رئاليسم انتقادي و مدل «دوري» در تاريخي‌گري ابن‌خلدون

Critical Realism and Cyclical Model in Historicism of Ibn Khaldun

هدف تحقيق حاضر، ارزيابي رئاليسم انتقادي در تاريخ‌گري ابن‌‌خلدون و معرفي مدل «دوري» وي در مورد تاريخ است.روش اين پژوهش نيز در چارچوب مطالعه‌اي اسنادي است و نتايجي كه از آن حاصل شد اين است كه ديدگاه ابن‌خلدون از يك‌سو داراي وجهي انتقادي و از سوي ديگر، رئاليستي است.وجه انتقادي آن بر انتقاد از اخبار رايج و مطابقت آن با واقعيات تاريخي براي نيل به تاريخ درست و معتبر تأكيد دارد و وجه رئاليستي آن بر عبور از سطح ظاهر و ورود به سطوح زيرين تاريخ براي كشف«طبايع» تاريخ تمركز دارد. طبايع تاريخ، همان قواعدي است كه تغيير و تحولات اجتماعات بشري بر اساس آن انجام مي‌گيرد.ابن‌خلدون با اين رويكرد، مدلي دوري از تحولات تاريخي ارائه مي‌دهد.«عصبيت»، نيروي پوياي اين مدل است.باديه و شهر نيز شكل‌هاي اين مدل هستند.نقد خبر تاريخي با تكيه بر ارزيابي كيفيِ مستندات تاريخي براي رسيدن به واقعيت و كشف طبايع تاريخ، وجه برجسته‌ي ديدگاه ابن‌خلدون است كه در مقاله مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد.بر اساس اين رويكرد، ابن‌خلدون معتقد است، تاريخ را بايد از اعوجاجات/جعليات، پالايش كرد تا بتوان بر پايه‌ي آن، به ارائه‌ي تحليلي درست از وقايع دست يافت.

this investigation is about to evaluate critical realism in the view of Ibn Khaldun. Also other goal is to evaluate his cyclical model about rise and fall of village (Badyah) and city (Shahr). This document based study shows that Ibn Khaldun's view has a critical aspect in one hand and a realistic dimension on the other. The critical aspect focuses on reviewing historical narratives and matching it with historical facts to achieve accurate and reliable history. Its Realistic aspect focuses on passing the surface and entrance to the depth in order to discover the "nature (Tabia'a)" of history. nature of history are that rules that human social changes are done according them. Ibn Khaldun gives a cyclical model of historical developments according to this approach. "Assabyah" is the dynamic force, and Village (Badyah) and city (Shahr) are the forms of this model. Critique of historical narrative in order to reach the reality, based on qualitative evaluation of historical facts is the prominent dimension of Ibn Khaldun's viewpoint. According to this view Ibn Khaldun believes that history should be purified from forgery and ambiguity to present the perfect evaluation of events.