نقش مزوفون خاك در انعكاس شرايط استقرار بهينۀ زادآوري بلوط ايراني (.Lindl Quercus brantii) در جنگل‌هاي زاگرس (مطالعۀ موردي: منطقۀ دالاب، استان ايلام)

Role of soil mesofauna in reflection of site conditions for oak regeneration (Quercus brantii Lindl.) in Zagros forests (case study: Dalab, Ilam Province)

اين پژوهش با هدف بررسي نقش مزوفون خاك در شناسايي سريع و كم‌هزينۀ لكه­هاي داراي زادآوري و بدون زادآوري دانه­زاد بلوط ايراني در اكوسيستم جنگلي بلوط زاگرس انجام گرفت. سؤال اصلي اين تحقيق اين است كه چرا با وجود حفاظت بلند­مدت، برخي از نقاط داراي تعدادي زادآوري مناسب و برخي نقاط با وجود حضور درختان مادري، بدون زادآوري يا با زادآوري خيلي كم هستند. در شرايط فيزيوگرافي يكسان، 30 لكۀ 100 متر مربعي داراي زادآوري و 30 لكۀ بدون زادآوري يا داراي زادآوري كم در منطقۀ حفاظت‌شدۀ دالاب (شهرستان ايلام) تعيين شد. مزوفون خاك با نمونه­برداري از خاك لكه­ها و با استفاده از قيف برليز استخراج و شناسايي شد. نمونه‌هاي خاك براي بررسي مزوفون خاك به­طور تصادفي در هر قطعه نمونه از عمق 0 تا 20 سانتي­متري جمع‌آوري شد. مزوفون خاك با استفاده از قيف برليز استخراج شد. براساس رسته­بندي CCA لكه­هاي داراي زادآوري و بدون زادآوري كه به‌ترتيب الگوي كپه­اي و يكنواخت درختان مادري بلوط را براساس شاخص جانسون و زايمر نشان دادند، برپايۀ خصوصيات ادافيكي به دو گروه مجزا تفكيك شدند. لكه­هاي با الگوي كپه­اي درصد رطوبت اشباع، فسفر فراهم، پتاسيم فراهم، رس، مادۀ آلي، ازت كل و ظرفيت تبادل كاتيوني بيشتري نسبت به الگوي تصادفي به‌سمت يكنواخت درختان دانه­زاد بلوط داشتند. نتايج نشان داد كه تعداد مزوفون خاك در الگوي پراكنش كپه­اي (با زادآوري بيشتر) نسبت به الگوي يكنواخت (با زادآوري كمتر) بيشتر بود.

This study aimed to investigate the role of soil mesofauna for quick and low cost detection of well and poorly seed-origin oak regenerated sample plots in Zagros oak forest ecosystem. The main question of this study is why some areas have a suitable number of natural seedlings while some others do not, despite the presence of mature oak trees? In this study, we sampled 30 100-m2 plots with regeneration and 30 100-m2 plots without or with only few seedlings in the same physiographic conditions. Soil samples for mesofauna investigation were randomly collected within each sample plot to a depth of 0-20 cm. Soil mesofauna was extracted with a Berlese-Tullgren funnel apparatus.According to CCA ordination, plots with and without natural regeneration have shown, respectively, clumped and uniform patterns of mature oak trees based on Johnson and Zimmer index. In this regard, plots with a clumped pattern were characterized by higher saturation percentage, total phosphorus, total potassium, clay, organic matter, total nitrogen and cation exchange capacity than uniform to random patterns of oak trees. Seed-origin oak regeneration patterns around mature oak trees in plots with and without natural regeneration were clumped and uniform, respectively. The results showed that the number of soil mesofauna in clumped pattern (with higher regeneration) was higher than those in the uniform pattern (with lower regeneration).