فى طب الذى بعث بها الامام على بن موسى الرضا.؛ انجام نسخه: لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمد لله رب العالمين و العاقبه للمتقين. خط: نسخ، كاتب: الجزائرى، احمد بن حمدان، تا: قرن 12؛ كاغذ: فرنگى آب افتاده، جلد: تيماج مشكى يك لايى، آب افتاده (چروكيده)، 140* 200، تعداد صفحات: 15، از 110 تا 125، 18 سطر كامل سطر، اندازه: 90* 145 سم [ملى فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج3، ص: 1658 ايران: ف: 10- 140] 5800. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 1/ 1882 آغاز نسخه: آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعثت بها الامام البام على بن موسى الرضا.؛ انجام نسخه: پايان: ينحها اياه و الحمد لله رب العالمين و الصلوه و السلام على خير خلقه محمد و آله اجمعين. خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 12؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج ترياكى، يك لائى، ساده، 125* 220، تعداد صفحات:، از 1 تا 11، 17 سطر كامل سطر، اندازه: 75* 160 سم [ملى ايران: ف: 10- 522] 5801. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 18948 آغاز نسخه: بسمله، هذه الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا عليه السلام الى المأمون العباسى فى حفظ صحه المزاج و تدبيره بالاغذيه و الاشربه و الادويه؛ انجام نسخه: فان الله يعطى لمن يشاء ويمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين و العاقبه للمتقين خط: شكسته نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 12؛ واقف: رهبرى (اهدايى)، تاريخ وقف: فروردين 1372؛ كاغذ: نخودى آسيب ديده از حشرات، تعداد صفحات: 5 برگ، 25 سطر، اندازه: 5/ 23* 14 سم [آستان قدس- ف: 26- 276] 5802. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: ض 26971 آغاز نسخه: [فى الرساله المذهبه المعروف بالذهبيه وجدت بخط الشيخ الاجل الافضل العلامه الكامل ... على بن عبدالعالى الكركى ....] الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا عليه السلام ..؛ انجام نسخه: فان الله يعطى لمن يشاء ويمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين و العاقبه للمتقين خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 12؛ كاتب نونويس اصغر بن ابراهيم اصغرزاده در ذيقعده 1411.؛ كاغذ: نخودى و شكرى، تعداد صفحات: 6 برگ، 15 و 22 سطر، اندازه: 22* 5/ 17 سم [آستان قدس- ف: 26- 277] 5803. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 2/ 2098- عكسى آغاز نسخه: اما بعد، فانه وصل الى كتاب اميرالمؤمنين ادام الله فيما امرنى من.؛ انجام نسخه: اصحاب الكفر و العناد و الجحود و الكنود لنعمه ربهم المعبود بجاه محمد الاحمد المحمود ... ديباچه راندارد؛ خط: نسخ خوش، بى كاتب، تا: قرن 12؛ با تاريخ حدود 1241 ق در مجموعه. با يادداشتهايى بسيار در كناره ها و يادداشت مقابله نسخه با آنچه در مجلد سماء و عالم «بحار الانوار» آمده است. شمث 252323؛ [عكسى دائره المعارف: 1- 175] 5804. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 4/ 2670- 120/ 14 آغاز نسخه: بسمله قال الامام على بن موسى الرضا عليه الصلوه والسلام اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن بلاء حتى جعل له دواء يعالج به.؛ انجام نسخه: فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشاء ويمنحها اياه الحمدلله اولا وآخرا وظاهرا وباطنا. خط: نسخ، كاتب: گيلانى، ضياء الدين، تا: 1228 ق، جا: كربلا؛ بعد از پايان رساله در چند صفحه مطالبى درباره سند وصحت انتساب كتاب به امام رضا (ع) آمده است.؛ جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 12 برگ، 17 سطر، اندازه: 14* 21 سم [گلپايگانى- ف: 4- 2012] 5805. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 640- طباطبائى آغاز نسخه: بهذين السندين قال موسى بن على بن جابر السلامى اخبرنى الشيخ .... يحيى بن محمد بن عليان الخازن ادام الله توفيقه.؛ انجام نسخه: فان الله يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمد لله رب العالمين ...... تاريخ كتابته 1234. خط: نسخ و نستعليق و شكسته، بى كاتب، تا: 1234 ق، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ در ذيل بحار الانوار با مقدمه و شرح مجلسى بر آن. اين نسخه از آغاز افتاده دارد. عناوين شنگرف. شماره ثبت 31345؛ كاغذ: فرنگى نخودى رنگ، جلد: تيماج قرمز يك لا،، قطع: رقعى، اندازه: 14* 20 سم [شورا: ف: 22- 343] 5806. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 14/ 552 آغاز نسخه: بسمله الرساله الذهبيه فى الطب الذى بعث بها الامام على بن موسى الرضا .. اعلم ... ان الله تعالى لم يقبل العبد المؤمن ببلاءٍ حتّى جعل له دواء يعالج به ...؛ خط: نستعليق، كاتب: موسوى، بشير، تا: 15 جمادى الثانى 1238 ق؛ عنوان و نشان قرمز؛ كاغذ: فرنگى صيقلى، جلد: تيماج مشكى ضربى دار، تعداد صفحات:، 20- 24 سطر برخى صفحات بصورت چليپا 8* 16 س سطر، اندازه: 14* 21 سم [جامع گوهرشاد: ف: 2- 661] 5807. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 7129 خط: نسخ و نستعليق، كاتب: شريف يزدى، محمد تقى بن محمد باقر، تا: 18 ذيقعده 1243 ق؛ (1227- 1307) در شانزده سالگى در شش روز و مقابله كرده او با نسخه نوشته على بن حسين بن عبدالعالى محقق كركى و نسخه ديگر كه به چند واسطه از خط شيخ بهائى نقل شده بود، او ديباچه را ننوشته است، نواده او ميرزا عبدالحسين در پايان نسخه در 21 محرم 1353 نوشته است كه متن و حاشيه ها به خط همان يزدى است و قبر او در گورستان پهلوى در غربى مسجد امير چقماق بوده و او در 12 شعبان 1307 در گذشته است، در 1352 كه مى خواستند خيابان پهلوى در آنجا بكشند اين قبر ار ويران كردند و پاره اى از آن مانده است، حواشى با نشان «شرح» به خط نستعليق، تاريخ نوشتن نسخه 12 تا 18 ذى القعده 1243 است، عنوان و نشان شنگرف، با مهر همان يزدى مورخ 1247، با آنچه كه مامون بر پشت آن نوشته بوده است.؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج مشكى لايى، تعداد صفحات: 31 برگ، 10 س 5* 8 سطر، قطع: ربعى، اندازه: 5/ 9* 15 سم [دانشگاه تهران: ف: 16- 461] 5808. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 6/ 1736- عكسى انجام نسخه: فان الله يعطى العافيه لمن يمنحها ايها. و الحمدلله رب العالمين و الصلاه على خير خلقه محمد ... تمت فى كربلا المعلا بتوفيق الله فى شهر ... خط: نسخ خوش، بى كاتب، تا: ذيقعده 1244 ق، جا: كربلا؛ بى نام، آغاز و انجام و مطالب درون رساله با نسخه (2) 1643 جدايى هايى دارد. شمث 251961؛ تعداد صفحات:، ص 239- 266، سطر [عكسى دائره المعارف: 1- 175] 5809. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 3/ 1984 خط: نسخ، كاتب: محمد بن زين العابدين، تا: 1244 ق؛ عنوان شنگرف؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج سرخ مقوايى، تعداد صفحات:، 109 ر- 117 پ، 8* 14 سطر، اندازه: 14* 5/ 20 سم [دانشگاه تهران: ف: 8- 593] 5810. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 10970 آغاز نسخه: بسمله و به نستعين. هذه الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام الهمام عل بن موسى الرضا (ع)؛ انجام نسخه: فان الله يعطب العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين خط: نستعليق، كاتب: عباسعلى بن نقد على، تا: 1245 ق؛ كاغذ: آبى، جلد: تيماج، [رايانه آستان قدس: 4- 618] 5811. مشهد؛ امام هادى (كتابخانه عمومى)؛ شماره نسخه: 3/ 67 خط: نستعليق، كاتب: موسوى عاملى، محمد حسين بن محمد، تا: عيد اضحى 1248 ق؛ براى آخوند ملا محمد.؛ جلد: تيماج مشكى بدون مقوا، تعداد صفحات: 11، 54 پ- 65 ر، مختلف سطر، اندازه: 17* 11 سم [امام هادى: ف:- 51] 5812. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: ض 13514 خط: نسخ، كاتب: على، تا: 1253 ق؛ [الفبائى آستان قدس:- 273] 5813. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 48/ 16244 آغاز نسخه: قال امام الانام عزّه وجه الاسلام مظهر الغموض ... اعلم يا اميرالمومنين ان الله تعالى لم يبتل العبد ببلاء حتى جعل له دواء يعالج به ....؛ انجام نسخه: بما وصفت فى كتابى هذا و دبر به جسده امن باذن الله من كلّ داء و صح جسمه فانّ الله يعطى العافيه لمن يشاء و الحمدلله ربّ العالمين. خط: نستعليق، كاتب: حسينى همدانى، محمد، تا: 1255 ق؛ ترقيمه «بتاريخ يكشنبه؟ دوم محرم الحرام شرف اتمام پذيرفت سنه 1255». عنوانها و نشانها: قرمز. حاشيه نويسى دارد، در حاشيه تصحيح شده است، اشعارى در حاشيه برخى برگها تحريرشده، دو برگ در پايان نسخه مشتمل بر مطالب پراكنده اى چون معما، اشعار، اختيارات و ... آمده است، نسخه آسيب ديده و لبه برگها وصالى گشته است.؛ كاغذ: فرنگى، تعداد صفحات: 6 برگ، (211 ب- 216 الف)، 18 سطر (10* 14/ 5) سطر [مرعشى: ف: 41- 259] 5814. قم؛ مسجد اعظم قم؛ شماره نسخه: 8/ 506 آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا عليه السلام الى المأمون العباسى فى حفظ صحه المزاج وتدبيره بالاغذيه والاشربه والادويه قال الامام الانام ...؛ انجام نسخه: لما وصلت من مولانا ابى الحسن على بن موسى الرضا عليه السلام الى المأمون وقرأها فرح بها فرحا شديدا وامر ان يكتب بماء الذهب ويترجم بالرساله المذهبه اقول انها لقد وصلت الينا من فيض ائمتنا سلام الله وتحياته وبركاته عليهم خط: نستعليق، كاتب: خوانسارى، ابوالقاسم بن حسين، تا: 1257 ق؛ عناوين وخطوط شنگرف، از روى نسخه مورخ 1084 كتابت شده.؛ جلد: تيماج قهوه اى، مجدول گره اى، تعداد صفحات: 4 برگ، 27 سطر، اندازه: 14* 20 سم [مسجد اعظم- ف: 2- 965] 5815. مشهد؛ مدرسه نواب؛ شماره نسخه: 9/ 368 آغاز نسخه: بسمله الرسال [الذهبى] فى الطب التى بعث بها الامام الهمام على بن موسى الرضا (ع) ...؛ انجام نسخه: و صلاه و سلام بر بهتر خلق او كه محمد است و اهل بيت معصومين. خط: نستعليق، كاتب: خوانحودى، محمد حسين بن على، تا: از ذيقعده 1260 تا 12 صفر 1262 ق، جا: مشهد رضوى (مدرسه صالحيه)؛ ابعادسطر 17* 12 س؛ كاغذ:/ اهار مهره اى، جلد: تيماج عنابى، تعداد صفحات:، 25 سطر، اندازه: 21/ 5* 15 سم [مدرسه نواب- ف:- 307] 5816. شيراز؛ ملى شيراز؛ شماره نسخه: ف 2/ 236 آغاز نسخه: بسمله و به نستعين- الحمدلله رب العالمين و الصلوه على النبى محمد و آله اجمعين- رساله على ابن موسى الرضا عليه السلام الى المامون؛ انجام نسخه: فان الله يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمد لله رب العالمين و العاقبه للمتقين و صلى الله على محمد و آله اجمعين انجامه: سپس مطالبى از قول شيخ محمد ابن على ابن بابويه قمى بان اضافه شده كه پايان آن چنين است ستحانه و تعالى شانه لاتمام هذه الرساله الشريفه فى ليله يوم الخميس فى اواسط شهر ربيع الاولى من شهور سنه 1263 خط: نسخ، بى كاتب، تا: 1263 ق؛ بعضى كلمات با جوهر سرخ نوشته شده است؛ تعداد صفحات: 11 برگ، 20 سطر، اندازه: 5/ 8* 5/ 14 سم [ملى فارس: 1- 210] 5817. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 4530- 2 خط: نسخ، بى كاتب، تا: 1270 ق؛ تعداد صفحات: 22 صفحه، 15 سطر سطر، اندازه: 5/ 19* 5/ 14 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 150] 5818. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 2/ 2802 آغاز نسخه: بسمله ... اما بعد فهذه رساله الح هبيه قد استنسنحتها من المجلد الرابع عشر من كتاب البحار المسمى بكتاب السماء و العالم للعلامه المجلسى ... باب آخر فى الرساله الذهبيه المعروفه بالذهبيه اقول وجدت بخط الشيخ الاجل الافضل العلامه الكامل فى فنون الادب ... على بن عبدالعالى الكر كى ... فكتب الرضا (ع) كتابا نسخته بسم الله الرحمن الرحيم اعتصمت بالله اما بعد فانه وصل الى كتاب امير المؤمنين فيما امرنى ...؛ انجام نسخه: و فى بعض النسخ آخر الرساله هكذا و اعلم ان من عمل بما و صفت فى كتابى هذا و دبر جسده و لم يخالفه. لم باذن الله تعالى من كل داء وصح جسمه بحول الله وقوته ... و ما اورده على المعلوم عطفا على الشكيل اى يعظم ما اورده عليه عاقبه طمعه تمت الرساله بعون الله تعالى خط: نستعليق، كاتب: سمنانى، محمد قدير بن على اصغر، تا: 1273 ق؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماجى مشكى با مقوا ترنج، تعداد صفحات:، 37- 79، 30 سطر سطر، قطع: وزيرى باريك، اندازه: 11* 21 سم [شورا: ف: 10- 82] 5819. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 16/ 2830 خط: شكسته نستعليق و نسخ، كاتب: قاينى بيرجندى، عليرضا بن حسين، تا: 1275 ق؛ كاغذ: پسته اى، جلد: روغنى با گل و بوته مقوايى، تعداد صفحات:، 154 پ- 161 پ، سطر، اندازه: 17* 22 سم [ملك- ف: 6- 128] 5820. شيراز؛ خانقاه احمديه؛ شماره نسخه: 7/ 293 آغاز نسخه: الحمدلله رب العالمين ... قال المجلسى المتأخر قدس سره فى بحار الانوار.؛ انجام نسخه: و صحّ جسمه بحول الله و قوته فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشاء. خط: نسخ، كاتب: حسينى طبيب شيرازى، جعفر بن ابراهيم، تا: 1276 ق؛ كاتب رساله را از بحارالانوار به نقل از محقق كركى عاملى كتابت كرده است. ضميمه: يادداشتى از شيخ بهايى عاملى درباره يكى از شاگردان خويش در 2 برگ.؛ واقف: على غياثى، تاريخ وقف: 27 رجب 1379؛ كاغذ: شكرى فرنگى، جلد: تيماج مشكى.، تعداد صفحات: 13 برگ، 15 سطر سطر، اندازه: 15* 21 سم [خانقاه احمدى:- 334] 5821. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 4/ 2941- 181/ 15 آغاز نسخه: قال الرضا مخاطبا للمأمون اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى جعل له دواء يعالج به ولكل صنف من الداء صنف من الدواء.؛ انجام نسخه: امن باذن الله من كل داء وصح جسمه بحول الله وقوته والحمدلله اولا وآخرا وظاهرا وباطنا. اندكى از آغاز نگاشته نشده؛ خط: نسخ، كاتب: آغايى، محمد حسن بن جواد، تا: 1277 ق، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ جلد: گالينگور قهوه اى، تعداد صفحات: 13 برگ، 15 سطر، اندازه: 11* 18 سم [گلپايگانى- ف: 4- 2012] 5822. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 11473- 4 بى كاتب، تا: 1280 ق؛ تعداد صفحات: 21 صفحه، 16 سطر سطر، اندازه: 5/ 20* 15 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 150] 5823. اراك؛ دهگان، ابراهيم؛ شماره نسخه: 2/ 215 خط: نسخ و نستعليق، كاتب: موسوى خوانسارى، حسين بن محمد نقى، تا: 1281 ق؛ عناوين به قلم قرمز.؛ جلد: تيماج قهوه اى، كاغذ نخودى، تعداد صفحات:، 26 پ- 46 ر، سطور مختلف سطر، قطع: نيم ربعى، اندازه: 10* 15 سم [دهگان، ابراهيم- ف: 2- 287] 5824. لس آنجلس؛ كتابخانه دانشگاه لس آنجلس؛ شماره نسخه: 1/ 67 م بى كاتب، تا: قرن 13؛ [نشريه: 11- 117] 5825. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 505- طباطبائى خط: نسخ و ثلث، كاتب: سلمان بن ولى محمد، تا: قرن 13؛ عناوين به شنگرف است. شماره دفتر ثبت 31210؛ كاغذ: فرنگى شكرى و سفيد آهار مهره شده، جلد: تيماجى قهوه اى، تعداد صفحات: 20 برگ، 1 ب- 21 ب، سطر، قطع: رقعى، اندازه: 5/ 10* 18 سم [شورا: ف: 22- 190] 5826. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 2/ 14220 آغاز نسخه: ذيل: «بسمله، هذه الرساله الذهبيه» فى الطب التى بعث الامام على بن موسى الرضا (ع) الى المامون العباسى.؛ انجام نسخه: فان الله يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين و العاقبه للمتقين. خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 13؛ كاتب نامعلوم، عناوين به سرخى، جداول اوراق به لاجورد، تحريرو طلا؛ واقف: محمد باقر سبزوارى، تاريخ وقف: محرم 1405.؛ كاغذ: نخودى كشميرى، جلد: تيماج عنابى، تعداد صفحات: 27 برگ، 17 سطر، اندازه: 2/ 10* 7/ 16 سم [آستان قدس- ف: 14- 337] 5827. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 1/ 4439 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 13؛ كاغذ: فرنگى، جلد: ميشن يشمى، تعداد صفحات:، 20 سطر، اندازه: 17* 7/ 21 سم [ملك- ف: 7- 400] 5828. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 3/ 13096 آغاز نسخه: قال الامام الانام، غره وجه السلام مظهر الغموش بالرويه اللامعه، كاشف الرموز فى الجفر الجامعه من قضى بعد جده المصطفى صلوات الله و سلامه عليه و آله و سلم.؛ انجام نسخه: و صح جسمه بحول الله و قوته، قال الله تعالى: نعطى العافيه لمن نشاء و نمسحها اياه. خط: نستعليق، كاتب: حسينى، ابوالقاسم بن عزيز، تا: قرن 13؛ عنوانها و نشانيها: قرمز، اندكشى حاشيه نويسى دارد.؛ كاغذ: فرنگى آهار مهره شده، تعداد صفحات: 4 برگ، 8 الف- 11 الف، 33 سطر، اندازه: 27* 15 سم [مرعشى: ف: 33- 169] 5829. شيراز؛ مدرسه امام عصر (عج)؛ شماره نسخه: 2/ 89 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 13؛ تعداد صفحات: 11 برگ، 20- 31، سطر، اندازه: 5/ 19* 5/ 14 سم [امام عصر شيراز: ف: 1- 90] 5830. تهران؛ دانشكده الهيات تهران؛ شماره نسخه: 9/ 25 بخشى از بحار مجلسى است.؛ خط: نسخ و نستعليق، كاتب: داور شيرازى، مفيد بن محمد نبى، تا: قرن 13؛ حواشى با نشانه «ابواب الجنان، خلاصه الحكمه، منتهى المقال مجمع، تحفه، حقايق الطب، طب يوسفى، مخزن الادويه، شفايى».؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات:، 130 پ- 146 ر، 11 س 8* 14 سطر، اندازه: 5/ 17* 5/ 21 سم [دانشكده الهيات تهران: ف:- 220] 5831. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 21075 آغاز نسخه: بسمله، هذه الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا عليه السلام الى المأمون العباسى فى حفظ صحه المزاج و تدبيره بالاغذيه و الاشربه و الادويه؛ انجام نسخه: فان الله يعطى لمن يشاء ويمنحها اياه و الحمدلله رب العالمين و العاقبه للمتقين خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 13؛ مذيل است به يك برگ در طب. خطوط روى برخى عبارات به سرخى، ظهر برگ ال ذكر عنوان و مؤلف نسخه و مطالبى پراكنده در طب، اثر مهر و يادداشت مالكيت در صدر برگ اول به تاريخ 1375 ق.، معلق به حواشى است؛ واقف: رهبرى (اهدايى)، تاريخ وقف: خرداد 1373؛ كاغذ: نخودى فرنگى، جلد: ميشن قهوهاى يك لا با حاشيه زنجيره اى ضربى، تعداد صفحات: 8 برگ، 18 سطر، اندازه: 15* 21 سم [اهدائى رهبر: 9- 287] 5832. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 6690 اين رساله در اين مجموعه دو بار كتابت شده است؛ خط: نستعليق، كاتب: نورى مازندرانى، مرتضى قلى بن ميرزا بابا، تا: 1266 (برگ 10) و صفر 1281 (برگ 27) قرن 13؛ اين رساله تصحيح شده.؛ جلد: تيماج قهوه اى ضربى و ترنج و سرترنج دار، تعداد صفحات: 25 برگ، 1 پ- 10 پ و 11 ر- 27 ر، مختلف سطر، اندازه: 5/ 10* 5/ 16 سم [شورا: ف: 20- 204] 5833. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 2/ 2227- 117/ 12 آغاز نسخه: هذه الرساله الذهبيه فى الطلب التى بعث بها الامام الهمام موسى الرضا عليه السلام الى المأمون العباسى فى حفظ ... اعلم يا اميرالمؤمنين الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى يجعل له؛ انجام نسخه: امن باذن الله تعالى من كل داء وصح جسمه بحول الله وقوته فان الله يعطى العافيه لمن يشاء ويمنحها اياه والحمدلله رب العالمين والعاقبه للمتقين. خط: نسخ، كاتب: بغولى، محمد بن عبدالنبى، تا: قرن 13؛ تعداد صفحات: 7 برگ، 23 سطر، اندازه: 15* 21 سم [گلپايگانى- ف: 4- 2012] 5834. قم؛ مركز احياء ميراث اسلامى؛ شماره نسخه: 1/ 4053 آغاز نسخه: اعلم يااميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل العبد المؤمن ببلاء حتى جعل الله له دواء يعالج به.؛ انجام نسخه: و صح جسمه بحول الله وقوته فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه الحمدلله. خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 13؛ عناوين با خطى قرمز برفراز آن مشخص شده، در روى برگ اول چندين يادداشت متفرقه مكتوب است، تصحيح شده، داراى حاشيه نويسى مختصر. نسخه حاضر از جلد 14 بحارالانوار كتاب السماء و العالم نگاشته شده.؛ جلد: تيماج قهوه اى ضربى، تعداد صفحات: 25 برگ، 1 پ- 25 پ، 20 سطر، اندازه: 11* 18 سم [محدث ارموى- مركز احياء ميراث اسلامى: 2- 732] 5835. نجف اشرف؛ مكتبه آيه الله الحكيم العامه؛ شماره نسخه: 49 كاتب: هادى بن مهدى الشريف، تا: 1320 ق؛ تعداد صفحات: 22 صفحه، 13 سطر، اندازه: 13* 20 سم [معجم المخطوطات النجفيه:- 476] 5836. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 1/ 2086- 186/ 11 آغاز نسخه: بسمله وبه نستعين هذه الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه السلام الى المأمون العباسى فى حفظ صحه المزاج وتدبيره بالاغذيه والاشربه.؛ انجام نسخه: وصح جسمه بحول الله وقوته فان الله يعطى العافيه لمن يشاء ويمنحها اياه والحمدلله رب ا لعالمين والعاقبه للمتقين. خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 5 شنبه شعبان 1324 ق؛ جلد: مقوا عطف تيماج، تعداد صفحات: 9 برگ، 21 سطر، اندازه: 11* 5/ 17 سم [گلپايگانى- ف: 4- 2012] 5837. نجف اشرف؛ مكتبه آيه الله الحكيم العامه؛ شماره نسخه: 140 خط: نسخ خوب، بى كاتب، تا: قرن 14؛ و فى هذه النسخه مقدمه فى سطور لم توجد فى نسخ اخرى، و الظاهر أنها من صنع الناسخ، و هى «الحمد لله رب العالمين و صلى الله على محمد و آله الطاهرين، أما بعد قال امام الانام ... الانس و الجن على بن موسى الرضا صلوات الله و سلامه عليه ...»؛ تعداد صفحات: 9 برگ، مختلف السطور 10/ 3* 15 سطر [محمد الرشتى:- 157] 5838. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 3/ 203- طباطبائى خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 14؛ عناوين قرمز. شماره ثبت 30910؛ كاغذ: فرنگى آهار مهره، جلد: تيماجى قرمز، تعداد صفحات: 10 برگ، 120- 130، هر صفحه 15 سطر، قطع: خشتى، اندازه: 5/ 16* 22 سم [شورا: ف: 22- 71] 5839. قم؛ استادى، رضا؛ شماره نسخه: نامعلوم/ 3 خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ تعداد صفحات: 8 برگ، 118- 126، 20 سطر، اندازه: 13* 18 سم [صد و شصت نسخه:- 56] 5840. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 6029 آغاز نسخه: الرساله الذهبيه فى الطب التى بعثها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه السلم الى مامون العباسى فى حفظ صحت المزاج و تدبيره الاغذيه و الاشربه و الادويه قال الامام الانام غره وجه الاسلام؛ انجام نسخه: و يمسحها (كذا) اياه و الحمدلله رب العالمين و الصلوه على نبيه محمد و آله الطيبين و عترته الطاهرين خط: نسخ خوب، بى كاتب، بى تاريخ؛ بطور چليپا در سه ستون نوشته شده. اوراق جدول بندى به زر و تحرير. عناوين بشنگرف. (اين رساله را ضميمه شماره 556 اخبار، از ص 2 تا ص 5 ببينيد).؛ واقف: نائينى، تاريخ وقف: مرداد 1311.؛ كاغذ: آهارى نباتى، جلد: مقوا، تعداد صفحات: 8 برگ،، اندازه: 5/ 42* 5/ 25 سم [آستان قدس- ف: 5- 151] 5841. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 4/ 2761 خط: نسخ زيبا، بى كاتب، بى تاريخ؛ عناوين و نشانيها شنگرف، صفحه ها مجدول به مشكى و زر، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه نويسى مختصر دارد.؛ جلد: تيماج قرمز، تعداد صفحات: 21 برگ، 147 پ- 168 پ، 14 سطر، اندازه: 16* 5/ 11 سم [مرعشى: ف: 7- 322] 5842. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 9/ 990 آغاز نسخه: الحمدلله .. اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى لم يبتل البدن بداء حتى جعل له دواء يعالج به.؛ انجام نسخه: كلها بيدالله و اليه ترجع و نصير .. قال ارح الى ابى على بن عبدالله من خزانه المأمون بعد وفاته. خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ عناوين شنگرف و گاهى نوشته نيست، در حاشيه تصحيح شده است؛ جلد: دو رو تيماج رو مشكى پشت قهوه اى، تعداد صفحات: 7 برگ، 210 پ- 217 پ، 19 سطر، اندازه: 23* 5/ 13 سم [مرعشى: ف: 3- 185] 5843. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 3/ 888 خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ با سرلوح گل و بوته دار رنگين. جدول زرد مشكى. عنوان و نشان شنگرف.؛ كاغذ: ترمه سمرقندى، جلد: ميشن مشكى نو، تعداد صفحات: 8 برگ، 118- 126 پ، 18 سطر، اندازه: 8/ 15* 28 سم [ملك- ف: 5- 213] 5844. تهران؛ دانشكده الهيات تهران؛ شماره نسخه: 3/ 764 از روى جلد چهاردهم بحار مجلسى دوم (سماء و عالم) استنساخ شده است.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ؛ عنوان و نشان شنگرف؛ كاغذ: فرنگى، جلد: تيماج سرخ ضربى مقوايى، تعداد صفحات:، 72 پ- 85 پ، 16 س 5* 11/ 5 سطر، اندازه: 10* 5/ 17 سم [دانشكده الهيات تهران: ف:- 388] 5845. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 2/ 4672 آغاز نسخه: بسمله، الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث بها الامام على بن موسى الرضا (ع) الى المامون.؛ انجام نسخه: افتاده: اجزاء من الجسد على الراس و الصدر و الشراسيف و اسفل البطن. خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ حاشيه هايى در ارتباط با متن دارد.؛ كاغذ: اصفهانى نخودى، جلد: تيماج قهوه اى روشن، مقوايى، روكش كاغذى، اندرون جلد آسترى كاغذى، تعداد صفحات: 3 برگ، 181- 184، 16 سطر 180* 115 سطر، اندازه: 260* 180 سم [ملى ايران: ف: 19- 342] 5846. تهران؛ دانشكده ادبيات تهران؛ شماره نسخه: 3/ 356 بى كاتب، بى تاريخ؛ [ادبيات تهران: ف: 3- 57] 5847. تهران؛ دانشكده ادبيات تهران؛ شماره نسخه: 4/ 85 بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ [ادبيات تهران: ف: 3- 27] 5848. يزد؛ وزيرى؛ شماره نسخه: 5/ 1372 خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ شماره عمومى 14960؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: تيماج عنابى، تعداد صفحات:، گ 73- 89، 14 س 6/ 5* 13 سطر، اندازه: 5/ 11* 15 سم [وزيرى يزد: ف: 3- 941] 5849. تهران؛ سپهسالار (شهيد مطهرى)؛ شماره نسخه: 1/ 4506 بى كاتب، بى تاريخ؛ خريدارى مدرسه سپهسالار در 1315 ش.؛ كاغذ: فرنگى سفيد، جلد: تيماج سبز مقوايى، تعداد صفحات: 240 برگ، 2 پ- 9 ر، 18 س 10/ 5* 18 سطر، اندازه: 5/ 15* 5/ 24 سم [سپهسالار: ف: 4- 559] 5850. خوى؛ مدرسه نمازى؛ شماره نسخه: 5/ 534 خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ عناوين شنگرف. نمره كتابخانه وى 169.؛ واقف: ابراهيم بن حسين دنبلى خوئى (شهيد)، تاريخ وقف:؛ جلد: تيماج سرخ جدول دار، تعداد صفحات:، 27 سطر، اندازه: 20* 15 سم [مدرسه نمازى: ف:- 273] 5851. اسلام آباد؛ خزانه مفتى؛ شماره نسخه: 487 خط: تعليق زيبا، بى كاتب، بى تاريخ؛ تعداد صفحات: 15 برگ، 13 سطر سطر، اندازه: 18* 13 سم [خزانه مفتى: 5- 156] 5852. موصل؛ مدرسه الاحمديه (ضمن مكتبه الاوقاف العامه)؛ شماره نسخه: 1/ 24/ 70 بى كاتب، بى تاريخ؛، اندازه: 17* 22 سم [الاوقاف العامه- موصل: 5- 268] 5853. نجف؛ مكتبه السيد محمد البغدادى؛ شماره نسخه: 1/ 21 آغاز نسخه: اعلم الرساله الذهبيه الهبيه الطبيه التى بعث بها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه التحيه و الثناء إلى المأمون العباسى فى صحه المزاج و تدبيره فى الاعذيه و الاشربه و الادويه.؛ بى كاتب، بى تاريخ؛ بقطع الثمن؛ كاغذ: اسمر، تعداد صفحات: 36 صفحه، 15 سطر طوله 6/ 5 سطر، اندازه: 11* 16 سم [السيد محمد البغدادى:- 106] 5854. نجف؛ مؤسسه كاشف الغطاء العامه؛ شماره نسخه: 3631 بى كاتب، بى تاريخ؛ تعداد صفحات: 19 صفحه، سطر [دليل المخطوطات كاشف الغطاء:- 319] 5855. نجف؛ مؤسسه كاشف الغطاء العامه؛ شماره نسخه: 3243 كاتب: عبدالله بن محمد التبريزى، بى تاريخ؛ تعداد صفحات: 79 صفحه، سطر [دليل المخطوطات كاشف الغطاء:- 288] 5856. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 23205 آغاز نسخه: قال الامام الانام غره الوجه الاسلام.؛ انجام نسخه: الى الوقوف على الحد و هذا بالقاصد اشبه تمت. خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ كاغذ: شكرى، جلد: تيماج، [رايانه آستان قدس: 4- 619] 5857. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 3/ 1377 عكسى آغاز نسخه: بسمله ... قال الامام غره وجه الأنام مظهر المغموص بالرويه اللامعه ... سلطان على بن موسى الرضى صلى الله عليه و آله و سلم النجباء الكرام ان الله لم يبتلى العبد المؤمن ببلاء حتى جعل دواء يعالج به.؛ انجام نسخه: فان الله يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه، يا أرحم الراحمين، تمت الذهبيه المباركه ... نسخه اصل: كتابخانه واتيكان در رم، شماره 1767.؛ خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ تعداد صفحات:، 28- 36، 20 سطر [عكسى مرعشى: ف: 4- 156] 5858. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 8/ 10180 بى كاتب، بى تاريخ؛ عناوين و نشانيها شنگرف؛ جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 11 صفحه، 71- 82، مختلف سطر، اندازه: 13* 24 سم [شورا: ف: 32- 212] 5859. نجف آباد؛ حججى (آيت الله)؛ شماره نسخه: 2/ 114 بى كاتب، بى تاريخ؛ جلد: تيماج سرخ يك لا، تعداد صفحات:، 92 پ- 105 پ، 15 سطر، اندازه: 13* 20 سم [آيت الله حججى: ف:- 168] 5860. تهران؛ ملى ايران؛ شماره نسخه: 6992 آغاز نسخه: بسمله، الرساله الذهبيه الطيبيه التى بعث بها الامام الهمام على بن موسى الرضا عليه السلام الى المامون العباسى فى الصحه المزاج و تدبيره ...؛ انجام نسخه: و من اراد ان يكون صالحا خفيف الجسم و اللحم فليقلل من عشائه باليل و من اراد ان لاتشتكى سر ته فيد هنها متى .. خط: نسخ متوسط، بى كاتب، بى تاريخ؛ عناوين، بعضى سرفصلها و خطكشى بالاى عبارات متن با مركب قرمز نسخه در حاشيه تصحيح شده خريدارى از مشيرى 1/ 9/ 1382؛ كاغذ: اصفهانى نخودى، جلد: تيماج قهوه اى، يك لايى، مجدول، ميان جداول بوته هاى ريسه اى، ضربى، عطف تيماج مشكى، تعداد صفحات: 39 برگ، 1 پ- 40 پ، 14 سطر 65* 145 سطر، اندازه: 114* 173 سم [رايانه ملى:- 1901] 5861. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 3/ 6133- 43/ 32 آغاز نسخه: بسمله قال الامام غرّه وجه الانام ... على بن موسى الرضا صلى الله عليه وآله وسلم ... ان الله لم يبتلى العبد المؤمن من ببلاء حتى جعل دواء يعالج به؛ انجام نسخه: وصحّ جسه من كل داء بحول الله تعالى وقوته فان الله يعطى العافيه لمن يشاء ويمنحها اياه يا ارحم الراحمين تمت الذهبيه خط: نسخ، كاتب: احسايى بحرينى، على بن فهنا، تا: 8 ذى قعده، جا: سارى؛ اين نسخه عكسى است؛ جلد: گالينگور قهوه اى، تعداد صفحات: 9 برگ، 21 سطر، اندازه: 22* 30 سم [گلپايگانى- ف: 4- 2013] 5862. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 261- 2 آغاز نسخه: (الحمدلله رب العالمين و صلى الله على محمد و آله الطاهرين و بعد ...)؛ بى كاتب، بى تاريخ؛ تتضمن هذه النسخه مقدمه للمجلسى المذكور: تقع فى 6 صفحات؛ تعداد صفحات: 90 صفحه، 14 سطر سطر، اندازه: 16* 5/ 10 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 150] 5863. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 32337- 1 بى كاتب، بى تاريخ؛ تعداد صفحات: 36 صفحه، 15 سطر سطر، اندازه: 5/ 15* 10 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 150] 5864. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 4700 بى كاتب، بى تاريخ؛ حديثه الخط؛ تعداد صفحات: 21 صفحه، 21 سطر سطر، اندازه: 5/ 20* 5/ 12 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 151] 5865. قم؛ مسجد اعظم قم؛ شماره نسخه: 6/ 1921 آغاز نسخه: هذه الرساله الذهبيه فى المسائل المذهبيه ... اخبرنى الشيخ جعفر بن محمد بن الرورى قال اخبرنى ابوعبدالله محمد بن وهبان بن محمد بن بشير البصرى الازدى المعروف ... اما بعد؛ انجام نسخه: ... فانما هذا القائل فى الناسى كالبهيمه والصوره المهمله ولا يعرف ما يضره مما ينفعه و وصل الى كتاب المأمون فيما امرنى من توقيعه على ما يحتاج اليه مما جربته وسمعته ... لواجيب اللص فى اول ... وامر ان يكتب بالذهب وان يترجم بالرساله المذهبيه خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ جلد: تيماج قهوه اى مجدول.، تعداد صفحات: 26 برگ، 8 سطر، اندازه: 15* 21 سم [مسجد اعظم- ف: 2- 965] 5866. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 2/ 929 آغاز نسخه: بسمله. اعتصمت بالله. اما بعد فانه وصل الى كتاب اميرالمؤمنين فيما امر بى من توفيقه على ما يحتاج اليه مما جربته و سمعته .. اعلم (يا اميرالمؤمنين) ان الله عزوجل لم يبتل الجسد (العبد المؤمن) ببلاء (بداء) حتى جعل له دواء يعالج به.؛ انجام نسخه: لكونه شرف القمر و من عمل فيما و صفت فى كتابى هذا و دبربه جسده امن باذن الله تعالى من كل داء و صح جسمه ... فان الله تعالى يعطى العافيه لمن يشاء و يمنحها اياه و الحمدلله اولا و آخرا و باطنا (بحار) از آغاز است تا «اما صلاح المسافر» (و كم دارد)؛ خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ اين نسخه ش 2 دفتر است، با عنوانها و نشانه هاى شنگرف و با سرلوح و در دو جدول زرين و لاجوردى. گ 193 ب- 217 ب؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: مقواى نگار شده، تعداد صفحات: 217 برگ، 11 س 7* 11/ 5 سطر، اندازه: 11* 18 سم [دانشگاه تهران: ف: 4- 763] 5867. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1/ 1131 آغاز نسخه: بسمله و به نستعين. هذه الرساله الذهبيه فى الطب التى بعث الامام الهمام على بن موسى الرضا ... الى المأمون العباسى فى حفظ صحه المزاج و تدبيره بالاغذيه و الاشربه و الادويه. قال الامام ... الرضا ... اعلم يا اميرالمؤمنين ان الله تعالى يبتل العبد (مانند آنچه كه مجلسى از كركى آورده است).؛ انجام نسخه: و اياك و الحمام اذ احتجمت فان الحمى الدائمه يكون فيه فاذا (برابر با س 2 از پائين ص 557 ج 14 بحار مجلسى) (1 ب- 8 ب) درهامش حاشيه هائى است بنستعليق از (ا م ن) و در صفحه عنوان دارد: رساله ... الرضا ... المسمى بالذهبيه و الرساله المأمونيه- و نيز: قال السيد الداماد فى كتابه المسمى بالرشحات: ذهبيه متواتر- نشانه وقف در بسيارى از جاها ديده ميشود. باندازه نيمى از ذهبيه را دارد.؛ خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ اين نسخه ش 1 دفتر يست داراى 5 رساله،؛ كاغذ: ترمه، جلد: تيماج خاكسترى آراسته مقوائى و در يكسوى، تعداد صفحات: 141 برگ، 15 س 7* 13 سطر، اندازه: 13* 5/ 19 سم [دانشگاه تهران: ف: 5- 1318] 5868. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 18/ 5217 خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ؛ در برگ 122 قرابادين است.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج حنايى ساده.، تعداد صفحات: 5 برگ، 122 پ- 127 ر، سطر، قطع: ربعى، اندازه: 15* 22 سم [دانشگاه تهران: ف: 15- 4161] 5869. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 20/ 2618 خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ؛ عنوان و نشان شنگرف.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج قهوه اى ضربى مقوايى، تعداد صفحات:، 252- 257، 23 س 11/ 5* 22 سطر، اندازه: 17* 28 سم [دانشگاه تهران: ف: 9- 1486] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج3، ص: 1646)

الرساله الذهبيه (ترجمه)/ ترجمه طب الرضا/ معرفت بدن و حفظ صحت (-) شرح الرساله الذهبيه (-) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه (-) [5 عنوان] الرساله الذهبيه (ترجمه)/ ترجمه طب الرضا/ معرفت بدن و حفظ صحت (-) الرساله الذهبيه (ترجمه)/ ترجمه طب الرضا/ معرفت بدن و حفظ صحت (-) الرساله الذهبيه (ترجمه)/ ترجمه طب الرضا/ معرفت بدن و حفظ صحت (-) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه* (-) الرساله الذهبيه (ترجمه)/ ترجمه طب الرضا (ترجمه) (-) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه (-) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه (-) الرساله الذهبيه (ترجمه) (-) [11 عنوان] الرساله الذهبيه (ترجمه)/ ترجمه طب الرضا/ معرفت بدن و حفظ صحت (-) الرساله الذهبيه (ترجمه)/ ترجمه طب الرضا/ معرفت بدن و حفظ صحت (-) الرساله الذهبيه (ترجمه)/ ترجمه طب الرضا/ معرفت بدن و حفظ صحت (-) شرح الرساله الذهبيه مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (1037- 1110) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (1037- 1110) الرساله الذهبيه (ترجمه) محقق كركى، على بن حسين (890- 940) تحفه شاهيه عباسيه در شرح رساله رضويه ذهبيه/ تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه كاشف يزدى، محمد نصير بن قاضى (- 11) عافيه البريه فى شرح الذهبيه شيرازى، محمد هادى بن محمد صالح (- 12) رساله محموديه/ شرح الرساله الذهبيه موسوى زنجانى، ابوالقاسم بن محمد كاظم (1224- 1292) تحفه الرضا لذخيره الملوك النجباء/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه واعظ اصفهانى، محمد بن ابى القاسم (- 11) شرح الرساله الذهبيه/ ترجمه رساله ذهبيه/ ترجمه طب الرضا طبيب تهرانى، محمد هاشم بن محمد طاهر (- 11) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه حسينى مدنى، ضامن بن شدقم (- 11) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه تونى، عبدالواسع بن علامى (- 12) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه عصاره شوشترى، فيض الله (- 11) هديه سليمانى/ شرح و ترجمه رساله ذهبيه قمى، محمد مهدى بن عنايت الله (- 11) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه قزوينى الموتى، محمد مومن (- 11) الفوائد الرضويه فى شرح الرساله الذهبيه طوسى مشهدى، محمد بن حسن (- 1257) كنز الذهب طوسى مشهدى، محمد بن حسن (- 1257) رساله ذهبيه طوسى مشهدى، محمد بن حسن (- 1257) شرح الرساله الذهبيه طباطبائى رضوى، ميرزا ابوالحسن (- 13) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه خاتون آبادى، محمد شريف بن محمد صادق (- 12) تدبير الابدان عاملى فتونى، عبدالمنعم بن عبدالعزيز (- 12) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه نظام ملكى، حاتم بن نظام الملك (-) شرح الرساله الذهبيه موسوى فخارى، بشر بن محمد (- 12) مذهب نامه تائب تبريزى، اسماعيل بن حسين (- 1374) رساله ذهبيه (ترجمه) حسينى، نعمت الله بن محمد (-) شرح الرساله الذهبيه غلام مكنون، محمد باقر بن محمد حسين (-) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه رامهرمزى، محمد بن على (- 9) تحفه الرضا/ ترجمه طب الرضا/ ترجمه رساله ذهبيه سلماسى، حسن بن ابراهيم (- 624) شرح الرساله الذهبيه كلاتى، زين الدين حسين (-) الرساله الذهبيه (ترجمه) محمد قاسم بن حكيم (-) الرساله الذهبيه (ترجمه) قمى، محمد بن جمهور (- 13) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج3، ص: 1644) همچنين علامه صاحب ذريعه از 16 ترجمه وشرح آن و نيز از چاپ و نشر آن به وسيله آقاى سيد مرتضى عسكرى در كاظمين به جاى يك شماره از مجله «ملتقى العصرين» با شرح و تعليق دكتر عبد الصاحب زينى ياد مى كند (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج3، ص: 1639)

كتاب ها 1. بيگ باباپور، يوسف؛ حجازي، حميده (1392). رساله ذهبيه و شروح آن. تهران: سفير اردهال. 2. س‍ت‍ارون‍دي‌، م‍ص‍طف‍ي (1390). ر ساله ذهبيه و كليات طب اهل‌ بيت. تهران: مشاهير. مقالات 1. اسماعيلي، سيدسعيد؛ فلاحي، فرامرز؛ نور محمدي، غلامرضا (1391). معرفي الگوي تغذيه رضوي مبتني بر رساله ذهبيه امام رضا (ع). طب سنتي اسلام و ايران، 3 (3)، 275-284. 2. علي‌محمدي، محمود (1390). بررسي سندي و محتوايي رساله ذهبيه امام رضا (عليه السلام). زلال وحي، 21، 29-33.

[الذريعه 15/ 141 و 13: 364 و 10/ 46- 47؛ رقم 266؛ التراث العربى، اشكورى 3/ 105؛ منهج المقال استرابادى و حاشيه بهبهانى بر آن ص 289؛ تنقيح المقال ممقانى 1/ 306 و 2/ 96؛ و خاتمه مستدرك الوسائل از حاجى نورى؛ فهرست سپهسالار 4/ 559- 560؛ كتابخانه جامع گوهرشاد 2/ 661؛ فهرست آستان قدس 5/ 149- 151 و 9/ 266 و 14/ 337 و 14/ 340 و 19/ 465؛ مرعشى و 33/ 169 و 20/ 270 و 20/ 260 و 3/ 185 و 7/ 322 و 10/ 130 و 14/ 312 و 16/ 176 و 18/ 197 و 23/ 173 و 29/ 255 و 34/ 458؛ الأعلام 5/ 26؛ الإمام الصادق و المذاهب الأربعه، اسد حيدر، 6/ 47، دارالكتاب العربى: بيروت، 1392 ق؛ تحف العقول، ص 645، انتشارات امير كبير، 1367 ش؛ آيت الله جليلى 238؛ مشار عربى 603؛ امام هادى 51؛ مدرسه امام عصر 1/ 90؛ شخصى ميبدى 1/ 170؛ كتابخانه وزيرى 3/ 941؛ كتابخانه ملك 6/ 112 و 7/ 400 و 9/ 73 و 9/ 211 و 5/ 213؛ كتابخانه ملى 16/ 85 و 10/ 522 و 19/ 342؛ الهيات تهران ص 388؛ ادبيات تهران 3/ 27 و 1/ 279؛ كتابخانه جمعيت نشر ص 1212؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1444؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى 1/ 204؛ نشريه 3/ 352 و 11/ 117؛ ره آورد ص 224؛ ديانى ص 48؛ مجلس شورا 10/ 82 و 10/ 2053 و 22/ 71 و 23/ 825 و 22/ 343؛ فهرست دانشگاه 3: 763 و 9 ص 1486؛ ملى فارس 1/ 209 و 225؛ دانشگاه تهران 4/ 763- 767 و 5/ 1316- 1318 و 8/ 593 و 9/ 1486 و 15/ 4161 و 16/ 155 و 16/ 462؛ فيلم دانشگاه 1/ 670؛ آستانه قم ص 189؛ دائره المعارف اسلامى 1/ 174؛ اهدائى به آستان قدس ص 295؛ نشريه 7/ 234؛ انجمن آثار ملى ص 147؛ فهرست الفبائى آستان قدس ص 273؛ فهرستگان نسخه هاى خطى حديث 4/ 72- 81؛ آيه الله حججى 168؛ رايانه ملى ص 1901؛ مجلس سنا 1/ 390؛ ملى 10/ 140؛ الهيات تهران ص 220؛ آستان قدس 26/ 276- 277؛ فهرستگان نسخه هاى خطى حديث و علوم حديث 4/ 72- 81 و 402- 405 و 3/ 82- 90؛ عكسى مرعشى 3/ 426؛ عكسى مركز احياء 7/ 80؛ دهگان ابراهيم 2/ 287؛ مكتبه اميرالمؤمنين 2/ 530؛ الطب الصيدليه ص 149 و 150؛ رايانه آستان قدس؛] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج3، ص: 1644)