بازخواني گنجينه تفسيري بيگانه هراسي در گفتارها و نوشتارهاي محمدرضاشاه با تاكيد بر منزلت روانشناختي انگليس در عرصه سياسي اجتماعي ايران

پژوهش حاضر با رويكرد روان‌شناسي گفتمان و مبتني بر تحليل روايي به واكاوي نقش انگليس در بروز بيگانه‌ هراسي و ساخت ذهني و نگرش شاه نسبت به اقدامات اين كشور پرداخته است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد؛ محمدرضاشاه با شناخت موقعيت خويش به عنوان پادشاه ايران، به شيوه اغلب ايرانيان، محيط سياسي را به شكلي اغراق‌گونه، سرشار از بيم و هراس ترسيم مي‌كرد. نقطه آغاز بيگانه‌ هراسي او با سرنگوني پدرش به دست متفقين بود. لفاظي‌هاي فزاينده سياستمداران انگليس در توجيه ظهور و سقوط رضاشاه، تصويري اغراق‌گونه از انگليس در ذهن و زبان محمدرضاشاه پهلوي ايجاد كرد؛ به نحوي كه وي سياست‌هاي اين كشور را نقطه عزيمت بسياري از رخدادهاي داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي مي‌دانست. اين موقعيت و منزلت ويژه انگليس سبب رفتارهاي دوگانه در نزد محمدرضاشاه شد. از يك سو، او در مواجهه با محيط پيراموني به دنبال كسب حمايت انگليس بود اما از سوي ديگر، از فعاليت‌هاي اين كشور در عرصه اجتماعي ـ­ سياسي ايران به شدت مي‌هراسيد. بافت فرهنگ سياسي و اجتماعي جامعه ايراني و همچنين ساخت زبان فارسي موجب شكل‌بندي و تقويت بيگانه‌هراسي با محوريت انگليس در گفتارهاي رتوريك محمدرضاشاه پهلوي در طي دوره سي و هفت ساله پادشاهي وي شد. بخشي از تصميمات سياسي مهم وي را بايد متأثر از همين عنصر دانست.