غلظت، تجمع و تخصيص فسفر در مراحل ساقه‌ رفتن و گرده‌ افشاني در تعدادي از گونه‌ هاي زراعي و هرز خانواده گندميان

Phosphorus concentration, accumulation, and allocation in stem elongation and anthesis growth stages in some crop and weed species of Gramineae

اطلاعات مربوط به تغييرات غلظت، تجمع و تخصيص فسفر در گونه هاي مختلف گياهي در راستاي بهبود كارآيي جذب و استفاده از عناصر غذايي به ويژه در خاك هاي فقير حائز اهميت است. از اين رو، به منظور بررسي تغييرات غلظت، تجمع و تخصيص فسفر در تعدادي از گونه هاي زراعي و هرز خانواده گندميان، در سال زراعي 95-1394 آزمايشي گلداني در شرايط هواي آزاد در قالب طرح كاملاً تصادفي به صورت فاكتوريل با سه تكرار در دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان در خاكي با مقدار فسفر قابل استفاده كم 4/85 ميلي گرم در كيلوگرم) اجرا شد. تيمارهاي آزمايش شامل هفت گونه زراعي و هرز از خانواده گندميان (گندم نان، گندم دوروم، جو معمولي، جو لخت، چاودم، يولاف وحشي و علف خوني) و دو شرايط عدم مصرف و مصرف كودهاي نيتروژنه، فسفره و پتاسه به مقدار توصيه شده بودند. بر اساس نتايج به دست آمده، در هر دو مرحله ساقه رفتن و گرده افشاني با مصرف كود، غلظت و تجمع فسفر در تمام بخش هاي گياه، به استثناي غلظت فسفر ريشه در مرحله ساقه رفتن، به طور معني داري افزايش پيدا كرد. ميانگين غلظت فسفر بخش هوايي بوته در مراحل ساقه رفتن و گرده افشاني در شرايط عدم كوددهي به ترتيب 3/9 و 1/9 گرم در كيلوگرم بود كه در نتيجه مصرف كود به طور معني داري افزايش يافته و به ترتيب به 4/5 و 2/1 گرم در كيلوگرم رسيد. همچنين، در نتيجه كوددهي ميانگين مقدار فسفر تجمع يافته در بخش هوايي بوته در ساقه رفتن از 0/92 به 3/2 و در گرده افشاني از 2/45 به 9/2 ميلي گرم در بوته رسيد. در گرده افشاني، تاثير گونه گياهي بر غلظت فسفر در تمام اندام هاي گياه اما در ساقه رفتن فقط بر غلظت فسفر در ساقه و بخش هوايي بوته معني دار بود. با اين حال، در هر دو مرحله، تجمع فسفر در تمام بخش هاي گياه و كل بوته به طور معني داري تحت تاثير گونه گياهي و اثرات متقابل گونه و كوددهي قرار گرفت. ميانگين غلظت فسفر بخش هوايي بوته در گونه هاي مورد مطالعه در ساقه رفتن از 2/9 تا 4/7 و در گرده افشاني از 1/4 تا 2/7 گرم در كيلوگرم متغير بود. نتايج مقايسه ميانگين هاي اثرات متقابل نشان داد كه در مرحله ساقه رفتن، در شرايط عدم كوددهي هيچ اختلاف معني داري بين گونه ها از نظر تجمع فسفر در بخش هاي مختلف بوته وجود نداشت. در مرحله گرده افشاني نيز اختلاف هاي بين گونه ها از نظر تجمع فسفر در شاهد عدم كوددهي به مراتب كمتر از شرايط كوددهي بود.

Information on variations in concentration, accumulation, and allocation of phosphorus (P) in different species is important for improving the absorption and use efficiency of mineral nutrients, especially in poor soils. Hence, this experiment was conducted in order to study the variations in P concentration, accumulation, and allocation to various parts of plants in a number of gramineae crops and weeds in stem elongation and anthesis growth stages. The experiment was carried out in a completely randomized design with a factorial arrangement with three replications in an open field condition in Gorgan University of Agricultural Sciences using a low (4.85 mg kg-1) available P soil during 2015-2016 growing season. Treatments in the pot experiment included 7 crop and weed species of poaceae family including bread wheat, durum wheat, common barley, naked barley, triticale, wild oat, and canary grass and application and non-application of recommended N, P, and K chemical fertilizers. Based on the results, with fertilizer application, the concentration and accumulation of P significantly increased in all parts of plants except for root in both stages of stem elongation and anthesis. Under non-fertilization conditions, the average P concentrations of the aerial part of the plant at stem elongation and pollination stages were 3.9 and 1.9, respectively, which increased to 4.5 and 2.1 g kg-1 as a result of fertilization. Also, as a result of fertilization, the average P concentration accumulated in the aerial part of the plants increased from 0.92 to 3.2 mg plant-1 at the stem elongation and from 2.45 to 2.9 mg plant-1 at anthesis stage. During anthesis, the effect of plant species on P concentration in all parts of the plants was significant while during stem elongation, this effect was significant only for P concentration of stem and aerial parts of the plants under study. However, at both stages, accumulation of P in all parts and in the whole plant was significantly affected by plant species and the interaction effects of the species and fertilization. The average concentration of P in the aerial parts of the species varied from 2.9 to 4.7 g kg-1 at stem elongation and from 1.4 to 2.7 g kg-1 at anthesis stage. The results of the mean comparisons of the interaction effects showed no significant difference of P accumulation in different parts of the plant at stem elongation stage under unfertilized conditions, and that at anthesis stage, differences of P accumulation under non-fertilization conditions between species were much less than those of fertilization conditions.