از ﺗﺒﺘّﻞ ﺗﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻓﻨﺎ: ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ از ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮك ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس داﺳﺘﺎن ﮐﻨﯿﺰ و ﭘﺎدﺷﺎه

From Overcoming the Self to Spiritual Stations of Annihilation An Analysis of Rumi’s Conducts Based on the Story of “The Handmaiden and The King”

ديدار شمس‌ الدّين تبريزي و مولانا جلال‌الدين محمّد بلخي يكي از پديده‌ هاي شگفت‌ انگيز پربركت در تاريخ عرفان اسلامي است كه بركات آن در شخصيت و آثار جاودانه‌ ي مولانا بر صحيفه‌ ي روزگار ماندگار شده است. امّا اين ارتباط انسان‌ ساز در هاله‌ اي از داستاني بي‌ مايه پنهان شده است كه در آن ضمن پرسشي پيامبر اكرم (ص) با بايزيد مقايسه مي‌ شوند. در اين جستار نگارنده كوشيده است تا با تكيه بر داستان كنيز و پادشاه كه نقد حال مولاناست سلوك معنوي او را تبيين كند بر اين تقدير اين نتيجه به‌ دست آمده كه آنچه در اعترافات روشن مولانا و انتقالات ذهني زباني او در باب شمس مطرح شده محصول فعاليّتي سنگين از انديشه‌ وري و سلوك عملي و حالات و كيفيّات حاصل از آنهاست كه در عرفان عملي و اعمال عرفاني شناخته شده است. به گمان ما چنين جرياني امري دفعي و ناگهاني نيست. زمينه‌ ها، انگيزه‌ ها، سبب‌ ها، كارها و شرايط ويژه بايد تا كسي به مقام معرفت برسد و بتوان او را عارف خواند. اين داستان آينه‌ اي روشن از مراتب و منازل عرفان عملي است كه پلّه پلّه از تبتّل تا مقامات فنا و وصول به اوج عرفان كه جزيي از ولايت است در آن مطرح شده است و تحوّلات روحي و معنوي مولانا را در منازلي چون: طلب، انقطاع الي الله، ظهور پير، تبديل مزاج روحاني و نهايتاً ولايت واكاوي كرده است.

The visitation of Shams Al-din Tabrizi and Molana Jalal Al-din Mohammad Balkhi Rumi is a wonderful phenomenon in the history of Islamic mysticism, and its outcome has stayed in Rumi’s personality and his everlasting works. This humanitarian relationship, however, has been obscured behind a frail story in which the great prophet of Islam is compared with Bayazid Bastami through a question. In this study, the writer has tried to specify Rumi’s spiritual path based on the biographical-like story of “The Handmaiden and The King”. The results have revealed that whatever has been considered in Rumi’s clear professions and his mental-verbal statements about Shams is the product of the substantial activity of reflection and practical spiritual path and acquired moods and qualities that have been identified in practical mysticism and mystical practices. A circulation such as this is not believed to be accidental. There should be contexts, motives, reasons, works and particular conditions there so that someone could achieves spiritual station of cognition and we can call him a mystic. This story of the handmaiden and the king is an explicit mirror of the path and stages of practical mysticism in which everything – from overcoming the self to spiritual stations of annihilation and attainment of the apex of mysticism that is a part of sainthood – has been discussed step by step and Rumi’s inner and spiritual transitions in stages such as pursuit, attachment to God, appearance of the sage, transformation of spiritual temper and finally friendship are investigated