نقش دانشگاه و مراكز آموزش عالي در توسعه صنايع دريايي

The role of universities and higher education institutions in development Marine industries

مهاجرت آريايي ها در شش هزار سال قبل از ميلاد مسيح (ع) بر اثر سرماي فوق العاده از شمال آسيا و اروپا آغاز شد، يك گروه به سيبري، گروه ديگر به هند و دسته سوم به فلات ايران مهاجرت نمودند. به طور تقريبي تمام مللي كه در ساحل درياي پارس اقامت داشته اند، به فنون دريانوري، درياشناسي و ساختن لنج و كشتي آشنا بودند و از آن بهره مي جستند. ايرانيان خيلي زود به يك قوم دريانورد جسور، جستجوگر و موفق تبديل شدند، تا آنجا كه در جريان تصرف مصر، ساختمان راه بزرگ آبي سوئز را بنا نهادند. بالاخره در جنگ هاي معروف ترموبيل و سالامين، صاحب ناوگان نيرومندي بودند كه همه كشتي هاي آن توسط خود ايراني ها ساخته و هدايت مي شد. كسب منافع اقتصادي از دريا نيز از انگيزه هاي مهم ايرانيان براي توسعه دريانوردي بوده است. اگرچه در ايران باستان، اقوام بابلي، كلداني و فنيقي و پارسي در ساحل درياي پارس اقامت داشته و آنها نيز به كار دريانوردي اشتغال داشته اند، ولي ايراني ها كه به واسطه هوش سرشار خود از راه دريا ثروت فراوان گردآورده بودند، از ساير ملل در اين زمينه كوشاتر بوده اند. عصر هخامنشي از جهت جابجايي ناوگان هاي عظيم جنگي و كارهاي اعجاب آور دريايي (از جمله بستن پل هاي بزرگ و معلق دريايي براي عبور صدها هزار سواره نظام و بار و بنه و وسايل سنگين نبرد و نيز حفر كانال ها و ترعه هاي طويل و عميق) از يادگارهاي ايرانيان است كه همواره موجب حيرت و تعجب جهانيان بوده است. طبق مدارك موجود، هخامنشيان نسبت به ملل دريانوردي كه تحت انقياد و تسلط خود داشتند، مهربان بوده و با آنان خوش رفتاري مي كردند. شايد در نتيجه همين رفتار ملايم، نيروي دريايي در عصر هخامنشي آنچنان قدرت يافت كه گزنفون ترتيب و آرايش سفاين فنيقي تحت فرمان ايرانيان پارسي را نسبت به سفاين كشور خود برتر و عالي تر شمرده است. هرودت مورخ يوناني نيز مي گويد "در نبرد سالامين[1]، پارسي ها بهتر از فنيقي ها و مصري ها جنگيده اند". مهم ترين راه دريايي در دوران هخامنشيان و همچنين در طي بسياري از قرون و اعصار، راه آبي قابل كشتيراني بين درياي سرخ و مديترانه است كه افتخار آن براي هميشه از آن ايرانيان خواهد بود. با حفر كانال سوئز كشتي هاي ايرانيان به جاي آنكه سرتاسر قاره آفريقا را بپيمايند تا به مديترانه برسند، بطور مستقيم از خليج فارس به درياي سرخ و از راه ترعه سوئز به رود نيل و از آنجا به مديترانه مي رفتند. احداث اين راه دريايي به دو منظور صورت گرفت، يكي اينكه نيروي دريايي ايران بتواند به سهولت از كرانه هاي خليج فارس، بحر عمان و اقيانوس هند به كرانه هاي درياي مديترانه، آسياي صغير و بحر الجزاير برسد و ديگر اينكه كالاي مصر را به ساير كشورهاي آن روز حمل كند. بدين ترتيب بود كه قدرت دريايي هخامنشيان به درياي مديترانه راه يافت. ناوگان جنگي خشايارشا به امر خشايارشا فرزند داريوش پل عظيمي از كشتي هاي جنگي شش پارويي و كشتي هاي بزرگ پنجاه پارويي كه با سكويي از تنه هاي درخت، خار و خاشاك و برگ درختان زير سازي شده بود، برفراز دريا كشيد و به قول آشيلوس جاده عالي خشايارشا كامل گشت. به موازات اين اقدام حيرت آور، مهندسان ايراني دماغه آتوس[2] را تبديل به كانال كردند. كانالي چنان عريض كه دو كشتي جنگي در كنار هم از آن به سهولت عبور مي كردند. براي حفر اين ترعه هزاران نفر از اتباع ملل مختلف امپراطوري هخامنشي شركت داشتند. اين كار سه سال به طول انجاميد. لشگركشي هاي دريايي در دوران خشايارشا و نبردهاي دريايي ماراتن و سالامين بدون توجه به نتيجه جنگ از نظر قوا و تجهيزات و هزاران كشتي جنگي و باري و احداث پل هاي عظيم و كانال هاي حيرت آور دريايي، بي شك درخشان ترين دوران شكوفايي دريانوردي ايرانيان باستان را تشكيل مي دهد. بعدها در سده چهارم ميلادي، اردشير بابكان بر نيروي دريايي خود در خليج فارس افزود و پادگانهاي ايراني را در كرانه هاي شمالي و جنوبي خليج فارس ايجاد كرد. او وليعهد خود شاپور را به فرماندهي نيروي دريايي فارس برگزيد كه مركز آن بحرين بود. پس از اردشير، شاپور و خسرو انوشيروان نيز گام هاي بلندي براي تقويت نيروي دريايي ايران در خليج فارس و اقيانوس هند برداشتند.