تحليل تاثير عوامل مورفوديناميك خشكي بر شكل گيري و گسترش دلتاي مند - استان بوشهر

Analyses of The Land Morpho Dynamic Affects on The Formation and Expanding of Mond Delta (Bushehr Province

دلتاها كه حاصل تعامل پديده هاي خشكي با دريايي هستند، از ديرباز به خاطر حاصل خيزي خاك و تمركز جمعيت مورد توجه كشاورزان و عالمان طبيعت بوده اند. دلتاي مند از جمله لندفرم هايي است كه در سواحل شمالي خليج فارس و استان بوشهر واقع شده است. عوامل مختلف خشكي و دريايي در شكل گيري، تكوين و تحول اين دلتا تاثيرگذار بوده و هستند. در اين پژوهش سعي شده است تا تاثير عوامل ديناميك خشكي (عامل محوري، مورفولوژي حوضه، رسوب و زمين ساخت) و عامل پايه اي (اقليم، هيدرولوژي و اقدام هاي انساني) بر شكل گيري و تحول دلتاي مند مورد تحليل و بحث قرار گيرند. جهت انجام پژوهش از داده هاي هيدرولوژيكي (دبي و رسوب)، اقليمي (دما و بارش) شاخص هاي ژئومورفولوژيك، و روش تحليلي- پيمايشي مورد استفاده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه وسيع بودن حوضه آبريز مند و فعال بودن نوزمين ساخت حوضه نقش قابل توجهي را در شكل گيري دلتاي مند ايفا مي كنند. حساس بودن سنگ هاي حوضه به فرسايش نيز باعث شده است تا فرآيند هوازدگي سريع تر عمل كند و ميزان رسوب بيشتري در دسترس براي حمل و انتقال به سطح دلتا، توليد شود. عوامل اقليمي، عناصر دما (يخبندان) و بارش (باران هاي رگ باري) و هيدرولوژيك با حمل و يا فرسايش بستر رودخانه مند و ديگر آبراهه هاي سطح حوضه آبريز و انتقال آنها نقش قابل توجهي را در رسوب گذاري، شكل گيري و تحول دلتاي مند ايفا مي كنند. انسان نيز با ايجاد سد كه از آنها مي توان به عنوان تله هاي رسوبي و آبي نام برد اثر قابل توجهي بر تحول دلتاي مند در دو دهه اخير گذاشته و باعث كاهش ورود رسوب و دبي بر سطح دلتا شده است.

Deltas which are results of interaction between sea and land attracted interests of farmers and scientists، historically. Mond delta is one of landforms that located in Northern coasts of the Persian Gulf and in realms of Bushehr province. Different agents affected on formation، development and evolution of this delta، land and marine. In this research we tried to analysis and discuss effects of land dynamic main agents -basin morphology، sedimentation and tectonics- and basic factors such as climate، hydrology and human actions- on the formation and evolution of Mond delta. For achievement to research aims، we used of hydrologic، climatic data، geomorphologic parameters and quantitative methods. The result shows that expansion of basin and geotectonic activity in the Mond basin have significant role on formation of the delta. Basins’ rocks sensitive to erosion shows that weathering process is more، faster than normal and so produced more amount of sediment for transport to the Delta area. Basin slope in upstream has caused erosion and water to flow faster to outlet of basin ،and produced increasing rate of runoff، it caused reduction of infiltration rate and the flood flow. Climatic agents influence on the delta formation by ingredients of temperature (ice) and precipitation (rain showers)، also hydrologic agents has significant role in depositing sediments، formation and evolution of Mond Delta by transportation of sediments. Human agent has significant effect on the delta evolution and reduction of sediment and discharge by construction of dam، during recent two decades.