تحليل شاخص‌‌‌ هاي فيزيكي- شيميايي و كيفيت آب آبياري و شرب منابع آب زير‌‌زميني استان خراسان جنوبي

An Analysis of Physical-Chemical Properties and Quality of Underground Agricultural and Drinking Water in Southern Khorasan Province

آب‌ هاي زير‌‌زميني از مهمترين منابع آب شرب شهر‌‌ها، روستا‌‌ها و فعاليت‌‌‌ هاي كشاورزي و صنعتي محسوب مي ‌شوند. آب تهيه شده از اين منابع بايد از نظر بهداشتي كاملاً خالص و مواد محلول و عناصر آن كم باشند. هدف از اين مطالعه، بررسي شاخص ‌هاي فيزيكي-شيميايي و تناسب كيفيت آب براي آبياري و شرب بوده است و براي آن از 46 حلقه چاه عميق پوشش دهنده كل استان خراسان جنوبي در دو زمان (بهار و پاييز 1389) نمونه‌‌ برداري صورت گرفت. نتايج نشان داد كه ميزان بعضي از مشخصه ‌‌ها اختلاف معني‌‌‌ داري با مقادير استاندارد ملي و جهاني دارد. بر اساس نمودار پايپر، تيپ غالب آب در منطقه Na-HCO3, NaCl, Na-SO4 و Mg-HCO3 برآورد شد. نمودار گيبز نشان داد كه آب ‌هاي زير‌‌زميني منطقه در محدوده اثر متقابل آب و سنگ قرار دارند. همچنين، نتايج حاصل از تحليل عاملي نشان داد كه بيشترين تأثير مشخصه ‌‌ها بر كيفيت آب منطقه در فصل پاييز ناشي از مشخصه‌‌ هاي Na, SO4, Cl, EC, TDS و F و در فصل بهار ناشي از Na, SO4, Cl, EC, TDS است. بر‌اساس طبقه ‌‌‌بندي آب براي كشاورزي (نسبت ويلكوكس، Mg, S.A.R, %Na, EC) مشخص شد كه كيفيت آب بعضي از چاه‌‌‌ ها براي آبياري مناسب نيست. همچنين، بر اساس طبقه‌‌‌ بندي كل جامدات محلول و سختي، كيفيت آب منطقه براي نوشيدن نيز در وضعيت خوب تا نا‌مناسب قرار دارد.

Underground water provides the most important water source for domestic, agricultural and industrial use. Produced water from these sources must be very pure in terms of health. The soluble material and the elements should also be low. Physical-Chemical properties together with quality of underground water sources were analyzed in this research for irrigation and drinking uses. Water samples were taken in spring and summer 2010, from 46 deep wells distributed across Southern Khorasan Province. Results showed significantly higher levels of some parameters than the national and international standards. Using Piper diagram, the main water type of the area was determined as Na-SO4, NaCl, Na-HCO3 and Mg-HCO3. The Gibbs diagram also showed the underground water in the area is influenced mostly by interaction with lithology. Factor analysis showed that in autumn, the most influencing parameters on water quality are TDS, EC, Cl, SO4, Na and F while in spring the influencing factors on water quality are TDS, EC, Cl, SO4, and Na. Classification of underground water using Wilcox method for irrigation purposes using Wilcox ratio for EC, Na, S.A.R and Mg showed unsuitability of some wells for agriculture while assessment of total dissolved solids and hardness proved water from wells fall in the range of unsuitable to good for drinking purpose