مطالعۀ رويكرد برنامه هاي توسعه در ايران به ارتباطات

Analysis of Development Plans from Communications Perspective

حركت به سمت اهداف «سند چشم انداز 1404» نيازمند درك الزامات براي تدوين برنامه هاي مناسب جهت دست يابي به اهداف مطلوب در توسعه است. با آغاز عصر اطلاعات، قواعد سياست گذاري توسعه نيز به شدت در جهان تغيير كرده و تحت تاثير متغيرهاي ارتباطات، فرصت هاي بي بديلي براي جهش كشورهايي كه در مراحل آغازين توسعه بوده اند، فراهم شده است. بر اين اساس، توجه به بعد ارتباطات در سطح كلان و در برنامه هاي توسعه سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي كشور، بسيار مهم و ضروري است. اين امر نيازمند بازنگري برنامه هاي پيشين و آسيب شناسي آنها و ارزيابي نقاط قوت و ضعف برنامه ها براي تدوين برنامه هاي جامع تر آينده است. سوال اصلي اين تحقيق اين است كه بعد از انقلاب، رويكرد برنامه هاي توسعه به بخش ارتباطات چگونه بوده است؟ كدام يك از ابعاد ارتباطات مورد توجه و چه جنبه هايي مورد غفلت قرارگرفته است؟ در اين پژوهش، تحليل پنج برنامه توسعه پس از انقلاب، با استفاده از روش تحليل محتواي كيفي انجام گرفته است. يافته ها نشان مي دهند كه در همه برنامه هاي پنج ساله توسعه به ابعاد سخت افزارانه و كمي توسعه ارتباطات و رسانه ها بيشتر پرداخته شده و جنبه هاي كيفي و محتوايي، نظير حق دسترسي همگاني به اطلاعات، آزادي كسب و انتشار اطلاعات در چارچوب قانون اساسي، آزادي بيان و قلم و نيز حركت به سوي جامعه اطلاعاتي و دانايي محور و همچنين ساير ابعاد ارتباطات، از جمله ارتباطات انساني، سنتي و اجتماعي كمتر مورد توجه بوده است. درعين حال، در برنامه چهارم توسعه با محوريت «دانايي»، نسبت به ساير برنامه ها به صورت جامع تر به ابعاد و زمينه هاي جديد ارتباطات پرداخته شده است. اين پژوهش، با توجه به همين رويكردها و نيز رهيافت هاي جديد علمي و تجربي، ضرورت دخيل كردن بيشتر ارتباطات را در سياست گذاري توسعه، پيشنهاد مي كند.

The movement towards the goals of "Vision plan 1404" needs the perception of the requirements to prepare plans for achieving the favorite objectives of development. With the advent of the information age, the rules of development policy-making strongly have changed in the world and also unique opportunities areprovided by variables of communications for countries that have been in early stages of development. Based on this, considering the communications in macro-level and in the political, social, economic and cultural development plans is important and necessary. This requires a review and pathology of previous plans and evaluation of their strengths and weaknesses for preparing of more comprehensive future plans. Themain question of this study is: what is the approach of development plans to communications section after Islamic revolution? Which aspects of communications are considered, and what aspects are ignored? This study analyzes five development plans after the revolution, by using of qualitative content analysis. Results show that in all five-year plans the focus was on hardware and quantitative dimensions of communication development and media, but qualitative and content aspects, such as the right to universal access to information, freedom to obtain and disseminate information within the constitution, freedom of speech and press, a move towards the information society and knowledge-based, also other dimensions of communications such as human, traditional and social communication has been less considered. In the fourth development plan that is "knowledge" – centered, new fields of communications has been studied comprehensively in comparison to other plans. According to these approaches and new scientific and experimental perspectives, this paper suggests further engagement in communications necessity for development policy-making