كليدواژه :
خيال , تخيل , عرفان , فلسفه , ژيلبر دوران
چكيده فارسي :
«خيال» و «تخيل» جوهره اصلي هنر و ادبيات هستند؛ از وهم گرفته تا رويا و الهام و مراتب قدسي، از دوره يونان باستان تا فلسفه و عرفان اسلامي، همه با خيال و تخيل پيوند دارند. اين دو واژه اگرچه نزديك اند، تعاريف متفاوتي دارند. توجه به خيال در عرفان اسلامي قرن هاي چهارم تا ششم هجري و حتي پس از آن، جايگاهي ويژه داشت؛ به طوري كه سهروردي در قرن پنجم عالم مثالي خيال را تعريف كرده است. اما در همين دوره زماني، يعني دوره قرون وسطي، در غرب خيال و تخيل معادل وهم و خرافات و جنون انگاشته مي شد. رويكردهاي اخير غربي ها به معارف شرق و به ويژه نظريه هاي عرفان شرقي و اسلامي، تاثيرات شگفت انگيزي بر دانش غربي، به ويژه در حوزه علوم انساني، برجاي گذاشت. در اين دوره، شرق شناساني چون هانري كربن و گاستون باشلار، با بهره گيري از معارف شرق، تغييراتي جدي در رويكرد نسبت به تخيل و شيوه هاي نقد ادبي به وجود آوردند و درنهايت ژيلبر دوران توانست با بهره گيري از تعاليم شرقي و نيز روش متقدمان خود، به بررسي انسان شناسانه ساختارهاي تخيل و دسته بندي صورت هاي تخيلي بپردازد. در اين پژوهش كه به روش كتابخانه اي انجام شده است، علاوه بر تعريف و تبيين دو واژه متشابه خيال و تخيل، به بررسي نظريه هاي شرقي و غربي كه منشاهاي اصلي نظريه ژيلبر دوران بوده اند، پرداخته شده است و درنهايت، تاثيرپذيري جريان تخيل شناسي و نقد تخيلي معاصر غربي و به ويژه ژيلبر دوران از معارف انديشمندان مسلمان قرون وسطي نشان داده شده است.
چكيده لاتين :
“The imaginary” and “imagination” are the essences of art and literature. However, all through history, a long-held dispute has always revolved around what they actually stand for. From illusion to dream and inspiration and divinities; from the ancient Greece to the era of Islamic philosophy and mysticism, all are linked to such concepts as imagination and the imaginary. Although these two terms are close to each other in meaning, they are actually different. “The imaginary” played an important role in Islamic mysticism of 4th to 6th centuries (AH), and even later. In the fifth century (AH), Sohrevardi defined the symbolic universe of the imaginary. But in that period of time, i.e., the medieval period, fantasies and imaginations were thought to be the equivalents to superstition and insanity in the West. The Western Post-Romantic era witnessed a growing inclination to Eastern ideologies and concepts, where Henry Corbin and Gaston Bachelard had a pivotal role in the introduction of Eastern knowledge and beliefs to the West, which led to serious changes in the Western perspective on imagination and imaginology, as well as extension of novel methods in literary criticism of the time. But it was not before the twentieth century when Gilbert Durand, relying heavily on Eastern and Islamic teachings and the preceding approaches, took influential steps in recognizing the nature and the structure of imagination, according to anthropological studies. In this library research, in addition to defining and explicating the two similar terms of the imaginary and imagination, we examine the eastern and western-oriented theories which were the origins of Gilbert Durand’s main theory. Accordingly, one can conclude that the contemporary Western imaginology and imaginary criticism approaches are basically indebted to the accomplishments of the Islamic scholars of the medieval
