اثر تنش كم آبي در مراحل مختلف رشد بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه در ارقام لوبياي قرمز

Effect of water stress at different growth stages on yield and yield components of Kidney bean cultivars

به منظور بررسي اثر تنش كمبود آب بر عملكرد و اجزاي آن در ارقام لوبياي قرمز، آزمايشي به صورت كرت هاي يكبار خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار انجام شد كه تيمارهاي شاهد ( بدون تنش)، تنش در مرحله رويشي، تنش در مرحله گلدهي و تنش در مرحله غلافبندي به عنوان فاكتور اصلي و ارقام صياد، اختر، درخشان، ناز و 81083-D به عنوان فاكتور فرعي انتخاب شدند. معيار دور آبياري براي تيمار شاهد و سطوح تنش، كاهش مقدار آب از تشتك تبخير بهترتيب به ميزان 50 و 100 ميليمتر تبخير بود. صفات اندازه گيري شده شامل تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، طول غلاف، وزن صد دانه، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت بوته بودند. نتايج نشان داد كه بين سطوح تنش، رقم و اثر متقابل آن اختلاف معنيداري از نظر عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك وجود دارد. بيشترين عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك به ترتيب در رقم صياد در تيمار شاهد و رقم ناز در تيمار تنش در مرحله رويشي و كمترين آن در رقم اختر در تيمار تنش در مرحله گلدهي حاصل گرديد. رقم صياد در تيمار شاهد از بيشترين شاخص برداشت برخوردار بود. در بررسي اجزاي عملكرد دانه مشخص شد كه تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف در تيمار تنش در مرحله گلدهي و وزن صد دانه در تيمار تنش در مرحله غلاف بندي كاهش معنيداري داشته است. در بين ارقام، رقم صياد از بيشترين تعداد غلاف در بوته و دانه در غلاف و رقم اختر از بيشترين وزن صد دانه برخوردار بودند. عملكرد دانه با شاخص برداشت و عملكرد بيولوژيك داراي همبستگي مثبت و معنيداري بود. همچنين در بين اجزاي عملكرد دانه، تعداد دانه در غلاف و تعداد غلاف در بوته با عملكرد دانه همبستگي مثبت معنيداري داشته در صورتيكه وزن صد دانه با تعداد دانه در غلاف همبستگي منفي و معنيدار، و با تعداد غلاف در بوته همبستگي منفي نشان داد. همچنين حساسترين مرحله ي زندگي ارقام مورد بررسي لوبيا قرمز به تنش خشكي مرحله گلدهي بوده است.

Investigation on the effect of water stress on crop yield is very important in Iran duo to arid and semiarid climates and limited water resources. In this research, a field experiment was conducted in research station of Zanjan University as split plot based on randomized complete block design (RCBD) with three replications. Water stress application at different growth stages including: vegetative (V), flowering (F), poding (P) stages were considered as main factor and kidney bean cultivars of Sayad, Akhtar, Derakhshan, Naz and D- 81083 were placed in subplots. Irrigation index was decreasing 50 mm from evaporation pan (class A) and addition 50 mm for each water stress treatments. Measured traits were number of grains per pod, number of pods per plant, length of pod, 100 kernel weight, grain yield, biological yield and harvest index. Analysis of variance showed that there was significant differences between cultivars, stage of water stress application and their interaction in grain and biological yield of common bean. Results revealed that Sayad had better performance than other cultivars and high sensitivity of cultivars was observed to water stress at flowering stage. The greatest biological and grain yield was observed in Sayad cultivar in control (non stress treatment) and Naz in V treatment. The lowest value of the mentioned parameaters were observed in Akhtar cultivar in F treatment. In addition, Sayad had higher harvest index in control. Number of pods per plant and grain per pod were significantly reduced in F treatment and 100 kernel weight in treatment P. Among cultivars, Sayad produced more pods per plant and grain per pod, and Akhtar showed the highest 100 kernel weight. Grain yield showed significant positive correlations with harvest index and biological yield, but it had negative relationship with 100 kernel weight and number of pods.