مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بينش و روش در تاريخ‌نگاري عتبي

چكيده فارسي :

عتبي مورخ ايراني عربي‌نويس قرن پنجم، نقشي مهمي در روشنگري تحول‌هاي شرق ايران داشته و تاريخ او الگوي مطالعات ادبي و تاريخي شده است.شرح‌هاي متعدد و اقتباس از داده‌هاي تاريخي او نشان مي‌دهد تاريخ يميني اثري تأثيرگذار بوده است.هدف اين مقاله اين است كه با روشي تحليلي تأثير متقابل بينش و روش در تاريخ‌نگاري عتبي را روشن سازد. نظام فكري عتبي مبتني بر چهار مؤلفه‌ي سلطنت‌گرايي، نخبه‌گرايي، انتقادي و شريعت‌مداري است كه او را قادر ساخته است به روش توصيفي و تحليلي به انحطاط‌شناسي دولت‌هاي شرق ايران و قدرت‌گيري غزنويان و نقش تفكر و رفتار نخبگان در اين روندها بپردازد.هر چند عتبي در هماهنگي اجزاي نظام فكري موفق عمل نكرده، و روايتي تاريخي با طرحي منسجم نپرداخته است، تاريخي ارزشمند با داده‌هايي منحصر به فرد درباره‌ي شرق ايران نوشته كه مورخان بعدي به آن استناد كرده‌اند.اين جامعيت، تاريخ او را از تك‌نگاري فردمحور به تاريخ منطقه‌اي بدل ساخته است.