جستاري در نقد و بررسي كتاب اصلاحات ارضي در ايران؛ اثر آ. ك. اس لمبتون

اصلاحات ارضي يا بازتوزيع زمين و بهره برداري به نفع روستائيان منجر به تغيير در روابط توليد و ساختار جامعه از طريق انتقال قدرت ملي و محلي شد. همزمان با تصويب لايحه اصلاحات ارضي اين موضوع بيشتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت. اين مطالعات، شامل كليات اصلاحات ارضي تا الغاي رژيم ارباب و رعيتي طي مراحل مختلف اجراي اين لايحه مي شد كه حاصل آن در مطالعات شاخص پژوهشگران ايراني و خارجي مشهود است. از جمله ي اين پژوهشگران، خانم لمبتون از چهره هاي علمي و سياسي است كه طي سالهاي 1966 - 1962 ، در كتاب هفده فصلي خود تحت عنوان اصلاحات ارضي در ايران به اين موضوع پرداخته است. نگاه او در اين مطالعه، در برخي بخش ها سياحت گونه و در برخي فصول، علمي، دقيق و موشكافانه است. اما با توجه به مطالعات نگارنده طي چهل سال اخير در مناطق روستايي ايران، نتايج حاصل از اين مطالعات، تفاوت معني داري با مطالب مطرح شده در كتاب ايشان دارد. حاصل اين تناقض، اين فرض را مطرح مي كند كه بر مطالعات خانم لمبتون، شرايط از پيش تعيين شده اي حاكم بوده است. نگاه ارزشي ايشان در برخي موارد، منجر به خسران و تضعيف برخي حقوق روستائيان شد و چگونگي تاثير اجراي قوانين ارضي بر ساخت سياسي و اجتماعي، عموما مورد توجه قرار نگرفت. پيامد اصلاحات ارضي از نظر اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي و با وجود از بين بردن نظام ارباب رعيتي، با حذف مديريت توليد زراعي كشاورزان و سوق دادن آنها به سمت شهرها، منجر به افول توليدات كشاورزي، پيامد منفي مهاجرت و ايجاد نابرابري اجتماعي، اقتصادي در جامعه روستايي شد. بنابراين به نظر مي رسد انجام مطالعه اي انتقادي بر مباحث مطرح شده توسط ايشان ضروري باشد كه در اين نوشتار به آن پرداخته خواهد شد.