سياست خارجي ايران در دولت اصلاحات نسبت به اتحاديه اروپا از منظر سازه انگاري

Iran's foreign policy in the reformist administration towards European unio‎n from a constructivist perspective

روابط ايران و اروپا كه نتيجه ي سياست خارجي متقابل آن هاست، و در چند دهه ي اخير با فراز و فرودهاي گوناگوني روبرو بود، با پيروزي انقلاب اسلامي به شدت تيره شد. اوج تيرگي روابط مزبور، در دوران جنگ 8 ساله ي عراق عليه ايران، به دليل حمايت هاي همه جانبه اي كه كشورهاي اروپايي از عراق مي نمودند، به اوج خود رسيد. پس از پايان جنگ تحميلي، دولت سازندگي تلاش كرد تا ضمن بازسازي خرابي هاي گسترده ي ناشي از جنگ، روابط خارجي ايران را نيز ساماندهي كند. در اين چارچوب، گفت وگوهاي انتقادي با اروپا آغاز شد كه با رخداد ميكونوس، گفت وگوهاي مذكور متوقف گرديد و تمامي كشورهاي عضو اتحاديه ي اروپا با اتخاذ سياستي واحد در قبال جمهوري اسلامي ايران، سفراي خود را از اين كشور فرا خواندند. با برگزاري هفتمين دوره ي انتخابات رياست جمهوري در دوم خرداد 1376، سيدمحمد خاتمي به رياست جمهوري اسلامي ايران برگزيده شد. با روي كار آمدن دولت اصلاحات و تفاوت معنادار گفتمان دولت مذكور در عرصه هاي داخلي و بين المللي نسبت به گذشته و اتخاذ سياست ها و راهبردهايي جديد نظير سياست تنش زدايي و اعتمادسازي، ائتلاف براي صلح و گفت وگوي تمدن ها، موجبات بهبود روابط خارجي ايران از جمله با اتحاديه ي اروپا فراهم شد. در اين پژوهش، تلاش گرديده تا چرايي موفقيت نسبي دولت اصلاحات در زمينه ي بهبود روابط ايران و اتحاديه ي اروپا، تبيين و تحليل شود. براي اين منظور، نظريه ي سازه انگاري كه بر مفاهيم مهمي همچون انگاره ها، هويت، گفتمان، باورهاي بين الاذهاني و ..... كه به طوركلي بر ساختارهاي اجتماعي و معنوي روابط بين الملل تاكيد دارد، به عنوان چارچوب نظري تحقيق انتخاب شد. بر اساس آموزه هاي مكتب سازه انگاري، ساختارهاي اجتماعي و معنوي روابط بين الملل، نقش موثري در بهبود روابط ايران و اروپا در زمان دولت اصلاحات ايفا كردند، به نحوي كه گفتمان فرهنگي، اخلاق گرا و صلح محور دولت اصلاحات كه بر تعامل، گفت وگو، احترام متقابل و مدارا به جاي ستيز و نزاع در صحنه ي بين المللي تاكيد داشت، سبب گرديد تا ميان ايران و اروپا، نوعي باور بين الاذهاني و درك متقابل شكل گيرد و باعث بهبود و روابط آن ها شود.

The mutual relations between Iran and Europe which results from their foreign policies، have witnessed many ups and downs after the Islamic Revolution. After victory of the Islamic Revolution، relations between Iran and Europe were strained and because of Europe''s all-out support from Iraq during the eight year war between Iran and Iraq the relations were at their lowest. After the imposed war، the « constructive administration» of Hashemi Rafsanjani tried to restore Iran''s foreign relations while reconstructing the widespread destructions caused by war. Within this framework، critical dialog with Europe started which was stopped after Mykonos incident and all European countries recalled their ambassadors from Iran. After the seventh presidential elections in 23 May 1997، Seyyed Mohammad Khatami was elected as the president of the Islamic Republic of Iran. The significant difference in the discourse of the new reformist administration in domestic and foreign affairs and taking new policies and strategies such as détente and trust building، coalition for peace and dialog among civilizations led to improved relations between Iran and European unio‎n. This study tried to explore and analyze the reasons behind the relative success of the reformist administration in improving relations with the European unio‎n. To this end، constructivist theory which emphasizes on concepts such as ideas، identity، discourse، inter- subjectivity beliefs، and social and spiritual constructs of international relations، was chosen as theoretical framework of the research. Based on the teachings of constructivist school، social and spiritual constructs of international relations played a more effective role in improving relations between Iran and Europe during the reformist administration. The reformist administration''s cultural، ethical and peaceful discourse which was based on interaction، dialog، mutual respect and toleration instead of conflict and war in international arena led to the formation of an inter- subjective belief and mutual understanding between Iran and Europe which resulted in their improved relations.