حق انتخاب ميان درمان هاي نگه دارنده ي حيات و مراقبت هاي تسكيني از نگاه فقه شيعه

Right to Choose between Life- Sustaining Treatments and Palliative Care in the Shi'ite Jurisprudential Perspective

بيماران مبتلا به يك بيماري پيشرفته، پيش رونده و لاعلاج يا صعب العلاج، به تدريج در وضعيتي قرار مي گيرند كه اقدامات درماني، نتيجه اي در بهبود وضعيت و تجديد سلامتي آن ها ندارد و به تدريج، در آستانه ي مرگ قرار مي گيرند. در اين دوران، مراقبت هايي به بيمار ارائه مي شود كه به مراقبت هاي پايان حيات معروف اند. اين مراقبت ها شامل درمان هاي طولاني كننده و نگه دارنده ي حيات بيمار و مراقبت هاي تسكيني مي شوند. درمان هاي نگه دارنده ي حيات، زندگي بيمار را معمولاً، قدري طولاني تر مي كنند؛ اما رنجي بسيار بر او تحميل مي شود؛ درحالي كه، در مراقبت هاي تسكيني، بيمار احتمالاً مدتي كوتاه تر زنده مي ماند؛ اما كمتر رنج مي كشد. اكنون اين سوال مطرح است كه آيا بيمار مي تواند بين اين دو شيوه، يكي را برگزيند؟ بيشتر فقها با توجه به قاعده ي «لزوم حفظ نفس»، معتقدند بيمار نمي تواند شيوه ي نخست يعني درمان هاي نگه دارنده ي حيات را رد كند. اين مقاله ابتدا به بررسي ادله ي قاعده ي لزوم حفظ نفس پرداخته و با تبيين ديدگاه فقها درباره ي انتخاب ميان اين مراقبت ها، اثبات مي كند علي رغم پذيرفتن قاعده ي لزوم حفظ نفس، اين قاعده محكوم به ادله ي «لاضرر و لاحرج» بوده و همچنين، به واسطه ي قاعده ي «سلطنت» تخصيص پذير است؛ هرچند مي توان قائل شد كه با توجه به ادله ي قاعده ي لزوم حفظ نفس، بيماراني كه در اين مرحله قرار مي گيرند، تخصصاً از موضوع قاعده خارج اند.

Patients with advanced, progressive, non-curable, or hardly cured illnesses, found themselves in a situation where therapeutic measures have no effect in improving their condition and health status and they are gradually pushed toward death. Care provided to the patient, during this period, is known as end-of-life care which include life-sustaining treatments and palliative care. Life- sustaining treatments are such that give patient the chance for living longer but inflict lots of suffering upon the patient. While in palliative care, the patient probably survives for a shorter period, but suffers less. The question is whether the patient can choose between the two methods? Considering the Jurisprudential rule of “the necessity to safeguard human life”, most of the Muslim Jurists believe that the patient cannot rule out the first method (i.e. life- sustaining treatment). This study first examines the evidence of the rule, and explained the viewpoints of the Muslim Jurists about choosing between these caring methods, and proves that, despite accepting the rule, it is limited by the rules of “no hardship“ (la haraj) and “prohibition of detriment”(la zarar) and moreover the rule of “the domination”(saltanat). However, it can be said that, regarding the evidence of rule “the necessity to safeguard human life”, patients who are at this stage are excluded from the subject matter of this rule.