مقايسه همديدي وقوع توفان هاي شديد گردو خاك در فصول بهار و تابستان در شمال استان سيستان و بلوچستان

The synoptic comparison of severe dust storms in the spring and summer in north of Sistan and Baluchistan province

توفان گرد و خاك از مهم ترين پديده هاي اقليمي شرق كشور ايران است. از آن جايي كه نوع خاك منطقه ريز دانه محسوب مي‌شود، وزش باد مناسب سبب حركت اين ذرات شده و هنگامي كه سرعت باد از آستانه مورد نظر بيشتر شود، بستر مناسبي براي ايجاد توفان خاك و شن فراهم مي‌شود. در مطالعه براي بررسي اين پديده، داده‌هاي ايستگاه هواشناسي همديدي زابل در دوره آماري 15 ساله 2010-1995 مورد بررسي قرار گرفته است. به منظور تحليل آماري توفان گرد و خاك ديد افقي كمتر از 1000 متر به عنوان شاخص تعريف شد. براساس اين تعريف دو مورد از شديدترين توفان‌هاي گرد و خاك منطقه در فصل بهار و تابستان انتخاب گرديد و با استفاده از داده هاي همديدي بايگاني NCEP/NCAR، شرايط همديدي و ديناميكي حاكم بر توفان هاي گرد و خاك انتخابي بررسي شد. نتايج نشان داد كه در تابستان استقرار سامانه كم فشارگرمايي روي پاكستان و همراهي آن با فرارفت هواي سرد در شمال شرق ايران، سبب به وجود آمدن شيو شديد فشاري مناسب در منطقه مي‌شود و شرايط براي ايجاد باد فراتر از آستانه مهيا مي‌گردد. در فصل بهار يك سامانه جوي كژفشار با رطوبت كم و فرارفت هواي سرد نسبتا شديد كه با جبهه سرد فعال همراهي مي كند، سبب افزايش سرعت وزش باد، ايجاد توفان گردوخاك و كاهش ديد افقي در منطقه شرق ايران مي‌شود.

Dust storm is one of the most important climate phenomena in the east of Iran. Because the soil type of this area is fine aggregate, the appropriate wind velocity causes to rise of the particles and when the wind speed exceed than the certain threshold, suitable situation for dust and sand storms would provide. In this article to investigate the mentioned phenomenon we analyzed synoptic data from meteorological station in Zabol for the 15-years period from 1995 to 2010. To analyze the dust storm, Horizontal visibility less than 1000 m was defined as the index. Based on this definition, two of the most severe dust storms in spring and summer were chosen and by using the Synoptic data archives NCEP/ NCAR, Synoptic and dynamic conditions of the dust storms were investigated. The results showed that in the summer due to the thermal low pressure system over Pakistan accompanied by cold air advection in the North East of Iran, Causing an Intensive pressure gradient creation in the region and conditions for wind, exceed than the threshold, would be provided. In spring the a baroclinic atmospheric system with low humidity, and Relatively severe cold air advection accompanied by a active cold front, cause increases in wind speed, reducing horizontal visibility and creating dust storms in the east region of Iran.