ماءالجبن دارويي در طب سنتي ايران

Maoljobon A Drug in Iranian Traditional Medicine

طب سنتي ايراني، جسم انسان را تركيبي از موادي به نام اخلاط مي شناسد كه تغيير در مقدار (كميت) و چگونگي (كيفيت) آن ها مي تواند دسته بزرگي از بيماري ها را موجب شود كه درمان شان نيازمند پاك سازي بدن از ماده مسبب بيماري است. در ميان داروهاي معرفي شده در طب سنتي ايراني، ماءالجبن يا آب پنير، دارويي پركاربرد به شمار مي آيد. اين دارو كه از جنبه هاي غذايي نيز برخوردار است، هم به تنهايي و هم در تركيب با ساير داروها استفاده مي شود. پاكسازي بدن از مواد زايد، اثر درماني بارز ماءالجبن به حساب مي آيد و انتخاب اين دارو به خاطر ويژگي هايي كه دارد، مي تواند در وقت ضرورت، طبيب را از به كارگيري داروهاي قوي كه طبعاً با ضرر نيز همراهند، بي نياز سازد. ماءالجبن از شير به دست مي آيد. نوع شير و روشي كه در ساخت ماءالجبن به كار مي رود، طبيعت (مزاج) آن را متاثر مي سازد، اما اجمالاً طبيعتش را گرم در اول و مرطوب در درجه دوم دانسته اند. هرچند مصرف مسهل، جز به ضرورت، در فصل گرما توصيه نمي شود، آب پنير را مي توان در هر فصلي خصوصاً فصل بهار با رعايت آداب مصرف، استفاده كرد. در منابع طب سنتي ايران به آثار درماني ماءالجبن در بيماري هاي مختلفي مانند سكته، فراموشي، سردرد، وسواس، سرطان، امراض مفصلي، سنگ كليه و مثانه، واريس و بواسير پرداخته شده است. در مطالعات اخير نيز آثار گوناگون اين دارو از جمله اثرات ضد سرطان، ضد التهاب، ضد فشارخون، ضد باكتري و ويروس مورد توجه قرار گرفته است. آگاهي از ماهيت و آثار اين دارو مي تواند علاوه بر استفاده باليني دقيق و مبتني بر منابع طب ايراني، زمينه ساز پژوهش هاي دامنه دار در اين باره باشد.

Background and purpose: In Iranian Traditional Medicine (ITM), human body is composed of substances called humors. Any change in quantity or/and quality of these humors causes many diseases and their treatment requires purgation of pathogenic substances. Among the drugs introduced in ITM, ‘Maoljobon’ is considered with wide uses. This drug with nutritional benefits is used both alone and in combination with other drugs. Purification of the body from wastes is its obvious therapeutic effect and some physicians opt it for its features in order to abstain from potent drugs that have harmful effects on human body. Maoljobon is derived from milk. Type of milk and making procedure affect its temperament (Mizaj), but it is considered to be mainly warm and somewhat wet. Consumption of laxatives is not recommended in hot seasons, but Maoljobon can be used in every season, especially in spring while following the principles. In ITM, therapeutic effects of Maoljobon is mentioned in many diseases such as stroke, amnesia, headache, obsession, cancer, joint diseases, kidney and bladder stones, varices, and hemorrhoid. Recent studies also showed its various properties including anti-cancer, anti-inflammatory, anti-hypertension, anti-bacterial and anti-viral properties. Perception of the nature and effects of Maoljobon in addition to accurate and reference-based clinical usages can underlie widespread researches in this regard.