كليدواژه :
اسلام , ايران , آل بويه , فارس , علوم اسلامي , نهادهاي آموزشي , قرآن و حديث
چكيده فارسي :
آل بويه در قرون چهارم و پنجم هجري (322-447) با سه شاخه: آل بويه فارس، آل بويه ري و آل بويه عراق بر بخشهاي گسترده اي از قلمرو خلافت شرقي در مركز و غرب ايران فرمانروايي كردند. اين روزگار عصر زرين فرهنگ و تمدن اسلامي ايراني است و علوم مختلف از جمله دانشهاي اسلامي پله هاي بزرگ رونق و ترقي را زير پا نهاد. دوره طلايي تمدن اسلامي ايراني در كنار تعاليم و آموزه هاي اسلامي، و همت و پشتكار عالمان و متعلمان، دستاورد حمايتهاي مادي و معنوي اميران و وزيران بويه ي و محصول رفتار ملايم و توأم با تسامح و تساهل آنان با پيروان اديان و مذاهب مختلف است. عوامل دخيل در اين عرصه را مي توان به اختصار چنين برشمرد: اميران دانشمند، و حمايت، تشويق و ترغيب عالمان و متعلمان، تساهل و تسامح ديني و مذهبي آل بويه و نصب وزراي دانشمند، اديب و دانش دوست همچون خاندان ابن عميد و صاحب بن عباد، و بنياد زيرساختها، مراكز و نهادهاي علمي و آموزشي قابل براي دانشمندان و دانشجويان در مناطق مختلف خصوصاً شهرهاي بغداد، ري و شيراز نشان از همت بالاي اين اميران در عرصه فرهنگ و تمدن دارد. مساجد، بيمارستانها، كتابخانه ها، خانقاه ها و رباط ها مهمترين مراكز علمي و آموزشي فارس در اين دوره اند و دانشمندان، خطيبان، پزشكان و عارفان بزرگي پرورش داده و علوم و دانشهاي روز را به شكوفايي و درخشش بي مثال رسانده اند. اين مردان دانشي در حوزه هاي مختلف از جمله علوم اسلامي و در رأس آن دانش هاي قرآني و علوم حديث به شكوفايي و رونق تمدن اسلامي ايراني مدد رساندند. بررسي تحول و نقش نهادهاي آموزشي آل بويه فارس در رونق و گسترش فرهنگ و علوم اسلامي خصوصا دانش هاي قرآن و حديث، وجهه همت اين پژوهش است.
چكيده لاتين :
The Buyids with three branches, i.e. the Buyids of Persia, the Buyids of Rey, and the Buyids of Iraq, reigned over widespread parts of the territory of the eastern caliphate in the center and west of Iran in the 4th and 5th centuries AH (324-447). This era is the golden age of the Iranian-Islamic culture and civilization, and it witnessed the growth and development of various sciences, including the Islamic sciences. The golden age of the Islamic-Iranian civilization is the product of the material and spiritual support of the emirs and ministers of the Buyids and their gentle behavior, coupled with their indulgence and tolerance toward the followers of various religions and religious schools, in addition to the Islamic teachings and the dedication and perseverance of the scholars and learners. The contributing factors can be summarized as follows: the learned emirs and the support and encouragement of the scholars and students, the religious indulgence and tolerance of the Buyids, the appointment of such learned, well-educated ministers as the family of ibn Amid and Sahib bin Ebad, and the establishment of worthwhile infrastructures, centers, and educational institutions for scholars and students in different regions, especially in Baghdad, Rey, and Shiraz, which is indicative of the great ambition of these emirs in the field of culture and civilization. Mosques, hospitals, libraries, monasteries, and ribats (centers for Sufi fraternities) were the most important academic and educational centers of Iran in this period, great scholars, orators, physicians, and mystics were educated in them, and they made the sciences of the day reach an unexampled level of flourishment and brilliance. These men of knowledge contributed to the prosperity and progress of the Islamic-Iranian civilization in various fields, including Islamic sciences, especially the Quranic and hadith sciences. The present study is aimed at investigating the transformation of the educational institutions during the reign of the Buyids of Persia and their role in the prosperity and expansion of the Islamic culture and science, especially the Quranic and hadith sciences.
