نقد مفهومي كتاب دولت، نفت و صنعتي شدن در ايران: روايتي ناكام از سياست گذاري صنعتي ايران

A Conceptual Critique of “Oil, State, and Industrialization in Iran”: An Unsuccessful Narrative of Industrial Policy-making in Iran

يكي از مفاهيمي كه طي يك صد سال گذشته همواره ذهن انديشمند ايراني را به خود مشغول داشته است، علل توسعه نيافتگي جامعه ي ايراني است. از منظرهاي متعددي به اين مسئله پرداخته شده است. يكي از سويه هاي مهم توسعه يافتگي دسترسي به سطح بالاي صنعتي شدن است. سياستگذاري توسعه صنعتي كه به نوعي از دوران حكومت رضاشاه پهلوي به اين سو به منظور بازسازي زيرساخت هاي كشور پيگيري شد به مثابه زيربناي توسعه كشور همواره يكي از نقاط مهم توسعه نيافتگي مورد توجه بوده است. علي رغم اهميت بررسي و شناخت عوامل و علل توسعه صنعتي، كمتر اثري به طور مشخص به علل توسعه نيافتگي صنعتي تاكيد كرده است. كتاب «نفت، دولت و صنعتي شدن در ايران» نوشته مسعود كارشناس (استاد دانشگاه سواز لندن- انگلستان) است يكي از آثار معدودي كه به علل سياست ‌گذاري ناكارآمد صنعتي پرداخته است بررسي و نقد مي‌شود. نويسنده تلاش داشته كه با رويكردي ساختاري به بررسي تاثير نفت بر سياست ‌گذاري صنعتي در دوران پهلوي بپردازد. مقاله حاضر ناظر به نقد رويكرد نويسنده به موضوع تاثير نفت بر سياست‌گذاري صنعتي و نتايج حاصل از رويكرد اتخاذ شده است.

The reasons for non-development in Iranian society is one of the important concepts which Iranian thinkers have dealt with in the last hundred years. It is examined from different perspectives. The policy-making for industrial development which was pursued since Reza Shah’s government in order to reconstruct the substructures of Iran, is one of the most important phenomena for the study of non-development. Although the study and examination of reasons of Industrial development is very crucial in this regard, few works have dealt with the reasons for industrial non-development. The book “Oil, state, and industrialization in Iran” by Massoud Karshenas (Professor at SOAS University of London) is one of few works which deal with the reasons for inefficient industrial policy-making in Iran. Karshenas tries to study the effect of oil on industrial policy-making in Pahlavi era with a structural approach. This article provides a critique of his approach toward the effect of oil on industrial industrialization and its implications.