در ستايش سعدي

چيره‌دستي سعدي در سخن در هر كلام او پيداست و نكته‌اي نيست كه نيازمند تكرار و تأكيد باشد، اما رسيدن به ژرفاي انديشهء سعدي به تعمق بيشتر نياز دارد. فكر سعدي نيز مانند هر هنرمند و متفكر بزرگ ديگر ابعاد و لايه‌هاي متعدد و مختلف دارد. مهم‌ترين آثار سعدي كه آوازهء جهانگير او مرهون آنهاست، بوستان و گلستان و قصايد و غزل‌هاست كه در همهء آنها، جاي جاي و به مناسبت، سعدي زبان به نصحيت مي‌گشايد. محور توجه سعدي نيز مانند بسياري از ديگر صاحبان اندرزنامه‌ها، سه موضوع است: سياست، خانواده و تهذيب نفس. سعدي مردي حكيم است. داراي تجربهء دنياست و اين تجربه را در تنهايي و درويشي خود كسب كرده است و بنابراين در سياست و اخلاق از هر فرد ديگر برتر است. بزرگ‌ترين خصيصهء اخلاق سعدي، واقع‌نگري است، اما آن‌چه به اخلاق سعدي ژرفا و والايي مي‌بخشد، درآميختگي آن، در عين التفات تام به واقعيت، با تصوف است. سعدي همان‌طور كه خداوند سخن است، مانند سقراط استاد عشق نيز هست. همان‌گونه كه در اندرزگويي هيچ‌گاه سخن او مايهء ملال نيست، در وصف عشق و عاشقي نيز كسي به پاي او نمي‌رسد. بنابراين چنان‌كه گذشت، ستايش سعدي مقوله‌هاي گوناگوني را در برمي‌گيرد، كه در اين مقاله سعي شده به آنان اشاره شود.