بررسي و نقد نظريه هاي تنش و منازعه ي كشورها و ارائه ي مدل نظري

تنش و منازعه ميان واحدهاي سياسي- فضايي در ابعاد مختلف محلي، ناحيه اي، ملي، منطقه اي و جهاني همواره بخشي از تاريخ حكمراني انسان در اين كره ي خاكي را به خود اختصاص داده و سابقه اي به درازاي عمر بشر دارد. در اين ميان، حكومت هاي ملت پايه به عنوان بارزترين واحدهاي سياسي داراي حاكميت و اقتدار در فضاي سرزميني تحت كنترل خود، به خاطر تلاش براي بقاي ملي و گسترش حوزه ي نفوذ و نيز دستيابي به منافع ملي خود، روابط مبتني بر تنش و منازعه را با همسايگان و كشورهاي ديگر تجربه كرده اند. در بسياري از مواقع نيز حكومت ها نسبت به برخي عوامل و ارزش هاي جغرافيايي و ژئوپليتيكي بيرون يا درون قلمرو خود، ديدگاهي ناسازگار با ديدگاه همسايگان يا قدرت هاي منطقه اي و جهاني دارند و در چنين حالتي نيز كشمكش و مشاجره ي بين آنها بروز مي كند.با عنايت به اهميت موضوعِ عوامل ايجاد كننده ي تنش و منازعه در روابط كشورها، ديدگاه هاي مختلف و متنوعي از سوي انديشمندان و متخصصان رشته-هاي علمي مختلف نظير جغرافيا، علوم سياسي، جامعه شناسي، مديريت، روابط بين-الملل، ژئوپليتيك و هم چنين مكاتب فكري و فلسفي مختلف در اين زمينه ارائه شده است. فرضيه اي كه اين تحقيق بر پايه ي آن صورت گرفته است، اين است كه «بيش تر نظريه هايي كه از سوي متخصصان و انديشمندان اين حوزه از جغرافياي سياسي و روابط بين الملل در رابطه با سرچشمه هاي بروز تنش و منازعه در روابط ميان كشورها ارائه شده است، از حالت تك عاملي و يا چند عاملي برخوردار بوده و هيچ كدام از آنها نتوانسته است يك مدل نظري جامع و كاملي در اين رابطه ارائه دهد.» بر اين اساس، اين مقاله از نظر هدف، از نوع بنيادي و كاربردي با رويكرد توصيفي- تحليلي كه با استفاده از منابع كتابخانه اي به ارزيابي و بررسي نظريه هاي مرتبط با سرچشمه هاي تنش و منازعه ميان كشورها مي پردازد و با نقد و تحليل آن نظريه ها، نظريه ي تازه اي را در زمينه ي عوامل ايجادكننده ي تنش و منازعه در روابط كشورها ارائه مي نمايد.