كرامات اوليا در انديشه اسلامي و نقد معتزله بر آن

The Saints’ Kiramat in Islamic Thought; Mu'tazilite Critical Point of View

كرامات اوليا يكي از مهم ترين مسائل مورد بحث در مجادلات ديني- كلامي متكلمان و انديشمندان مسلمان از قرون نخستين اسلامي تا كنون بوده است. كرامت، در مفهوم عام و وسيع كلمه به معناي امكان وقوع خوارق عادات به دست غير نبي (ولي صاحب ولايت) است. از اين منظر كرامت و معجزه (خرق عادت به دست نبي) در خارق العاده بودن مشترك اند، اما از نظر فاعل متمايز ند؛ فاعل يكي ولي و فاعل ديگري نبي است. اما آن چه درباره مفهوم كرامت، بيش از هرچيز ديگر، محل مناقشه بوده امكان وقوعي و وقوع خوارق عادات به دست شخصي غير از نبي است. عموم ملل و نحل و مذاهب و فرق اسلامي چنين امكاني را تاييد و حتي گروهي نظير متصوفه بر آن تاكيد ورزيده اند. اما در اين ميان يك استثناي بزرگ وجود دارد: معتزله. به باور معتزليان ازآنجا كه كرامات تفاوت ماهوي با معجزات ندارند، مي توانند نافي دلالت معجزات باشند، كه به باور متكلمان دليل تصديق نبوت انبيايند. تحقيق پيش رو با تكيه بر تحليل چند منبع متقدم مكتب معتزله به دنبال يافتن چرايي اين موضع آنان در دو بخش «امكان وقوعي» و «وقوع كرامات» است. بر بنياد يافته هاي پژوهش، رد و انكار امكان و وقوع كرامات از سوي معتزله، بيش از هر چيز ريشه در مباني فكري و معرفتي آنان دارد؛ درواقع انديشه آنان بر بنيادهايي استوار است كه در چارچوب آنها نمي توان به آساني به امكان وقوع كرامات اوليا باور پيدا كرد.

Kiramat of saints was one of the most discussed topics in Islamic thought kiramat in general means the possibility of occurrence of a marvel by a person other than the Prophet (Valli). Although Kiramat and mo’jiza (miracle) are both marvels, one is done by the Valli (saint) and the latter by the Prophet. The possibility of the occurrence of Kiramat by a person other than the Prophet has always been a controversy. Generally, all Islamic sects have confirmed this possibility except for the Mu'tazilites. They believe that Kiramat and miracles do not have a significant difference, so they can eliminate the function of miracles (which prove the prophecy of the prophets). This research is based on several important sources of Mu'tazilites, seeks to find out the reason for the Mu'tazilite’s point of view. It seems that denying the possibility of occurrence and occurrence of Kiramat, by Mu’tazilite has been rooted in their intellectual and epistemological bases.