تجزيه پايداري عمكرد دانه و ارزيابي اثر متقابل ژنوتيپ و محيط در ارقام آفتابگردان

Grain yield stability analysis and genotype-environment interaction study in sunflower (Helianthus annuus L.) cultivars

تجزيه پايداري و بررسي اثر متقابل ژنوتيپ با محيط از لحاظ توليد و آزاد سازي ارقام حائز اهميت ويژه اي مي باشد. بدين منظور دوازده ژنوتيپ آفتابگردان در پنج ايستگاه شامل اراك، بيرجند، شيراز، كاشمر و كرج به صورت طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1394 مورد كاشت و ارزيابي قرار گرفتند. پس از تجزيه واريانس مركب عملكرد دانه و معني دار شدن اثر محيط و اثر متقابل ژنوتيپ با محيط، جهت تجزيه پايداري ارقام از روش هاي تك متغيره مبتني بر تجزيه واريانس و تجزيه رگرسيون استفاده شد. بر مبناي نتايج آماره هاي واريانس پايداري شوكلا و اكووالانس ريك ژنوتيپ هاي Favorit و Progress از پايداري بالاتري برخوردار بودند. آماره هاي ضريب تغييرات محيطي فرانسيس و كاننبرگ، واريانس درون مكاني لين و بينز و واريانس محيطي رومر نشان دادند كه ژنوتيپ هاي Sor و Master داراي عملكردي بيشتر از ميانگين و از پايداري بالا تري نسبت به ساير ژنوتيپ ها برخوردار بودند. بر اساس روش ابرهارت و راسل ژنوتيپ هاي Master و Sor با عملكرد نسبتا بالا و ضرايب رگرسيوني غير معني دار با يك به عنوان ژنوتيپ هاي با سازگاري عمومي بالا براي همه مناطق شناخته شدند. ژنوتيپ Zargol با عملكرد نسبتاً بالا داراي ضريب رگرسيوني معني دار و بالاتر از يك بود كه حاكي از بالا بودن اثر متقابل ژنوتيپ در محيط در اين ژنوتيپ است و دليلي بر سازگاري خصوصي اين ژنوتيپ با محيط هاي مساعد بوده و با بهتر شدن شرايط عملكرد بالايي از خود نشان مي دهد.

Stability analysis and genotype by environment interactions for production and release of varieties is very important. For this purpose، twelve genotypes of sunflower in five stations including Arak، Birjand، Shiraz، Kashmar and Karaj base randomized complete block design with three replications during 1394 were planting and evaluated. After analysis of variance and significant yield effects of environment and genotype by environment interaction، for stability analysis from univariate methods based analysis of variance and regression analysis were used. Based on the Shukla stability variance statistics and Rick ecovalance، Favorit and Progress genotypes had higher stability. Francis and Kananberg environmental coefficient variation، the Lin and Binns variance and Romer environmental variance showed that Master and Sor genotypes had higher performance than the average and had the higher stability than other genotypes. According to Eberhart and Russell، Master and Sor genotypes with high yield and nonsignificant regression coefficients were identified as stable genotypes for all areas. Zargol genotypes with high performance and a significant regression coefficient that suggests high genotype-environment interaction in this genotype and were the reason for the specific adaptation of this genotype with adequate environment، and with better conditions shows high performance.