پژوهشي نو در گونه‌شناسي مدا ليل روايات تفسيري و فوايد آن

بنا بر دلايل قرآني، روايي و عقلي، بايد در فهم قرآن از احاديث پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) مدد گرفت. لذا گونه‌شناسي روايات تفسيري به‌منظور درك درست و عميق از معرفتي كه هر گزارۀ روايي در ارتباط با محوري از آيه به‌ دست مي‌دهد، از ضروريات فهم قرآن و حديث است. طي يك تحقيق، با بررسي چند هزار روايت تفسيري و مداقه در آن، همۀ گونه‌هاي روايات تفسيري به دو بخش كلي تقسيم شده است: 1. گونه‌هايي كه مرتبط با مدلول آيه است؛ 2. گونه‌هايي كه مرتبط با مدلول آيه نيست. در اين مقاله، گزارش بخش اول با روش تقسيم ثنايي بيان شده است؛ بدين صورت كه هر گزاره روايي كه بيانگرمدلولي از الفاظ آيه است به دو قسم كلي «بيان معنا» و «عدم بيان معنا» تقسيم مي‌شود. گزاره‌هايي كه بيانگر معنايي از آيه است نيز به دو بخش قابل تقسيم است: يا بيان منطوق آيه، اعم از منطوق لغوي (شامل معناي واژگاني، معناي صرفي، معناي نحوي) و منطوق اصطلاحي (مخصوص شريعت اسلام (بطن و تأويل) و ساير شريعت‌ها) است يا بيانگر منطوق نيست بلكه بيانگر مفهومي از آيه شامل مفهوم موافق، مفهوم مخالف، دلالت‌هاي التزامي و... مي‌شود. گزاره‌هايي كه بيانگر مدلولي از آيه است اما آن مدلول از معاني آيه نيست، بيانگر مصداقي از آيه است. تبيين گونه‌ها به روش تقسيم ثنايي، ارائۀ گونه‌هايي جديد و تعريف متفاوت گونه‌شناسي و بيان فوايد گونه‌شناسي از تمايزات اين مقاله با ساير مقالات گونه‌شناسي است.