ارزيابي عملكرد تشكل‌هاي آب‌بران از ديدگاه اعضاء: مورد مطالعه اتحاديه تشكل‌هاي آب‌بران كانال ارديبهشت درودزن فارس

Performance Assessment of Water Users Associations as Perceived by Members: The Case of Ordibehesht Canal of Doroodzan in Fars Province

به منظور افزايش بازدهي آب كشاورزي و استفاده بهينه از مقدار آب مصرفي در بخش كشاورزي، امروزه راهكار مديريت مشاركتي آبياري از طريق شكل‌گيري تشكل‌هاي آب‌بران به منظور درگير نمودن بهره‌برداران در مديريت آب، پيشنهاد گرديده است. تشكل‌هاي آب‌بران به عنوان يكي از راهكارهاي مناسب و كارآمد در جهت افزايش مشاركت بهره‌برداران در مديريت آب كشاورزي، بسيار مورد توجه است. پژوهش حاضر با هدف واكاوي سازه‌هاي مؤثر بر نگرش اعضاء اتحاديه تشكل‌هاي آب‌بران نسبت به عملكرد تشكل در محدوده كانال ارديبهشت درودزن در استان فارس به روش كمّي و با استفاده از فن پيمايش و ابزار سنجش پرسشنامه انجام گرفته است. براي تعيين روايي صوري، پرسشنامه در اختيار افراد صاحب‌نظر قرار گرفت و براساس نظرات آنان اصلاحات لازم اعمال شد. براي تعيين پايايي، مطالعه راهنما بر روي 30 نفر از بهره‌برداران خارج از نمونه آماري انجام گرفت و با استفاده از نرم‌افزار SPSSضرايب آلفا در آزمون كرونباخ آلفا براي مقياس‌هاي تحقيق بين0/72 تا 0/87 به دست آمد. آزمودني‌هاي اين پژوهش با استفاده از جدول تعيين تعداد و حجم نمونه آماري كرجسي و مورگان شامل 245 نفر از اعضاء اتحاديه تشكل‌هاي آب‌بران بودند كه با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي ساده از بين جامعه آماري پژوهش انتخاب شدند. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه از بين چهار دسته سازه‌هاي فردي- نگرشي، اجتماعي، زراعي- موقعيتي و اقتصادي، متغيرهاي سن، سطح تحصيلات، اندازه خانوار، نگرش نسبت به سازمان آب و شركت بهره‌برداري، نگرش نسبت به وجود روابط عادلانه در تشكل، وضعيت تأهل، مسئوليت اعضاء در تشكل، ميزان آگاهي فرد در مورد اهداف، حدود اختيارات و مسئوليت‌هاي تشكل، ميزان مشاركت در فعاليت‌هاي اجتماعي، ميزان مشاركت در فعاليت‌هاي تشكل، ميزان استفاده از كانال‌هاي ارتباطي و منابع اطلاعاتي آب و آبياري، رعايت اصول اخلاقي در بين اعضاء، نوع تشكل و درآمد اعضاء، رابطه معني‌داري با نگرش نسبت به عملكرد تشكل داشته‌اند. ضمناً نتايج حاصل از تحليل رگرسيون چندگانه نشان داد كه در مورد نگرش نسبت به عملكرد تشكل، شش متغير نگرش نسبت به سازمان آب و شركت بهره‌برداري، ميزان استفاده از آب كانال، ميزان مشاركت در فعاليت‌هاي تشكل، سطح زيركشت محصولات شتوي، سطح تحصيلات و ميزان درآمد 7/69 درصد از تغييرات آن را تبيين كردند. در ادامه، با توجه به يافته‌هاي پژوهش، پيشنهادهايي به منظور بهبود نگرش اعضاء نسبت به عملكرد تشكل ارائه شده است.

In order to increase agricultural water productivity and water use efficiency in agriculture, participatory irrigation management strategy through the formation of the water users associations to engage farmers in water management, has been recommended. Water users associations as an effective and appropriate strategy to increase participation of farmers in agricultural water management are greatly considered. However, transferring responsibility to water users associations without investigation of farmers’ opinion could lead to failure. Therefore, investigating factors affecting water users associations unio‎n members’ attitude toward development responsibilities was the main objective of this study. A questionnaire survey method was used in this study. Face validity of the questionnaire was validated by a panel of experts. A pilot study was conducted on 30 cases that were out of research statistical population and Cronbach’s Alpha analysis was calculated by SPSS software to measure reliability by estimating the Alpha coefficients. Those were between 0.72 and 0.87. Farmers who were members of water users associations unio‎n of Ordibehesht Canal in Doroodzan district were the research statistical population. 245 of them were selected as sample group by using simple random sampling method. Findings revealed that through four groups of independent variables (individual-attitudinal, social, farming-situational, and economic), age, level of education, household size, attitude toward Regional Water Organization and Local Water Utilization Company, attitudes toward fair relationships in the association, marital status, member’s responsibility in the association, knowledge toward objectives, authority and responsibilities of the association, level of participation in social activities, level of participation in the association activities, amount use of communicational channels and kind of information resources toward water and irrigation, respect to ethical principles among members of the association, kind of association, and income had a significant relationship with attitude toward performance of water users association. The results of multiple regression analysis revealed that six variables (attitudes toward Regional Water Organization and Local Water Utilization Company, amount of canal water usage, level of participation in association activities, cultivation area of wintertime crops, level of education, and annual income) could predict about 69.7 percent changes of attitude toward water use association performance. Some recommendations presented to enhance associations’ performance and augment members’ attitude toward water users associations at the end of the article.