تحليل و گذاري بر آرا و انديشه‌هاي عرفاني عطار نيشابوري بر اساس «مقام» و «حال»

Analyzing and Reviewing the Mystical Thoughts and Ideas of Attar Neishabouri in the context of "authoritie" and "proceeding"

نگارنده در جستار پيش‌رو بر آن است تا با مطالعۀ تحليلي ـ توصيفي آثار منظوم و منثور فريدالدّين محمد عطار نيشابوري، آرا و انديشه‌هاي عرفاني و صوفيانه‌اي كه در ذيل اصطلاحات معروف «مقام» و «حال» شناخته آمده‌اند، احصا و تفكيك كرده و بدين طريق ميزان انطباق و انسجام اين آموزه‌ها را با چهارچوبه‌هاي ياد شده- كه تقريباً قالب‌هاي مورد قبول و وثوق اهل معرفت از قدما تا متأخرين است- به تماشا و ارزيابي بنشيند. با بررسي و جستجوي انجام يافته مي‌توان گفت كه: برخلاف اغلب ادباي عارف مسلك، نظام فكري (اخلاقي ـ عرفاني) عطار با معيار «مقامات» و «احوال» و چيستي و چگونگي آنها، همراهي و هماهنگي بسيار دارد به طوري كه كمتر سروده يا نوشته اي از وي مي‌توان يافت كه اشارتي به يكي از معاني گفته شده، نداشته باشد. ديگر اين كه تعاريف يا توصيفاتي كه عطار در معرفي هر يك از اين اصطلاحات به سلك نظم يا عبارت كشيده- از آنجا كه حاصل تجربيات شخصي و معنوي خود اوست- بسيار جانفزا و مايه ورتر است؛ مسأله اي كه دلالت بر اين حقيقت دارد كه اين شيخ فرزانه و شوريده حال- خود- يك يك اين مقامات و مراتب را با گوشت و پوست لمس كرده و چون آب از سر گذرانده است.

The present research aimed to analyze and review the mystical thoughts and ideas of Farid al-Din Mohammad Attar Neishabouri in the context of "authoritie" and "proceeding". To this end, the poetic and prose works of Sheikh Farid al-Din Attar Neishabouri were listed in order to assess the mystical and Sufi teachings that can be defined in terms of the "authorities" and "proceedings" using an analytical-descriptive study. Therefore, the degree of conformity and coherence of these doctrines can be observed and evaluated in the mentioned contexts, which are almost the accepted and knowledgeable template from the earliest to the late. The results of the research indicate that unlike most mystic writers or poets, the intellectual (ethical-mystical) system of Attar has a great deal of alignment with the criteria of "authorities", "proceedings", and "status" so that there is no poem or writing from him that has not good instances in the mentioned form. Another is that the attributes or definitions that Attar applied to introduce each of these terms, such as repentance, trust, affection, enthusiasm, fear, raja and etc. in the form of poem or writing –since they are the result of his personal and spiritual experiences – are very juggernaut and overwhelming. The problem that implies the fact that this sapient and berserk Sheikh has touched these meanings with his skin and soul because he was out of hand.