تاريخ خيرات و اصح التواريخ: معرفي دو تاريخ عمومي از سده نهم هجري و بررسي بازنمايي تاريخ صدر اسلام در آنها

Tārik͟h-i Khayrāt and Aṣaḥḥ al-tawārikh: the Representation of the Early History of Islam in Two General Histories from the Ninth Century A.H.

تاريخ خيرات و اصح التواريخ، نوشته محمد بن فضل الله موسوي، از تاريخ هاي عمومي كمترشناخته شده سده نهم هجري اند. مقاله حاضر، ضمن معرفي اين دو كتاب، به چگونگي بازنمايي تاريخ صدر اسلام در اين دو اثر متعلق به عصر تيموري، با تكيه بر تاريخ خيرات، پرداخته است. اگرچه نوشته هاي موسوي در بادي نظر از منظر داده هاي تاريخ نگارانه و ارزش ادبي چندان حائز اهميت نمي نمايد، اما بازتاب دهنده نگاه وي به تاريخ صدر اسلام، به عنوان فردي باورمند به حقانيت مذهبي سياسي علي و آل علي (ع) و متاثر از آموزه هاي صوفيانه روزگار خويش است. اين نگاه را مي توان نمونه اي از رويكردهاي ديني در خراسان عهد تيموري شمرد. افزون بر اين، حاشيه نويسي ها و تغييراتي كه در سده هاي بعد به نسخه هاي تاريخ خيرات و اصح التواريخ راه يافته به مثابه خوانش متفاوت خوانندگان از متن و انعكاس دهنده دگرگوني در مرزبندي هاي هويت شيعي در ايران طي سده هاي نهم تا سيزدهم هجري است.

Tārikh-i Khayrāt and Aṣaḥḥ al-tawārikh by Muhammad ibn Fazlullah Musavi are less well-known general histories from the ninth century AH/ the fifteenth century AD. The purpose of this essay is to introduce the above-mentioned works and discussing representation of the early history of Islam in Tārikh-i Khayrāt and Aṣahh al-tawārikh. Although Musavi's works are not much significant in terms of historiographical data and literary value, the reflection of his approach as a believer in the religio-political legitimacy of Alī ibn Abī Ṭālib and his descendants and also the influence of Sufi doctrine on Musavi’s narrative of the history of early Islam represents the context of religious thought in Timurid Khorasan. Moreover, the marginal annotations and revisions on the manuscripts of Tārikh-i Khayrāt and Aṣaḥḥ al-tawārikh, which have been made in the following centuries, could be the readers' different perusal of the text and reflecting the transformation of Shiite identity boundaries in Persia during the fifteenth to the twentieth centuries.