مطالعه فعاليت فصلي و تراكم جمعيت كنه Rhipicephalus bursa در شهرستان ساري، استان مازندران

Seasonal Activity and Population Density of Rhipicephalus bursa in Sari, Iran

سابقه و هدف: كنه‌هاي سخت از ناقلين مهم بيماري‌هايي نظير بابزيوز، تيلريوز و تب كريمه كنگو به دام و انسان مي‌باشند. در ميان اعضاي اين خانواده كنه Rhipicephalus bursa به‌ عنوان يكي از ناقلين مهم بيماري بابزيوز در ايران و ساير نقاط جهان به‌ شمار مي‌رود. بنابراين تعيين فراواني و پويايي فصلي جمعيت اين گونه مي‌تواند نقش مهمي در شناخت بهتر همه‌گيرشناسي بيماري‌هاي منتقله به‌همراه داشته باشد. مواد و روش‌ها: در مطالعه حاضر فعاليت فصلي، وفور گونه‌اي وميزان فركانس حضور يا عدم حضور كنه R.bursa روي دو ميزبان گوسفند و گاو از تيرماه 1386 تا تيرماه 1387 در سه منطقه جغرافيايي متفاوت شامل كوهستان، جنگل و جلگه در شهرستان ساري انجام گرفت. هم‌چنين ميزان شباهت فراواني سه منطقه‌ي مورد مطالعه با استفاده از شاخص موريسيتا بررسي گرديد. يافته‌ها: نتايج اين پژوهش نشان داد كه در تمام مناطق مورد مطالعه بيشترين فعاليت كنه مربوط به ماه‌هاي بهار و تابستان مي‌باشد كه با شروع فصل پاييز و زمستان به صفر تقليل پيدا مي‌كند. بيشترين فراواني كنه در ميان سه منطقه متعلق به كوهستان با فراواني 376 و 352 به‌ترتيب در فصل بهار و تابستان گزارش شد. بيشترين فركانس حضور كنه نيز در كوهستان و جلگه در فصل بهار و در جنگل در فصل تابستان روي گوسفند ثبت گرديد. شباهت فراواني R. bursa ميان سه منطقه‌ي مورد بررسي نشان داد كه مناطق جنگل و جلگه داراي فراواني نزديكتري در مقايسه با كوهستان مي‌باشند. استنتاج: باتوجه به فركانس و حضور بيشتر كنه R. bursa روي گله‌هاي گوسفند در طول سال در مقايسه با گله‌هاي گاو مراقبت‌هاي بهداشتي به‌منظور كنترل كنه R. bursa در جهت پيشگيري از بيماري‌هاي منتقله به ويژه در مناطق كوهستاني بسيار حايز اهميت مي‌باشد. بنابراين پژوهش‌هاي مرتبط با همه‌گيرشناسي بيماري‌ها و اقدامات پيشگيرانه در مورد آن ها به ويژه در مناطقي نظير كوهستان در فصل‌هاي بهار و تابستان بسيار ضروري به‌ نظر مي‌رسد.

Background and purpose: Hard ticks are the most important vectors of some diseases including babesios, theileriosis, and Crimean–Congo hemorrhagic fever that affect both animals and humans. Among the members of this family, Rhipicephalus bursa is one of the most important vectors of babesios and theileriosis in Iran and around the world. Therefore, detection of abundance and seasonal dynamics of this species can play an important role in better understanding of the epidemiology of the diseases they transmit. Materials and methods: A year round sampling of R. bursa was conducted from July 2007 to July 2008 in three topographical areas including: highland, woodland and lowland in Sari, Iran. The seasonal activity, species abundance and frequencies for presence or absence of the species were investigated in two hosts, sheep and cattle. Morisita index was applied to determine the similarity of species abundance in three regions. Results: The results showed that in all study areas the highest activity of tick was observed in spring and summer which decreased to zero in autumn and winter. The highest abundance of R. bursa was found in highland in spring (n=376) and summer (n=352). The highest frequency of tick was recorded in sheep during spring in highland and lowland and during summer in woodland. Similarity index of R. bursa showed woodland and highland as the most similar areas based on species abundance. Conclusion: Compared to cattle, high frequency and infestation rate of R. bursa were observed in sheep flock. Therefore, control programs should be directed more in sheep and preventive measures should be taken in highland during spring and summer.