آگاهي و توجه در ركن رواني قتل عمدي در نظام حقوقي ايران و آمريكا

در حقوق كيفري ايران، قانون‌گذار علاوه بر عنصر «قصد»، «آگاهي و توجه» را البته صرفاً در رفتارهاي نوعاً كشنده به عنوان ضابطۀ ركن رواني جنايات عمدي پذيرفته است؛ به گونه‌اي كه فقدان هر يك از اين دو، موجب عدم انطباق رفتار ارتكابي با عنوان قتل عمدي و در نتيجه تحقق صور ديگر آن يعني قتل‌هاي شبه عمد يا خطاي محض مي‌گردد. هر كدام از اين دو، مفهوم خاص خود را دارند؛ آگاهي به معناي علم ذاتي يا حصولي نسبت به عملي است كه نوعاً يا شخصاً يا با لحاظ اوضاع و احوال حاكم بر آن موجب قتل مي‌شود و توجه، ناظر به مرتكب در زمان و مكان معين نسبت به امري مي‌باشد. وجود آگاهي دليل بر وجود توجه نيست و توجه نيز دليل بر وجود آگاهي نمي‌باشد. در مقررات كيفري و رويۀ قضايي آمريكا هرچند آگاهي مرتكب نسبت به احتمال وقوع قتل و موضوع جرم جهت تحقق ركن رواني قتل عمدي ضروري دانسته شده، بي‌توجهي فاحش مرتكب نيز نسبت به اوضاع و احوال موجود و نتايج احتمالي رفتار مي‌تواند متهم را به سوي محكوميت به قتل عمدي سوق دهد. به عبارت ديگر، عنصر معنوي لازم جهت تحقق قتل عمدي در آمريكا به گونه‌اي گسترده‌تر از مقررات فعلي ايران بوده، به طوري كه علاوه بر قصد مجرمانه و آگاهي به امكان وقوع قتل، بي‌توجهي فاحش نيز در اين حوزه قرار مي‌گيرد.