بازنمايي كليشه‌هاي جنسيتي در كتاب‌هاي فارسي دوره پنجساله ابتدايي

Representation ofGender Stereotypesin the Compiled Persian Textbooks ofIranian Elementary Schools

در اين مقاله، سعي شده است با تحليل محتواي كتب درسي، موضوع تبعيض جنسي كشف، انتزاع، و به اشكال گوناگون مفهوم‌سازي شود، تا با حصول شناخت كاملي از اين پديدۀ تحقق‌يافته در متون درسي، مشخص شود كه چگونه نظام آموزش و پرورش و نهاد مدرسه در ايران، كليشه‌هاي جنسيتي بين دختر و پسر را بازتوليد و در ذهنِ دانش‌آموز عادي‌سازي مي‌كند؛ چراكه نهاد آموزش و پرورش از جمله عوامل جامعه‌پذيري اعضاي جديد جامعه است . اين پژوهش بر آن است تا تبيين كند تمايزات رفتاري از نوع اجتماعي‌شدن افراد نشئت مي‌گيرد نه تفاوت‌هاي بيولوژيكي و زيستي افراد. به‌صراحت مي‌توان گفت كه در بيشتر جوامع كنوني، نقش‌هاي مردانه، مردان را در منزلت و ارزش‌هاي فرهنگي بالاتري از زنان قرار مي‌دهد. اين باور در محتواي كتاب‌هاي درسي كه قطبي شده و رنگ جنسوندي پيدا كرده مشهود است. در نتيجه، جنس‌ها از كليشه‌هاي تجويزي پيروي مي‌كنند. پرسش اين است: آيا نقش‌ها و هويت جنسي به طور طبيعي، تفاوت‌هاي زيستي را بيان مي‌كند؟ يا بستر جامعه‌پذيري به اين معضل دامن مي‌زند؟ در اين پژوهش كليشه‌هاي تبعيض‌آميز جنسيتي در كتاب‌هاي اول تا پنجم دبستان، هم از نظر كمي و هم از نظر كيفي بررسي شده است. در بخش نخست، قياس كثرت و قلّت اشخاص مذكر و مؤنث موجود در كتب درسي به عمل مي‌آيد و در بخش كيفي، صفات و ويژگي‌هاي هر دو جنس و كاركردهاي آنان از متن درس‌ها استخراج و در روندِ بررسي نقش‌هاي زنانه و مردانۀ نموديافته در متن‌ها و تصاوير كتاب‌هاي درسي، اين كليشه‌هاي جنسيتي مشخص مي‌شود.

Education institutions are considered as the public recipients hosting a majority of new social members. In this paper, we have tried to explore gender discrimination through excavating the content of the compiled Persian textbooks of all cycles in elementary level and to offer relevant conceptualizations of the hidden phenomenon for better understanding of all. The intention of the researchers in this study was also to focus on revealing how the education system and school institutions in the country produce and infuse wrong gender stereotypes into the minds of students as the consumers of their products. Some argue that gender differences rooted in biological differences of individuals.This study attempts to explain how behavioral differences are arisen from individuals’ types of socializations.It is generally believed that more attention and value has been given to the role of men than women in most societies and men are of higher social dignity. Such a belief has been generated and reinforced as the part of a program embedded in the school textbookswhich will be perpetuated to others. Therefore, content analysis of textbooksin which wrong stereotypes of gender has been highlighted seems to be crucial. The mentioned prescribed stereotypes and wrong social norms are hard to be broken and girls are seen as the social actors of the text that is set before them. In this regard this question might be stated that: Do roles and gender identity naturally define biological diversity? or does socialization context add to this problem?Through the analysis of the content of Persian textbooks in elementary schools, it was found that the educational system has generated, reinforced, and crystalized such wrong perspectives instead of changing the attitudes.