سياستگذاري مسكن و توليد غيررسميت در ايران بعد از انقلاب اسلامي

Housing Policy Making and Informality Generation after Islamic Revolution

هدف اين مقاله بررسي و تحليل نقش سياستگذاري مسكن در توليدسياست‌هاي غيررسمي در حوزۀ مسكن است، واقعيتي كه از آن تحت عنوان امر غيررسميت ياد مي‌شود. براي رسيدن به اين هدف، تلاش شده تا با استفاده از شيوه‌هاي تحليل كيفي، نشان داده شود كه سياست‌هاي مسكن، كه خود محصول نيروها وساختارهاي كلان‌تر در مقياس‌هاي جهاني و ملي و مادرشهري هستند، چگونه ديگريِ خود يعني فرايندهاي غيررسمي را توليد مي‌كنند. چونكه با بروز و ظهور سياست‌هاي نئوليبرالي از دهۀ 70، خود سياست‌هاي مسكن تبديل به سازوكاري براي بازتوليد غيررسميت در شكل سكونتگاه‌هاي غيررسمي شده است. بر اين اساس يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه سياست‌هاي رسمي و غيررسمي در شرايط كنوني دو فرايند مجزا از هم نيستند، بلكه در واقع يك فرايند هستند: فرايند رسمي سازي/غيررسمي سازي كه برخي آنرا غيررسميت مي‌نامند. بنابراين در ايران نيز برخلاف برخي كشورهاي غربي كه فرايند شهري‌شدن سياره‌اي با اتكاي يك فرايند صنعتي‌شدن رخ داده است، با شهري‌شدن بدون صنعتي‌شدن مواجهيم. به طوريكه شهري‌شدن در ايران با يك اقتصاد نفتي را حتي مي‌توان شهري‌شدن نفتي ناميد. اين ويژگي باعث مي‌شود تا تفاوت‌هايي بين تجربۀ شهري‌شدن در ايران و كشورهاي صنعتي غرب رخ دهد. از جمله اينكه در فقدان يك اقتصاد توليديِ قدرتمند، سرريزشدن سرمايه‌ها به مستغلات باعث مي‌شود اقتصاد شهر و در نتيجه كشور، اساساً ماهيتي بورس‌بازانه و احتكاري پيدا كند و در صورت بروز بحران، پيامدهاي فاجعه‌باري به دنبال داشته باشد.

This paper aims to investigate and analyze the role of housing policy making in generating the informal policies in the field of housing, which is being referred to as informality. For this purpose, the effort was made to show that how the housing welfare policies, while themselves being a product of forces and more major structures in global, national and metropolitan scales, generate the other self, i.e. the informal processes. Since the emergence of neoliberal policies in 1970s, the housing policies themselves have become a mechanism for regeneration of informality in the form of informal settlements. Accordingly, the findings show that formal and informal policies are not currently two separate processes, rather they are united ones; formalizing and informalizing which is named by some as informality. Therefore, unlike some western countries where urbanization has occurred by reliance on an industrialization process, in Iran we are faced with an urbanization without industrialization so that the urbanization in Iran with an oil-based economy even could be referred to as oil-based urbanization. This leads to some variations in experiences of Iranian and industrial western urbanization, as, in absence of a powerful production-based economy, spill-over of investment towards real states causes the city economy and subsequently the economy of the country to essentially find a speculative nature, which could have disastrous consequences in case of crisis outbreak.