انواع مدل هاي اسلام سياسي و تعامل آنها با سياست جهاني

اسلام سياسي اصطلاحي است مربوط به قرن معاصر كه در برابر اسلام سنتي پديد آمده است. در اين مقوله، اسلام به­ عنوان هويت مركزي با نقش كاركردگرايانه در متن سياست واقع مي­ شود و نظم اجتماعي را با تمام ملزومات آن نظريه­ پردازي مي ­كند. اين پديده، امروزه صرفاً در حوزه ­ي انتزاع نيست، بلكه قابليت­ هاي خود را در عمل سياسي نيز نشان داده است. كنش­گران سياسي اسلام­ گرا در دهه­ هاي اخير نه ­تنها بر روندهاي فرهنگي، سياسي و اقتصادي و امنيتي محيط­ شان تاثير گذاشته ­اند، بلكه سياست­ هاي جهاني را نيز وادار به سطحي از كنش چالشي كرده ­اند. عوامل مختلفي در سرعت­ گيري عمل­ گرايانه ­ي اسلام سياسي دخيل بود، كه مي­ توان به پديده­ هايي مانند مسأله ­ي فلسطين، پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، اشغال افغانستان، فروپاشي شوروي، حادثه­ ي 11 سپتامبر و بهار عربي اشاره كرد. البته، درست است كه اسلام سياسي در قالب يك پارادايم كلي در برابر پارادايم ­هاي ديگر قرار مي ­گيرد، اما تحولات درون­ پارادايمي آن بسيار مهم و قابل توجه است. بدين­ معنا كه، به­ رغم ارجاع مشترك قرائت اسلام سياسي به يك منبع ديني، در عمل برون­ داده اي اجتماعي و فرهنگي نسبتاً متفاوتي در قبال نوع مواجهه با جهاني شدن، مدرنيته، سكولاريزم، نظم نوين جهاني، آمريكا گرايي، اروپا­ محوري، غرب­ ستيزي و... داشته و دارند. اين نحله­ هاي جامعه­ شناختي خاص از اسلام سياسي و سياست فرهنگي متناظر با آن، دست­ كم توانسته است در قالب شكل­ بندي ­هاي اجتماعي و سياسي چند­گانه متجلي شود. در اين مقاله با سه روش توصيفي، تحليلي و تبييني انواع مدل­ هاي اسلام سياسي، قالب­ هاي فكري و ساختار و كارگزاران آن­ها توصيف و ضمن تحليل روابط، مؤلفه ­هاي دروني و برون­دادهاي كاركردي آن­ها، ماهيت انديشه­ اي و تعامل آن با سياست جهاني تبيين شده است.