مدل ساختاري مصرف مواد در نوجوانان: نقش مستقيم و غيرمستقيم عوامل فردي، روان شناختي، خانوادگي و اجتماعي

Structural Model of substance Abuse in Adolescents: Direct and Indirect Roles of Individual, Psychological, Family, and Social Factors

هدف: پژوهش حاضر به منظور ارزيابي مدل مفهومي مصرف مواد در نوجوانان در معرض خطر سوءمصرف مواد و ارايه يك مدل جامع براي پيش‌بيني و تبيين رفتار مصرف مواد طراحي شده است. روش: به همين منظور 413 دانش­آموز مقطع متوسطه (199 پسر و 214 دختر) شهر كرمان كه در سال تحصيلي 95-1394 مشغول به تحصيل بودند، با استفاده از روش نمونه‌گيري خوشه‌اي چند مرحله‌اي انتخاب شدند و با استفاده از دو پرسشنامه‌ي رفتارهاي پرخطر و پرسشنامه عوامل خطرساز و حفاظت‌كننده مواد مورد ارزيابي قرار گرفتند. يافته­ ها: بر اساس نتايج مدل معادلات ساختاري عوامل خانوادگي، اجتماعي و مدرسه­اي به طور مستقيم و غيرمستقيم از طريق مهارت‌هاي خودكنترلي و مهارت‌هاي اجتماعي (مهارت‌هاي فردي و اجتماعي) مصرف مواد را پيش­بيني مي­كنند. همچنين عزت­نفس و نگرش به مواد كه در حيطه عوامل فردي مورد بررسي قرار گرفتند و متأثر از پيوند عاطفي نوجوان با خانواده و مدرسه بودند، بطور مستقيم با مصرف مواد رابطه ندارند، بلكه به طور غيرمستقيم از طريق مهارت‌هاي خودكنترلي و مهارت‌هاي اجتماعي بر مصرف مواد تاثير مي­گذارند. نتيجه ­گيري: مدل ارزيابي شده از برازندگي قابل قبولي برخوردار است و گامي مهمي در جهت شناخت حيطه­هاي مختلف فردي، خانوادگي، اجتماعي و مدرسه­اي مرتبط با مصرف مواد در نوجوان در معرض خطر و همچنين به عنوان الگويي مناسب براي طراحي و تدوين برنامه­هاي جامع براي پيشگيري از انواع رفتارهاي پرخطر بسيار مفيد مي‌باشد.

Objective: The present study was conducted to evaluate the conceptual model of substance abuse among the adolescents at risk of substance abuse and to provide a comprehensive model to predict and explain the behavior of substance abuse. Method: A sample of 413 high school students (199 boys and 214 girls) was selected using multi-stage cluster sampling. The sample units studied in Kerman in the academic year of 2015-2016. They were evaluated through "Risky Behavior Questionnaire" and "Risk and Protective Factors Questionnaire". Results: The results of structural equation modeling predicted the familial, social, and school factors directly and indirectly via self-control skills and social skills (personal and social skills) regarding substance use. In addition, self-esteem and attitude to drugs were influenced by adolescents' emotional bond with family and school. These variables were evaluated within the realm of individual factors and the results indicated that they have no direct relationship with drug use. However, they indirectly influence drug use through self-control skills and social skills. Conclusion: The evaluated model enjoys an acceptable fitness and is an important step in learning about different aspects of individual, family, community, and school domains related to substance use in the adolescents at risk of drug use. Furthermore, this model is very useful as an ideal model for the design and development of comprehensive programs towards the prevention of risky behaviors.