عدالت در انديشه فايده‌ گرايان

عدالت از مهم‌ترين دغدغه‌ها و در عين حال درك دقيق آن يكي از پيچيده‌ترين مفاهيم بشري بوده است. هر چند ديدگاه‌هاي مختلفي در باب عدالت مطرح است؛ اما در اين ميان ديدگاه فايده‌گرايان به دليل پر نفوذ و مسلط بودن آن در نحله فكري غالب در علم اقتصاد (و تا حدودي ساير علوم اجتماعي) و جايگاه به نسبت قابل توجه در فلسفه اخلاق اهميت خاصي دارد. اين مقاله ضمن طرح اجمالي ديدگاه فايده‌گرا به بررسي مفهوم عدالت به‌عنوان يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي نظري فايده‌گرايان مي‌پردازد. با طرح اين ديدگاه در اقتصاد و نشان دادن تعارض آن با عدالت، برخي از كوشش‌هايي كه در جهت زدودن اين تعارض مطرح شده است، ارائه و نقد بررسي مي‌شود. اگر‌چه فايده‌گرايي با انتقادهاي بسياري مواجه شده است؛ اما مقاله به‌طور عمده ارتباط عدالت و فايده‌گرايي را ارزيابي مي‌كند. نشان داده مي‌شود كه ديدگاه فايده‌گرا سودمند بودن عدالت را دليل بر ارزش مستقل نداشتن آن تلقي و استنتاج مي‌كند كه عدالت چيزي جز ملاحظات فايده‌گرايانه نيست و از اين طريق دغدغه عدالت به حاشيه رانده مي‌شود و به‌ويژه در اقتصاد، كارآمدي و تخصيص بهينه جايگزين عدالت مي‌شود و توزيع عادلانه در چارچوب تخصيص بهينه بازتعريف مي‌گردد. مقاله نشان مي‌دهد كه ارزش مقدمي داشتن عدالت مستلزم نفي و به حاشيه راندن آن نيست؛ بلكه ملاحظه بهتري از عدالت در اختيار مي‌گذارد و مزايايي نيز براي تصميم‌هاي سياستي عمومي دارد