درس ‌نامه «جغرافياي تاريخي فرارود» در بوته نقد

The analysis and critique of book of ‘Iran from the early Islamic era to Mongol Invasion’

نوشتار حاضر جايگاه تبييني و تفسيري كتاب «درآمدي بر جغرافياي تاريخي فرارود (در سده‌هاي نخستين اسلامي)» را از دو منظر ايجابي و سلبي مورد نقد قرار مي دهد. ماوراءالنهر به عنوان شرقي ترين ايالت جهان ايراني و اسلامي در طول قرون نخستين اسلامي، پيوندهاي تنگاتنگ فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و سياسيِ انكارناپذيري با ديگر نواحي جهان اسلام داشته و در عين حال، حدود و ويژگي هاي جغرافيايي آن تا كنون چندان شناخته شده نيست. كتاب حاضر كه به عنوان كتاب درسي براي دانشجويان رشته تاريخ معرفي شده‌، به نوعي سرآغاز جرياني نوين در پژوهش‌ هاي فرارودشناسي محسوب مي ‌شود. اهميت موضوع و پردازش متفاوتِ مطلب از نكات ممتاز كتاب، ولي ابهام در مسأله، ناهماهنگي عنوان و محتوا، عدم استفاده از همه منابع اصلي، عدم تدقيق و توجه لازم در استفاده از تحقيقات جديد، عدم رعايت موازين علمي در تدوين كتاب و وجود اغلاط محتوايي و ويرايشي در متن را نيز مي توان به عنوان نارسايي‌ هاي آن دانست.

The author of this book, Dr. AliAkbar Velayati, has examined Iranian history from advent of Islam to Mongol Invasion in ten chapters. As it characterized from titles of chapters of the book, this work has referred to Iranian political history during aforementioned period and economic and social issues have been dispersedly discussed. The book author has shown his religious and value-driven interests even in decription of events and taken his own specific approach in discussing about reasons of events by enjoying of historic texts. The important point is that an ideological attitude governs heavily over all chapters of the book so that Shiite and related teachings have been turned into the major discourse of Iranian nation in all historic eras. Regarding critique and analysis of this study, it is tried to reveal how much the author has been abided by research principles of historic knowledge whether by method or by content.